جنگ‌جویانی در بدخشان حضور دارند که نه از افغانستان‌اند و نه زبان مردم محل را می‌فهمند: اویغورها. منابع می‌گویند جنگ‌‌جویان اویغور در بدخشان زیر چتر طالبان سال‌هاست که فعالیت می‌کنند. شماری از ساکنان محلی در بدخشان در گفت‌وگو با اطلاعات روز می‌گویند هر روز حضور این جنگ‌‌جویان در مناطق مسکونی در حال افزایش است و مردم را نگران کرده است.
جمعه‌خان آمو، ساکن بدخشان در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که جنگ‌‌جویان اویغور از چین به پاکستان و از آن‌جا به افغانستان سفر می‌کنند تا آموزش‌های نظامی فرا بگیرند و حتا در تلاش سربازگیری از میان افغان‌ها هستند: «اویغورها در بدخشان زیاد هستند. حتا چندین مرتبه از ما خواسته‌اند که با آنان همکاری کنیم، اما ما این درخواست را نپذیرفتیم.»
او مدعی است که نیروهای دولتی در ولسوالی‌ها بدخشان بسیار کم هستند و به همین دلیل حضور جنگ‌‌جویان خارجی در بدخشان افزایش چشم‌گیری یافته است: «اویغورهای چین از طریق بندر توپ‌خانه بین کران و منجان و زیباک وارد بدخشان می‌شوند. آنان تلاش می‌کنند که از طریق واخان به چین راه ارتباطی ایجاد کنند، اما ما اجازه نمی‌دهیم که از واخان عبور کنند.»
عبدالحمید دل‌جو، یکی از ساکنان بدخشان از تلاش بی‌وقفه جنگ‌‌جویان اویغور برای متقاعد کردن آنان برای همکاری ابراز نگرانی می‌کند: «چند نفر مشکوک به جنگ‌‌جویان اویغور را ما در ولسوالی واخان دستگیر کردیم و به حکومت سپردیم و هیچ‌گاهی به اویغورها اجازه نمی‌دهیم که از خاک واخان استفاده کنند.» او می‌گوید که اویغورها با پیشرفته‌ترین تجهیزات جنگی مجهز هستند و به همین خاطر قدرت‌شان روزبه‌روز در بدخشان افزایش می‌یابد: «اویغورها سلاح‌‌های پیشرفته دارند و ما سلاح آن‌ها را نمی‌شناسیم.»
نگرانی مشترک چین و افغانستان
جنگ‌‌جویان اویغور نگرانی مشترک افغانستان و چین است. این جنگ‌‌جویان در بخش‌های از ولایت بدخشان در شمال‌شرق کشور حضور دارند و بر بنیاد گفته‌های مقام‌های محلی این ولایت، پایگاه مستحکم این جنگ‌‌جویان در منطقه‌ی موسوم به «خستک» در ولسوالی جرم است. یک نماینده مردم بدخشان در پارلمان هشدار می‌دهد که بی‌پروایی در راستای مهار تهدید جنگ‌‌جویان اویغور، باعث قدرت‌مند شدن بیشتر گروه‌های تروریستی و طالبان خواهد شد؛ چرا که این جنگ‌‌جویان افزون بر داشتن منابع مالی زیاد، از قدرت رزمی بلندی برخوردار هستند.
جنگ‌‌جویان اویغور که با نام «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» فعالیت دارند، در چین مخالف سیاست‌های دولت پکن می‌باشد و در منطقه‌ی سین‌کیانگ در همسایگی افغانستان زندگی می‌کنند. چین محدودیت‌های شدیدی را برای اویغورها وضع کرده است.
جنبش اسلامی ترکستان شرقی در سال ۱۹۳۳ تأسیس شد. این جنبش برای کسب استقلال و تشکیل دولت مستقل در جامعه‌ی اویغورها و دیگر اقوام ترک‌تبار ساکن در ترکستان جنگ می‌کند. اویغورها مدعی‌اند که به‌صورت فزاینده‌ای از سوی حکومت چین تحت فشار هستند. اویغورها حکومت چین را «قدرت استعماری» می‌خوانند و خواهان جدایی یا کسب خودمختاری بیشترند. این امر باعث شده است که دولت چین اقدامات شدیدی را علیه جدایی‌طلبان سین‌کیانگ روی دست بگیرد.
