آمار رسمی ویروس کرونا در افغانستان در روزها و هفتههای اخیر به سرعت در حال افزایش است. با ادامه‌ی افزایش در آمار، مسئولان وزارت صحت عامه از احتمال وقوع «فاجعه و بحران» در این دور از شیوع ویروس کرونا ابراز نگرانی می‌کنند. احتما وقوع بحران در موج سوم شیوع ویروس کرونا در افغانستان قسمی توصیف می‌شود که اگر شمار مریضان بستری بیشتر از ظرفیت بخش صحت شود، این بخش شکننده است و نمی‌تواند به آن رسیدگی کند. با وجود نگرانی، مسئولان وزارت صحت می‌گویند که برای مبارزه با موج سوم پلانی را تهیه کرده و تا حد ممکن برای آن آمادگی دارد.
رعایت نکردن شرایط بهداشتی و جلوگیری نشدن از تجمعات و رفت‌و‌آمدها از سوی شهروندان به‌ویژه در روزهای عید فطر مهم‌ترین عامل افزایش سریع آمار مبتلایان کرونا گفته شده است. مسئولان وزارت صحت عامه می‌گویند که همکاری مردم در جلوگیری از تجمعات و رعایت شرایط بهداشتی یگانه راه کاهش و کنترل شیوع کرونا در این دور است. به‌دلیل جلوگیری از آسیب‌های اقتصادی، آموزشی و تحصیلی، قرار نیست به‌زودی محدودیتی در برنامه‌های آموزشی، تحصیلی و فعالیت‌های صنفی و تجاری دیگر وضع شود. گرچند طرح برخی از این محدودیت‌ها در پلان کلی مقابله با موج سوم شامل است اما به گفته‌ی مسئولان وزارت صحت عامه، این محدودیت‌ها تا حد ممکن رسما اعلام و اعمال نخواهد شد. پلان کلی مقابله با موج سوم ویروس کرونا از سوی کابینه و کمیته‌ی عالی مبارزه با کرونا تأیید شده است.
افزایش سریع
افزایش در آمار به گونه‌ی است که تنها در بیش از دو هفته میزان اشغال بسترهای ویژه‌ی مریضان کرونا از ۳۰ درصد به ۵۰ درصد افزایش یافته است. اکنون ۵۰ درصد بسترهای ویژه‌ی مریضان کرونا در شفاخانه‌های کشور دوباره پر شده است. حال آن‌که در دو – سه هفته پیش حدود ۷۰ درصد از بسترهای ویژه مریضان کرونا خالی بود.
در روزهای اخیر تعداد ثبت رسمی روزانه‌ی ابتلا به کرونا در برخی از روزها از ۵۰۰ نفر هم گذشته است. میزان مرگ روزانه نیز از دو – سه نفر در ماه‌های گذشته اکنون به ۱۰ نفر رسیده است. به تعداد مریضان فعال اکنون به بیش از هفت‌هزار نفر رسیده است. حال آن‌که دو هفته پیش بیش از چهارهزار و ۷۰۰ نفر و یک ماه پیش حدود دوهزار و ۵۰۰ نفر بود. درصدی ثبت روزانه مبتلایان نیز بیش از یک ماه پیش در آغاز موج سوم ۴.۵ درصد بود، اکنون این آمار به ۱۸ تا ۲۰ درصد رسیده است.
گفتنی است که میزان واقعی شیوع ویروس کرونا در افغانستان، در سطح بالا، بیشتر از آمار رسمی است. از این‌که در افغانستان بیشتر مردم که علایم کرونا هم دارند به شفاخانه‌ها مراجعه نمی‌کنند. پارسال در موج اول، وزارت صحت عامه در یک پژوهش میدانی به روش آزمایش سریع دریافت که ۳۱ درصد جمعیت افغانستان به کرونا مبتلا شده است.
آمادگی‌ها و نگرانی‌ها
در زمان مشابه موج اول که پارسال در همین ماه‌ها کشور را به قرنطینه برد و ۸۰ درصد از سرمایه‌گذاری‌ها را متوقف کرد، امسال نیز موج سوم کرونا در حال اوج‌گرفتن است. گرچند آمارهای رسمی امسال نیز نگران‌کننده است اما مسئولان وزارت صحت عامه می‌گویند که قرار نیست به‌زودی طرح وضع محدودیت‌ها و قرنطین را عملی کنند. از این‌که قرنطین آسیب‌های بزرگ به فعالیت‌های اقتصادی، آموزشی، تحصیلی و سایر بخش‌ها وارد و فقر و تنگدستی را افزایش خواهد داد. مسئولان می‌گویند که آمار بیش از اندازه بلند رفت در خصوص طرح قرنطین و وضع محدودیت‌ها تصمیم خواهند گرفت و با کابینه شریک خواهند کرد.
