رضا صفری
سیاست‌ها و قوانین افغانستان و سایر کشورها (کشورهای مهم) در مقابل ارزهای دیجیتال
جهان در مقابل ظهور و محبوبیت روزافزون این ارزها نمی‌توانند بی‌تفاوت باشند و هر کدام در تلاش هستند تا در بهره‌‌برداری از این ارزها از دیگران عقب نمانند ولی از طرفی به دلیل خطرات احتمالی با احتیاط عمل می‌کنند. در این راستا هر کشوری متناسب با شرایط خود سیاست‌ها و قوانینی را اعمال کردند که به بعضی از مهمترین‌های آن‌ها اشاره شده است.
سیاست‌های امریکا
به‌‌دلیل اهمیت ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین، کنگره و سنای امریکا در جلسات استماع در جریان چیستی بیت‌کوین قرار گرفتند. در این جلسات، بیت‌کوین به‌مثابه انترنت مورد توجه قرار گرفت، همان‌طور که انترنت فرصت‌ها و تهدیداتی داشت که بعدا مشخص شد فرصت‌های آن بر تهدیداتش برتری دارد، فرصت‌های ارزهای دیجیتال برای ایالات متحده امریکا از تهدیداتش بیشتر است. در مجموع همه مراجع دولتی امریکا در این جلسات نگرانی خود را از استفاده‌های غیرقانونی از ارزهای دیجیتالی اعلام کردند، اما همچنین بر این نکته تأکید کردند که ارزهای دیجیتالی استفاده‌های مشروعی دارد که باید با مقررات‌گذاری مناسب آن‌ها را تقویت کرد؛ چرا که در ایالات متحده امریکا باتوجه به قوانین موجود نیاز به تصویب قانون جدید نیست، اما مقررات‌گذاری حوزه ضروری است.
در این راستا شبکه جرایم مالی وزارت خزانه‌داری ایالات متحده امریکا و وزارت دادگستری این کشور، بیانیه‌هایی رسمی در ارتباط با مقررات‌گذاری ارزهای مجازی همچون بیت‌کوین منتشر کردند. شبکه جرایم مالی امریکا به‌عنوان اولین اولویت، ابتدا در سال ۲۰۱۱ به مقررات‌گذاری کار مبادله بیت‌کوین اقدام کرد.
طبق فیصله‌ای که انجام گرفت ارز دیجیتال همه مشخصات ارز واقعی را ندارد و در هیچ حکمی در جایگاه پول قانونی قرار نخواهد گرفت. بنابراین با اشاره به این تعریف مشخص می‌شود که در سیاست‌گذاری ایالات متحده امریکا بیت‌کوین و ابزارهای مالی مشابه به‌مثابه ارز واقعی تعریف نمی‌شوند، بلکه عنوان جدید ارز مجازی برای اطلاق به آن در نظر گرفته شده است. البته نوعی از ارز مجازی که این مرکز به مقررات‌گذاری آن پرداخت، ارزهایی هستند که قابل معاوضه با ارزهای واقعی باشند یا به‌عنوان جایگزین این ارزها عمل می‌کنند. در سلسله مقررات‌گذاری‌های بعدی، شبکه جرایم مالی و دیگر نهادها مانند دفتر پاسخ‌گویی دولت امریکا جوانب مختلف بیت‌کوین از نظر مالیات بر درآمد، قوانین ناظر بر تولیدکنندگان و مبادله‌کنندگان بیت‌کوین با دیگر ارزها به‌طور کامل روشن شدند. مرکز درآمدهای داخلی ایالات متحده امریکا بیت‌کوین را یک مایملک و دارایی و قوانین و مقررات مربوط به دارایی را در مورد آن جاری می‌داند. در نتیجه در ایالات متحده امریکا استفاده از بیت‌کوین برای مقاصد قانونی مانند خرید و فروش و مبادله آن با دالر امریکا برای کاربران آزاد است، اما بر تولیدکنندگان، مبادله‌کنندگان و کسب‌وکارهای مرتبط با بیت‌کوین قوانین بسیار دقیقی اعمال می‌شود.