اویغورها تهدید جدی برای چین یا افغانستان؟
ولایت بدخشان در شمال‌شرق کشور با کشورهای پاکستان، چین و تاجیکستان مرز مشترک دارد و مجاورت با چین زمینه برای حضور جنگ‌‌جویان اویغور را فراهم کرده است. برخی از اعضای پارلمان این جنگ‌‌جویان را تهدید جدی برای امنیت افغانستان می‌دانند.
مولوی ذبیح‌الله عتیق، نماینده بدخشان در پارلمان مدعی است که بیش از شش سال می‌شود که حضور جنگ‌‌جویان اویغور افزایش یافته است و این گروه نه‌تنها که تهدیدی برای منافع افغانستان است، بلکه برای کشورهای منطقه هم تهدید شمرده می‌شود.
او می‌گوید که هم اکنون در حدود ۳۶۰ تن از جنگ‌‌جویان اویغور به رهبری قاری فرقان در بدخشان فعالیت دارند و برخی از این جنگ‌‌جویان خانواده‌های‌شان را نیز به این ولایت آورده‌اند.
این عضو پارلمان بارها تهدیدات فزاینده امنیتی اویغورها را با حکومت مرکزی در میان گذاشته است، اما می‌گوید که هیچ کاری برای از میان برداشتن تهدیدات این جنگ‌‌جویان صورت نگرفته است: «با رییس عمومی امنیت ملی کشور در مورد تهدیدات اویغورها صحبت می‌کنم و امیدوار هستم که حکومت در مقابل تهدیدات اویغورها بیشتر از این بی‌پروا نباشد.»
این در حالی است که هندوستان تایمز در پنجم ماه جدی از بازداشت ۱۰ جاسوس چینی در افغانستان خبر داده بود. در گزارش این روزنامه آمده است که نیروهای امنیت ملی افغانستان یک گروه ده نفری از جاسوسان چینی را در کابل بازداشت کرده‌اند.
احمدضیا سراج، رییس امنیت ملی کشور به تاریخ ۱۷ ماه جدی بازداشت یک شبکه از شهروندان چین را تأیید کرده بود، اما در مجلس نمایندگان گفته بود که به‌دلیل حساسیت موضوع نمی‌تواند، جزئیات بیشتری در مورد بازداشت‌شدگان ارائه کند.
آموزش طالبان
ساکنان بدخشان روایت می‌کنند که جنگ‌‌جویان اویغور در کنار فعالیت نظامی و جنگ، برای طالبان آموزش جنگ نیز می‌دهد و با افزایش حضور اویغورها گروه طالبان روزبه‌روز قدرت‌مند شده است.
مولوی ذبیح‌الله عتیق، نماینده بدخشان در پارلمان می‌گوید که جنگ‌‌جویان اویغور با امکانات گسترده مالی و تجهیزاتی، طالبان را آموزش می‌دهند و تداوم این روند در سایه بی‌پروایی حکومت باعث گسترش جنگ و ناامنی در بدخشان خواهد شد: «جنگ‌‌جویان اویغور در جنگ‌های بدخشان سهم دارند. باید هرچه زودتر راه‌های اکمالاتی اویغورها در بدخشان مسدود شود تا طالبان بیشتر از این آموزش نبینند.»
مقام‌های محلی بدخشان به روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که جنگ‌‌جویان اویغور در عملیات‌های نظامی با طالبان هماهنگ هستند و زیر چتر طالبان فعالیت می‌کنند.
