ابوطولیب گایوسف
ازبیکستان امروز یک سیاست خارجی عملی را دنبال می‌کند که هدف آن تقویت روابط با کشورهای آسیای میانه با روحیه دوستی چند ساله و حسن همجواری، مشارکت استراتژیک و اعتماد متقابل است. این یک مسیر خوب فکر شده است.
ازبیکستان که در قلب آسیای میانه واقع شده است، علاقه جدی دارد که این منطقه را به منطقه‌ای باثبات، توسعه پایدار و همسایگی خوب تبدیل کند.
در نتیجه‌ی تلاش‌های مشترک، میزان اعتماد سیاسی در منطقه طی سال‌های اخیر به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. برای یافتن راه‌حل‌های اساسی مهم برای بسیاری از مسائل، در یک کلام، یک فضای سیاسی کاملا جدید ایجاد شد.
«اجلاس مشورتی رهبران آسیای میانه» به‌طور منظم، که ازبیکستان آغاز کرده، پایه‌ی مهمی برای تقویت این روند ایجاد کرده است.
در عین حال، چشم‌انداز توسعه پایدار و مداوم در آسیای مرکزی با صلح در همسایگی افغانستان ارتباط نزدیکی دارد. ازبیکستان افغانستان را به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از آسیای میانه به‌عنوان یکی از اولویت‌های سیاست خارجی خود معرفی کرده و تلاش‌های عملی خود را برای تثبیت سریع وضعیت در این کشور انجام می‌دهد.
به‌ویژه، کنفرانس سطح عالی تاشکند در مورد افغانستان، که در مارس ۲۰۱۸ به ابتکار رییس‌جمهوری ازبیکستان برگزار شد، فرصتی بی‌نظیر را برای بحث و گفت‌وگوهای گسترده در مورد طیف گسترده‌ای از موضوعات فراهم کرد.
همان‌طور که توسط اشرف غنی، رییس‌جمهور افغانستان اشاره شد، نتایج عملی به‌دست آمده در این کنفرانس یک رویداد مهم در آغاز روند سیاسی برای حل مسالمت‌آمیز مسأله افغانستان و جست‌وجوی اشکال و سازوکارهای قابل قبول برای گفت‌وگو بین سهامداران بود.
مدتی است که اوضاع افغانستان توسط سیاست‌های جهانی نادیده گرفته شده است. کنفرانس تاشکند فرصتی را برای بازگشت افغانستان به مرکز برنامه‌های بین‌المللی فراهم کرد. نشان دادن آمادگی جامعه جهانی برای برقراری گفت‌وگوی مستقیم با طالبان بدون پیش‌شرط، ایجاد انگیزه در طالبان برای مشارکت در روند صلح و در نهایت ایجاد پایه‌ی محکم برای توافق صلح در دوحه.
در عین حال، باید توجه داشت که اطمینان از صلح در افغانستان فقط حل مشکلات امنیتی نیست. یکی از اولویت‌های اصلی حمایت کامل از ادغام افغانستان در فرایندهای اقتصادی منطقه‌ای است.
در انجام این کار، مهم‌تر از همه، متحد کردن تلاش‌ها برای حمایت از آرمان‌های مثبت برای کمک اقتصادی به مردم افغانستان است. در این راستا، باید توجه داشت که ازبیکستان سهم به‌سزایی در بازسازی اقتصادی-اجتماعی افغانستان دارد.
ازبیکستان از سال ۲۰۰۲ برق افغانستان را تأمین می‌کند. با راه‌اندازی خط جدید برق سورخان-پلخمری، حجم منابع برق ازبیکستان به افغانستان به‌شدت افزایش می‌یابد.
یکی دیگر از پروژه‌های مهم استراتژیک، توسعه راه آهن موجود حیاتون-مزارشریف به هرات است که توسط متخصصان ازبیک ساخته شده است. این پروژه سهم واضح و عملی در بهبود اقتصاد افغانستان، ایجاد مشاغل جدید و افزایش پتانسیل ترانزیت کشور خواهد داشت.
روشن است که هیچ کشوری نمی‌تواند به‌طور مستقل مسأله افغانستان را حل کند. بنابراین، رییس‌جمهور ازبیکستان در سخنان خود در صحنه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، مانند سازمان ملل، CIS، SCO، OIC، بارها بر نقش مهم شرکا، از جمله کشورهای آسیای میانه تأکید کرده است.