سیاست‌های چین
مطالعه سیاست‌گذاری چین در مورد پدیده ارزهای دیجیتال نشان می‌دهد این کشور از سال ۲۰۰۷ با انتشار هشدار پیرامون استفاده غیرقانونی از ارزهای مجازی و از سال ۲۰۰۹ با مقررات‌گذاری و محدودسازی استفاده از ارزهای مجازی در فضاهای مجازی پیش از دیگر کشورهای جهان به مقررات‌گذاری ارزهای مجازی اقدام کرده بود. البته این پیشتازی چینی‌ها به قیمت ناپختگی مقررات این کشور در مواجهه با ظهور ابزارهای مالی جدید که بیت‌کوین هم یکی از آن‌ها است، تمام شد.
به‌طور کلی یک شایعه اشتباه رایج بین مردم وجود دارد که بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال کاملا در چین ممنوع و غیرقانونی است؛ اما چین بزرگ‌ترین مرکز تجارت بیت‌کوین است. ممنوعیت بیت‌کوین فقط در بانک‌ها و موسسات دولتی چین اعمال شده است. ۷۰ درصد از سهام بانک مرکزی چین متعلق به دولت است. موسسه‌های مالی و کارمندان دولتی از استفاده بیت‌کوین منع شده‌اند. تجارت یا استخراج بیت‌کوین برای شهروندان عادی هیچ مشکلی ندارد.
آمارها نشان می‌دهد چین یکی از پیشروترین کشورهای دنیا در زمینه استفاده گسترده از ارز دیجیتالی است. در حال حاضربا هدف مشارکت بیشتر در تنظیم چارچوب اقتصاد جهانی، کار استفاده آزمایشی از ارز دیجیتال چین در مناطق مختلف آغاز شده است.
چین در سال جاری میلادی، ارز دیجیتال خود را به نام «رن مین بی» معرفی کرد و موجب غافلگیری جهان شد. گفتنی است چین می‌کوشد این ارز را با عنوان یوان دیجیتال در چهار شهر و در محل بازی‌های المپیک زمستانی ۲۰۲۲ مورد استفاده قرار دهد. آمارها نشان می‌دهد چین در حال حاضر جهان را در معاملات دیجیتال رهبری می‌کند و ۴۴ درصد از کل ارزش معاملات پرداخت‌های دیجیتال دنیا را به خود اختصاص داده است. این اولین ارز دیجیتال مستقل در جهان است و بنابراین چین کنترل کاملی بر گردش ارز خواهد داشت.
چنانچه چین بتواند ارز دیجیتال خود را به صورت کامل اجرایی کند، اقتصاد این کشور که دومین اقتصاد بزرگ جهان به شمار می‌آید به سوی یک جامعه بدون پول نقد پیش خواهد رفت طوری که مصرف‌کنندگان و کسب و کارها می‌توانند پرداخت‌های خود را با کیف پول‌های الکترونیکی به جای پول سنتی انجام دهند.
استرالیا
آمارها نشان می‌دهد میزان استفاده از ارزهای دیجیتال در استرالیا روزبه‌روز در حال افزایش است به نحوی که بانک مرکزی این کشور تصمیم گرفته است دالر دیجیتال عرضه کند. به عبارت دیگر، این دالر دیجیتال همان پول رسمی کشور استرالیا خواهد بود که فقط به صورت دیجیتالی عرضه خواهد شد. گفتنی است همچنین می‌توان از این دالر دیجیتال که روی پلتفرم اتریوم عمل خواهد کرد، در سرمایه‌گذاری، تسویه و پرداخت اقساط استفاده کرد. همچنین نتایج نظرسنجی‌های صورت گرفته در استرالیا نشان می‌دهد، ارزهای دیجیتال از محبوبیت فراوانی میان مردم این کشور برخوردار است.
نیوزیلند
استفاده از ارزهای دیجیتال در نیوزیلند نیز طرفداران خاص خود را دارد، به نحوی که دولتمردان این کشور را بر آن داشته است تا یک شرکت خدمات مالی راه‌اندازی کنند که سرویس پرداخت آن ارز دیجیتال باشد. ارز دیجیتال در نیوزیلند، «پاور دالر» نامگذاری شده است که بر پایه «تِتِر» فعالیت می‌کند که یک ارز دیجیتال پایدار (استیبل کوئن) به شمار می‌آید. گفتنی است یکی از مهمترین ویژگی این نوع ارزها این است که از نوسانات بازار ارزهای دیجیتال محفوظ میباشد و در اصل به عنوان ابزاری برای کنترل عدم پایداری قیمت در معاملات ارزهای دیجیتال مورد استفاده قرار می‌گیرد. میزان محبوبیت ارز دیجیتال در نیوزیلند به حدی است که مقامات این کشور سال گذشته به شرکت‌ها اجازه دادند تا دستمزد کارمندان را به صورت ارز دیجیتالی بپردازند. این فرمان که توسط اداره امور مالیاتی نیوزیلند به امضا رسیده است، این امکان را فراهم می‌آورد که در صورت تمایل کارمندان به دریافت حقوق به صورت ارز دیجیتال، کارفرمایان باید آن را رعایت کنند.