اوایل سال جاری عملیات نظامی به هدف سرکوب گروه طالبان و جنگ‌‌جویان خارجی در ولسوالی‌های وردوج، یمگان و کران‌ومنجان ولایت بدخشان راه‌اندازی شد. مقام‌های محلی بدخشان می‌گویند که این سه ولسوالی از کنترل طالبان خارج شد، اما با گذشت بیش از ۵۰ روز ولسوالی یمگان دوباره به دست مخالفان مسلح دولت سقوط کرد.
این مقام‌ها می‌افزایند که در این عملیات‌ها بیش از ۴۰۰ جنگ‌‌جوی داخلی و خارجی به‌شمول اویغورها کشته و زخمی شده‌اند.
نیک‌محمد نظری، سخن‌گوی والی بدخشان در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز از جنگ‌‌جویان اویغور به‌عنوان تروریست‌های خارجی که تهدیدی برای بدخشان هستند، نام می‌برد: «جنگ‌‌جویان اویغور در چوکات طالبان و شبکه القاعده فعالیت دارند.»
نمایندگان بدخشان در پارلمان مدعی‌اند که جنگ‌‌جویان اویغور افزون بر مجهزبودن با تجهیزات پیشرفته نظامی، از امکانات مالی زیادی نیاز برخوردارند و به همین دلیل سربازگیری برای آنان تسهیل شده است.
مقام‌های محلی بدخشان تأیید می‌کنند که جنگ‌‌جویان اویغور در دره «خستک» ولسوالی جرم پایگاه دارند و از این پایگاه عملیات‌های‌شان را راه‌اندازی می‌کنند.
نیک‌محمد نظری، سخن‌گوی والی بدخشان می‌گوید که احتمالا حضور جنگ‌‌جویان خارجی به‌دلیل هم‌مرز بودن به کشورهای، چین، پاکستان و تاجیکستان، موجودیت معادن و صعب‌العبوربودن جغرافیا بستگی دارد: «کوهستانی‌بودن بدخشان و دشوارگذربودن مسیرهای ارتباطی این ولایت، ممکن باعث علاقه‌مندی تروریستان خارجی شده باشد، اما ما با تمام قوت برای مقابله با تهدیدهای امنیتی تلاش می‌کنیم.»
یک نماینده مردم بدخشان در پارلمان از حکومت می‌خواهد که عملیات پاکسازی در مناطق ناامن به‌ویژه در منطقه موسوم به «خستک» در ولسوالی جرم راه‌اندازی کند، تا پایگاه مستحکم جنگ‌‌جویان اویغور در بدخشان منهدم شود.
مولوی ذبیح‌الله عتیق، عضو پارلمان در صحبت با روزنامه اطلاعات روز هشدار می‌دهد که اگر عملیات گسترده پاکسازی در بدخشان راه‌اندازی نشود، جنگ‌‌جویان بیشتر خارجی به این ولایت جای پا پیدا می‌کنند و مهار حملات این جنگ‌‌جویان برای حکومت دشوار خواهد بود: «روزبه‌روز شمار جنگ‌‌جویان اویغور در بدخشان افزوده می‌شود و حکومت هم فقط فعالیت تروریست‌های اویغور را نگاه می‌کند.»
اویغورها زیر چتر طالبان
مقام‌ها در وزارت دفاع ملی از تداوم عملیات برای رفع تهدیدات بلند امنیتی در ولایت بدخشان خبر می‌دهد.
فواد امان، معاون سخن‌گوی این وزارت به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که طی دو هفته اخیر تلفات سنگین به گروه طالبان وارد شده است و در میان کشته‌شدگان «تروریست‌های خارجی» به‌شمول اویغور ها شامل هستند.
او تأکید می‌کند که گروه طالبان زمینه فعالیت «تروریست‌های خارجی» را در ولایت بدخشان فراهم ساخته‌اند: «ما نگرانی مردم و نمایندگان پارلمان را در مورد تهدیدات اویغورها جدی می‌گیریم. وزارت دفاع ملی از تمام امکانات و ظرفیت‌های موجود برای تأمین امنیت و مبارزه با هراس‌افگنی استفاده خواهد کرد.»