مسئولان وزارت صحت عامه تأکید می‌کنند که در این دور تنها راه جلوگیری و کنترل شیوع ویروس کرونا همکاری مردم در رعایت شرایط بهداشتی، استفاده از ماسک و تا حد ممکن دوری از تجمعات است. در غیر آن کشور احتمالا به یک فاجعه و بحران دیگر روبه‌رو خواهد شد. زیرا به گفته‌ی مسئولان وزارت صحت اگر مریضان فعال ویروس کرونا از ده هزار نفر بگذرد و به ده‌ها هزار نفر برسد، بخش صحت شکننده است و نمی‌تواند به آن رسیدگی کند. با وجود افزایش آمار رسمی و هشدارهای وزارت صحت عامه، ترس و نگرانی از کرونا در میان بیشتر شهروندان افغانستان وجود ندارد. کمتر کسی به‌دلیل شیوع ویروس کرونا از ماسک استفاده می‌کنند و از شرکت در تجمعات خودداری می‌کنند.
دستگیر نظری، سخن‌گوی وزارت صحت عامه می‌گوید: «امیدواریم که ما شاهد آن روز نباشیم که تعداد واقعات فعال بیشتر از ظرفیت شود که بستر ها همگی پر شود. باید مردم در این قسمت همکاری کنند.»
سخن‌گوی وزارت صحت عامه می‌گوید که برای رسیدگی به حالت اضطراری بسترهای تمام شفاخانه‌ها برای مریضان کرونا اختصاص خواهد یافت. همچنین با هماهنگی وزارت صنعت و تجارت و بخش خصوصی، تولیدات اکسیجن تمام شرکت‌های خصوصی نیز به بخش صحت اختصاص خواهد یافت.
براساس معلومات وزارت صحت عامه، بخش صحت افغانستان نیز اکنون ظرفیت تولید شش هزار بالون اکسیجن در یک شبانه روز را دارد. از این میان اکنون تنها یک هزار و ۷۰۰ بالن اکسیجن در یک شبانه روز در تمام شفاخانه‌های کرونا و غیر کرونا در کشور مصرف می‌شود. همچنین برای مقابله موج سوم کرونا ظرفیت آزمایش و تجهیزات شفاخانه‌ها و عرضه‌ی خدمات نیز بلند خواهد رفت. اکنون ۲۶ لابراتوار آزمایشی دولتی در ۱۸ ولایت و ۱۹ لابراتوار خصوصی در کشور فعال است. قرار است تا ماه جون امسال میلادی میزان لابراتوارها در تمام ۳۴ ولایت فعال شود.
نوع جهش یافته
افزایش سریع در میزان مبتلایان کرونا و نگرانی وزارت صحت عامه از احتمال وقوع بحران در حالی است که یک ماه پیش، در آغاز موج سوم، مسئولان این وزارت، این دور از شیوع ویروس کرونا را یک خطر جدی نمی‌دانست. سخن‌گوی وزارت صحت عامه آن زمان به اطلاعات روز گفته بود که پیش‌بینی می‌شود در موج سوم اوضاع وخیم نخواهد شد. زیرا در این دور نوع دوم ویروس کرونا یا نوع جهش‌یافته‌ی انگلیسی آن شیوع کرده است. از این خاطر گرچند که سرعت شیوع نوع دوم یا نوع جهش‌یافته‌ی کرونا بسیار بالا است اما علایم آن خفیف و میزان وخامت آن پایین است. آمار رسمی وزارت صحت عامه نیز نشان می‌دهد که میزان ثبت رسمی نوع جهش‌یافته‌ی کرونا تاکنون تنها ۳۱۷ مورد در ۱۸ ولایت است و آمار مرگ آن نیز صفر میباشد. به‌نظر می‌رسد موج سوم کرونا نیز در افغانستان عمدتا از شیوع نوع اول ویروس کرونای ووهان چین است.
نوع جهش‌یافته‌ی کرونا در برخی از کشورها مثل هند بحران‌زا شده است. نوعی که شیوع سریع و میزان بالای مرگ آن کشور هند را به یک بحران روبه‌رو کرده است. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که شیوع ویروس جهش‌یافته‌ی کرونای نوع هندی مایه‌ی «نگرانی جهانی» است. این سازمان اخیرا گفته است که نوع ویروس کرونای هندی در بیش از ۳۰ کشور جهان شیوع کرده است.