سیاست‌های جرمنی
جرمنی از جمله کشورهایی است که موضع‌گیری و سیاست‌گذاری‌هایش درمورد بیت‌کوین تأثیر جدی بر سیاست‌های اتحادیه اروپا و دیگر کشورهای اروپایی گذاشته است. در دسمبر ۲۰۱۱ مرجع مقررات‌گذاری جرمنی (بافین) در گزارشی به اعلام موضع در مورد بیت‌کوین پرداخت. در این اعلام موضع با استناد به قانون نظارت بر خدمات پرداخت جرمنی بیت‌کوین با استناد به ویژگی‌هایش به مثابه پول الکترونیکی مورد بررسی قرار گرفت. از این نظر بافین به همین نتیجه‌ای رسید که بانک مرکزی اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۲ به آن رسیده بود: بیت‌کوین یک پول الکترونیکی نیست. سپس بافین بیت‌کوین‌ها را واحد ارزش تعریف کرد. عبارت واحد محاسبه یک عبارت فنی است که در قوانین مالی دارای جایگاه است، اما واحد ارزش هیچ‌گونه معنای حقوقی ندارد.
گرچه تعریف اولیه بیت‌کوین از سوی بافین، جرمنی را جزو اولین کشورهایی قرار می‌داد که به مقررات‌گذاری بیت‌کوین پرداخته بود، اما یکی از نمایندگان قوه مقننه جرمنی، مقررات‌گذاری اولیه را کافی ندانست و با استفاده از قوه مجریه این کشور خواستار تعیین تکلیف بیت‌کوین از سوی وزارت دارایی جرمنی شد. نماینده پارلمان جرمنی در این مورد برای وزارت دارایی دو سوال مطرح کرد؛ سوال اول در مورد مالیات‌پذیری و چگونگی محاسبه میزان مالیاتی که بر بیت‌کوین تعلق می‌گیرد و سوال دوم در مورد تعریف بیت‌کوین و مالیات‌پذیری مبادلات آن بود. معاونت پارلمانی وزارت دارایی جرمنی در پاسخ به سوال اول، معاملات بیت‌کوین را مالیات‌پذیر دانست و نحوه محاسبه مالیات بیت‌کوین‌ها را سالیانه اعلام کرد، اما تصمیم‌گیری در مورد برخی جزئیات را به اجلاس آینده رؤسای ادارای دارایی ایالات فدرال جرمنی موکول کرد. معاونت پارلمانی وزارت دارایی جرمنی، در پاسخ به سوال دوم اعلام کرد: «بیت‌کوین‌ها نه پول الکترونیکی هستند و نه واحد پرداخت قانونی و در نتیجه به‌عنوان ارز یا انواع ارز رده‌بندی نمی‌شوند. بیت‌کوین‌ها براساس پاراگراف یکم بند ۱۱ شماره هفت قانون اعتبار صرفا تحت مفهوم واحد پرداخت و واحد ارزش قلمداد می‌شوند و به این عنوان با ارز قابل مقایسه‌اند، اما غیر ارز هستند؛ زیرا از لحاظ قانونی وسیله پرداخت محسوب نمی‌شوند؛ مثل سایر پول‌های خصوصی یا مکمل ارزها که به علت خصوصی بودن توافق‌های پرداخت می‌توانند در حلقه‌های معاملاتی چندجانبه مورد استفاده قرار بگیرند، پدیده‌هایی مثل بیت‌کوین پدیده‌هایی با نقش و کارکرد وسیله پرداخت در معاملات چرخه‌ای هستند.