رییس‌جمهور شوکت میرضیایف در سخنرانی خود در هفتادوپنجمین نشست مجمع عمومی‌سازمان ملل متحد تأکید کرد که صلح و ثبات در افغانستان باید مبحث کانونی در سازمان ملل باقی بماند و تنها از طریق همکاری مشترک و نزدیک می‌توان آرزوهای اصیل مردم افغانستان را تحقق بخشید. در همین راستا، ابتکار فعلی ایجاد کمیته دایمی در سازمان ملل برای شنیدن نگرانی‌های مردم افغانستان براساس اصل «از بی‌ثباتی و نابودی تا صلح و رفاه» با هدف توسعه اقتصادی و اجتماعی انجام می‌شود.
مهم‌ترین واقعه در زندگی سیاسی ازبیکستان، خطاب رییس‌جمهوری ازبیکستان به مجلس اولی، همچنین به موضوع صلح بر مردم رنج‌دیده افغانستان متمرکز بود. رییس‌جمهور گفت: «ما به صلح در همسایگی افغانستان اعتقاد راسخ داریم و کمک‌های عملی در این امر بزرگ را ادامه خواهیم داد.» شوکت میرضیایف با اشاره به این‌که اولین اقدامات عملی برای ایجاد یک کریدور حمل‌ونقل ماورا افغانی که آسیای میانه و اقیانوس هند را متصل می‌کند برداشته شده است، خاطرنشان کرد: اجرای این پروژه به‌منظور اطمینان از ثبات و رشد اقتصادی در کل منطقه است. به‌راحتی می‌توان گفت که این «پروژه قرن» است که زمینه بازگشت تاریخ افغانستان به نقش تاریخی خود را به‌عنوان پل ارتباطی آسیای میانه و جنوبی فراهم می‌کند.
همان‌طور که رییس‌جمهور شوکت میرضیایف اشاره کرد، «برای هزاران سال، مردم ازبیکستان و افغانستان در یک فضای فرهنگی و تمدنی واحد توسعه یافته‌اند.» جغرافیای اقدامات عملی نه‌تنها شامل بخش‌های اقتصادی-اجتماعی، بلکه شامل حوزه‌های فرهنگی و انسانی نیز میباشد.
مصوبه رییس‌جمهوری ازبیکستان در تاریخ ۱۹ اکتبر سال ۲۰۲۰ «در جشن ۵۸۰ سالگی شاعر و اندیشمند بزرگ آلیشر ناووی [علی‌شیر نوایی]» امکان ساخت و زیباسازی مقبره آلیشر ناوی در هرات را تأیید می‌کند. به‌عنوان بخشی از این وظیفه، متخصصان ازبیکستان به همراه همتایان افغان خود مقبره را در محل، مورد مطالعه قرار دادند. در نتیجه‌ی مطالعه، پروژه‌ای برای ترمیم و مرمت مقبره با استفاده از عناصر معماری، هنر و تزئینات سنتی ساخته شد.
لازم به ذکر است که بازسازی و زیباسازی مقبره توسط ازبیکستان و با هزینه و بودجه دولت انجام می‌شود.
در همان زمان، ازبیکستان مرتبا کمک‌های بشردوستانه را برای مبارزه با ویروس کرونا به افغانستان می‌فرستد. به‌ویژه در ۱۱ ژوئن ۲۰۲۱ در بندر حیرتان افغانستان مراسم تحویل محموله بشردوستانه هزار بالن اکسیژن به طرف افغانستان برگزار شد.
این کمک‌های بشردوستانه به درخواست دولت برادر (افغانستان)، که با موج سوم همه‌گیری روبه‌رو است، انجام شد. هیأت افغانستانی که در این مراسم سخنرانی می‌کرد، از رییس‌جمهور ازبیکستان برای توجه و مراقبت مداوم صمیمانه تشکر کرد. لازم به ذکر است که شوکت میرضیایف اولین رهبری بود که به درخواست دولت افغانستان برای ارائه کمک‌های بشردوستانه و اضطراری پاسخ داد.
راه‌حل تعدادی از مشکلات جدی مربوط به توسعه اقتصادی، امنیت و ثبات در افغانستان تا حد زیادی به همسایگان، حسن نیت، عزم و آمادگی آن‌ها برای مشارکت فعال در حصول اطمینان از آشتی ملی و پایان‌دادن به خشونت در این کشور بستگی دارد. تلاش‌های مشترک برای مشارکت افغانستان در سیستم تجارت، اقتصاد، حمل‌ونقل، ارتباطات و روابط فرهنگی-بشردوستانه با کشورهای همسایه به ثبات اوضاع در این کشور و بازگشت آن به صلح کمک قابل توجهی می‌کند.
بدون شک، برقراری صلح نهایی در خاک افغانستان دریچه‌ای برای فرصت‌های جدید برای تمام کشورهای قاره‌ی وسیع اوراسیا، خواهد گشود.