افغانستان برای جلوگیری از شیوع انواع جدید جهش‌یافته‌ی کرونا داشتن برگه‌ی آزمایش منفی کرونا را برای مسافرانی که از طریق میدان‌های هوایی داخل کشور می‌شوند جبری اعلام کرده است. هنوز محدودیت‌های سفر از خارج به داخل افغانستان وضع نشده است. گرچند در آغاز موج سوم مسئولان وزارت صحت عامه گفته بودند که در نظر دارند تا در پروازها از برخی از کشورهای مثل هند به افغانستان محدودیت وضع کنند. هفتههای گذشته ایران و پاکستان مرزهای زمینی‌اش با افغانستان را برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا برای مدت کوتاه به روی مسافران بسته بود.
واکسین
تاکنون حدود ۵۵۰ هزار شهروند افغانستان که عمدتا کارمندان صحی، آموزگاران، خبرنگاران، کارمندان دولتی و نهادهای خصوصی، بزرگسالان، زندانیان و… را شامل می‌شود واکسین کرونا در یافت کرده‌اند. ۹۴۸ هزار دوز واکسینی که از سوی اتحادیه جهانی واکسین و کشور هند برای افغانستان تامین شده بود اکنون به رو به تمام شدن است و واکسین جدید تاهنوز نرسیده است.
روند تزریق واکسین ادامه دارد و مسئولان وزارت صحت عامه می‌گویند قرار است به زودی محموله‌های جدید واکسین به اساس توافقنامه‌ی اتحادیه جهانی واکسین از چین وارد شود.
دولت افغانستان به شهروندان وعده داده است که تا پایان سال ۲۰۲۲، زمینه‌ی واکسین ۶۰ درصد جمعیت را فراهم کند. براساس وعده‌ها در دور جدید قرار است ۱۶ میلیون دوز واکسین از سوی اتحادیه جهانی واکسین برای افغانستان تأمین شود که بر هشت میلیون نفر تطبیق می‌شود.
این درحالی است که برخی از کشورها به نسبت شدت شیوع نوع جهش یافته ویروس کرونا به کمبود واکسین روبه‌رو است. معلوم نیست که واکسین‌های وعده داده‌شده برای شهروندان افغانستان عملی می‌شود یا نه. کشور هند، یکی از تولیدکنندگان بزرگ واکسین به‌دلیل شیوع گسترده و مرگبار کرونا در آن کشور از یک ماه به این‌سو صادرات واکسین را متوقف کرده است.
تزریق واکسین در افغانستان از پنجم حوت سال گذشته شروع شد. در هفتههای نخست به‌دلیل کاهش ترس از کرونا علاقه به واکسین نیز میان شهروندان وجود نداشت. از سوی دیگر در ابتدا نوع ترس بر اثرهای جانبی واکسین به‌شمول برخی از شایعات نیز وجود داشت. گرچند در نخست وزارت صحت عامه تزریق واکسین را صرف در بخش‌های اولویت‌بندی‌شده به‌شمول کارمندان صحی، خبرنگاران، آموزگاران و نیروهای امنیتی شروع کرده بود اما بعدا آن را همگانی اعلام کرد. براساس اطلاعات وزارت صحت عامه، اکنون در سراسر کشور ۸۰۰ مرکز تزریق واکسین فعال است و هر شهروند بالای ۱۸ سال می‌تواند به نزدیک‌ترین مرکز برای واکسین مراجعه کنند. هر مرکز روزانه ۱۰۰ دوز واکسین سهم دارد که تطبیق کند.
مسئولان وزارت صحت عامه می‌گویند که در هفتههای اخیر میزان متقاضیان واکسین به‌شدت افزایش یافته است. سخن‌گوی وزارت صحت عامه می‌گوید که در این روزها برخی از مراجعه‌کنندگان از دو تا سه روز به نوبت می‌مانند تا واکسین بگیرند. هرچند تا هنوز هم برخی از شهروندان هیچ تمایلی برای واکسین ندارند.
از آغاز شیوع ویروس کرونا در افغانستان تاکنون براساس آمار رسمی ۶۵ هزار و ۷۰۰ نفر به کرونا مبتلا شده‌اند. دو هزار ۸۰۰ نفر بر اثر کرونا جان باخته و بیش از ۵۵ هزار و ۸۰۰ نفر نیز بهبود یافته است.