روسیه
حتا با وجود پیروزی قانون Ural در روسیه مبنی بر لغو ممنوعیت وب‌سایت‌های مرتبط به بیت‌کوین و دیگر ارزهای دیجیتال، بیت‌کوین عملا ممنوع است، حتا اگر به طور قانونی ممنوع نباشد. با وجود بهبود شرایط روبل روسیه، همچنان ارزش آن بیش از ۳۰٪ نسبت به ژانویه ۲۰۱۴ کاهش پیدا کرده است؛ به همین دلیل بانک‌ها و دولت به کسانی که ارزهایی غیر از پول روسی، چه دیجیتال و چه غیر دیجیتال، مبادله می‌کنند، نگاه مثبتی ندارند.
الویر نبولینا رییس بانک مرکزی روسیه گفته است که ارزهای دیجیتالی باید به‌عنوان دارایی‌های دیجیتالی تنظیم شوند. او می‌گوید: «ما تصور نمی‌کنیم بیت‌کوین را بتوان به‌عنوان یک پول مجازی در نظر گرفت».
اما اخیرا معاون وزیر دارایی این کشور الکسای مویسیف، اظهار داشت مقامات امیدوارند در سال جدید بیت‌کوین و دیگر اوراق قرضه به‌عنوان ابزارهای مالی قانونی در تلاش برای مقابله با پول‌شویی به رسمیت شناخته شوند. وزیر اقتصاد روسیه تأکید دارد که ایجاد بیت‌کوین و دیگر ارزهای دیجیتال باید در مسیر قانونی هدایت شود چرا که کشف و ایجاد این نوع ارزها مانند شبکه‌های هرمی عمل می‌کنند که فعالیت‌های این شبکه‌های هرمی به هر روی در روسیه ممنوع هستند. بنابراین وزیر اقتصاد تأکید دارد که خرید ارزهای مجازی توسط قانون ممنوع نمی‌شود.
دنمارک
کشور دنمارک از نظر استانداردهای زندگی و استفاده از تکنولوژی روز، جزو پیشرفته‌ترین کشورها است. دنمارک علاوه بر این از پیشتازان طرح حذف پول نقد و استفاده از ارز دیجیتال است، اما این که بیت‌کوین به عنوان جایگزینی برای حذف پول نقد خواهد بود یا نه، سوالی است که هنوز پاسخ مشخصی به آن داده نشده است. با این حال بانک مرکزی دنمارک، بیت‌کوین را به عنوان ارز قانونی در این کشور اعلام کرده است. آمارها در این کشور حاکی از این است که معاملات بیت‌کوین پس از اعلام طرح حذف پول نقد رشد تدریجی و قابل ملاحظه‌ای داشته است. استارتاپ‌هایی نظیر CCEDK، که از نوآوری‌های قدرتمند در زمینه‌ی ارزهای دیجیتال و به خصوص بیت‌کوین است، در کشور دنمارک قرار دارد. مدیرعامل این شرکت در سخنانی اظهار داشت: اساسی‌ترین بخش آموزش در مدارس ما به این مسأله اختصاص دارد که آزادی، مسئولیت در پی دارد. اکنون با این دسترسی آسان به ارزهای دیجیتال، این مسئولیت بر دوش ما است تا این ارز مورد پذیرش باشد. دنمارک به عنوان شادترین کشور جهان شناخته می‌شود و پذیرش ارز دیجیتال با ذهنی باز، تنها یکی از دلایل شاد زیستن در این کشور است.
افغانستان
دولت افغانستان تا کنون در مورد ارزهای دیجیتال اعلام نظری نکرده است. دو نهاد اصلی در کشور که می‌تواند روی این موضوع نظر داشته باشند وزارت مخابرات و بانک مرکزی است.
اگرچه از حجم معاملات بیت‌کوین توسط افغان‌ها هنوز هیچ اطلاع دقیقی در دست نیست، اما مواجهه دولت افغانستان نیز روشن نیست و با توجه به اینكه این برای این ارزها قانونی در نظر گرفته نشده است و نه آن را به رسمیت شناخته‌ایم، بنابراین انتظار نداریم كه اثرى بر اقتصاد افغانستان داشته باشد. در كشورهاى جهان هم همین طور است. در برخى از كشورها بیت‌كوین توسعه پیدا كرده و به تدریج اثر خود را می گذارد، ولى عمومیت ندارد. اكثریت كشورهاى جهان بیت كوین را به رسمیت نمى شناسند یا سكوت كرده اند، بنابراین خیلى كار دارد كه بیت‌كوین و سایر ارزهاى دیجیتال بتوانند روى اقتصاد واقعى اثر گذار باشند.»
مهمترین مسأله‌ای که در حال حاضر وجود دارد آن است که بانک مرکزی باید مانند سایر کشورها در این زمینه موضع روشنی را به‌عنوان قانونگذار داشته باشد چرا که سوءاستفاده برخی از افراد از ناآگاهی افراد جامعه سکوت ابتدایی قانون‌گذاران و نهادهای ذی‌ربط خواهد بود و از طرفی تعداد زیادی از این طریق از مزایای این بازار محروم خواهند شد.
بیت‌کوین با سرعت بسیار زیادی در حال رشد و گسترش بوده و کشورهای مختلف سعی در استفاده و جایگزین سازی آن در جهت منافع کشور خود و افزایش توان باورسازی جنبه‌های پنهان اقتصاد هستند، بنابراین کشور ما نیز باید به بررسی این ارزها بپردازد و موضع خود را روشن کند تا از دیگر کشورها عقب نماند.
فرصت‌ها و تهدیدهای ارزهای دیجیتال برای کشور افغانستان
فرصت ها:
– داشتن حس امنیت و توانایی خارج شدن از مؤسسات مالی ملی برای مالکان ارزهای دیجیتال،
– استفاده از ارزهای دیجیتال در مبادلات کشور با سایر کشورها و افزایش رشد اقتصادی کشور،
– کاهش حق‌الزحمه ترنسفرهای مالی در مبادلات بین‌المللی در مقابل استفاده از شبکه سوئیفت،
– استفاده از ارزهای دیجیتال برای رشد صنعت گردشگری کشور،
– سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال برای بازگشت سرمایه،
– سهولت در معاملات در شرایط بحرانی مانند دوران کرونا.
تهدیدها:
– فراهم‌شدن بستر سرمایه‌‌گذاری‌های احتکاری،
– ظهور شرکت‌های هرمی در استفاده از ارزهای دیجیتال در کشور،
– احتمال بلوکه‌شدن دارایی‌های دیجیتالی،
– استقبال‌نکردن سرمایه‌گذاران کوچک به دلیل عدم اعتماد به ارزش ارزهای دیجیتال،
و استفاده از ارزهای دیجیتال برای مقاصد کلاهبرداری، پول‌شویی، مبادلات قاچاق و مواد مخدر و در کل بازارهای غیر قانونی.
پیشنهادها
• هر چه سریع‌تر کمیته ویژه‌ای برای بررسی پالیسی‌ها و قوانین در مورد پول‌های دیجیتال در کشور تشکیل شود.
• با توجه به حساس‌بودن و محافظه‌‌کاربودن بانک مرکزی که از خصوصیات آن است پیشنهاد می‌شود اجازه ورود بانک‌های دیگر را به بازار ارزهای دیجیتال داده شود.
• از افراد نوآور و به‌روز که دارای منطق جدید هستند برای تحلیل وضعیت بازار ارزهای دیجیتال در داخل کشور استفاده شود.
• ورود به بازار ارزهای دیجیتال حداقل به صورت آزمایشی تا بتوانیم مزایا و معایب آن را درک کنیم.
• تلاش در جهت شناخت پدیده ارزهای دیجیتال و داشتن الگویی بلندمدت برای کنترل و نظارت این پدیده.
• ایجاد حاشیه امنیت برای علاقه‌مندان و استفاده‌کنندگان ارزهای دیجیتال از جمله بیت‌کوین در کشور از طریق اطلاع‌رسانی به‌روز، دقیق و واقعی به ویژه با استفاده رسانه ملی تا در برابر خطای انسانی، بدشانسی، یا نوسانات شدید در دنیایی که به شدت پیچیده، غیرقابل پیش‌بینی و به سرعت در حال تغییر است، محافظت شوند.
• شناسایی شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات و کارگزاران رسمی ارزهای دیجیتال در داخل کشور و معرفی آن‌ها به مردم از سوی بانک مرکزی تا از این طریق از فعالیت شرکت‌ها یا وب‌سایت‌های غیر رسمی خرید و فروش این ارزها نیز جلوگیری شود.
• از آن‌جایی که افغانستان دارای برق کافی و ارزان برای استخراج این ارزها نمی‌باشد باید نظارت کامل داشته باشد تا تعدادی افراد سودجو به صورت غیر قانونی به این کار اقدام نکنند.
پایان.