هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) گزارش این سازمان در مورد تلفات غیرنظامیان در افغانستان در جریان نیمه‌ی اول ۲۰۲۱ میلادی را منتشر کرد. این گزارش نشان می‌دهد که تلفات غیرنظامیان در جریان شش ماه نخست سال جاری میلادی به بالاترین سطح خود رسیده و در مقایسه به زمان مشابه در سال گذشته‌ی میلادی، ۴۷ درصد افزایش یافته است.
در گزارش که امروز (دوشنبه، ۴ اسد) منتشر شده، آمده است که در شش ماه اول سال جاری میلادی، در مجموع یک‌هزار و ۶۵۹ غیرنظامی در افغانستان کشته و سه‌هزار و ۲۵۴ غیرنظامی دیگر زخمی شده‌اند. سازمان ملل در این گزارش هشدار داده است که اگر خشونت‌ها به‌گونه‌ی قابل ملاحظه کاهش نیابد، ممکن است افغانستان شاهد مستندسازی بالاترین آمار تلفات غیرنظامیان در سال جاری باشد.
گزارش سازمان ملل همچنین نشان می‌دهد که زنان، پسران و دختران ۴۶ درصد از تلفات غیرنظامیان در شش ماه نخست سال جاری میلادی را تشکیل می‌دهند. از این میان، ۳۲ درصد کودکان (۴۶۸ کشته و ۱۲۱۴ زخمی) و ۱۴ درصد دیگر زنان (۲۱۹ کشته و ۵۰۸ زخمی) بوده‌اند.
طبق این گزارش، تلفات غیرنظامیان از اول ماه می، همزمان با آغاز رسمی خروج نیروهای خارجی از افغانستان، به شدت افزایش یافته است؛ طوری که میزان تلفات غیرنظامیان در ماه‌های می و جون با آمار کل تلفات غیرنظامیان در جریان چهار ماه نخست سال جاری میلادی برابری می‌کند.
سازمان ملل می‌گوید که بالاترین آمار تلفات غیرنظامیان را از سال ۲۰۰۹ میلادی تا کنون به ماه‌های می و جون تعلق گرفته است. یافته‌های گزارش نشان می‌دهد که در جریان ماه‌های می و جون ۷۸۳ غیرنظامی کشته و یک‌هزار و ۶۰۹ غیرنظامی زخمی شده‌اند؛ درحالی که از ماه جنوری تا اپریل سال جاری ۷۸۶ غیرنظامی کشته و یک‌هزار و ۹۱۵ غیرنظامی دیگر زخمی شده‌اند.
با این حال، دیبرا لاینز، نماینده‌ی خاص دبیرکل سازمان ملل متحد برای افغانستان گفته است که بیشترین اقدامات در میدان‌های جنگ در مرگ‌بارترین ماه‌های می و جون در خارج از شهرها و در مناطق با سطح جمعیت نسبتا کم انجام شده است. او گفته است که سازمان ملل به شدت نگران است که اگر اقدامات نظامی شدید در مناطق شهری با تراکم بالای جمعیت انجام شود، عواقب آن برای غیرنظامیان می‌تواند فاجعه‌بار باشد: «جستجوی راه‌حل نظامی فقط رنج مردم افغانستان را افزایش می‌دهد.»
عامل تلفات غیرنظامیان
در گزارش سازمان ملل ۶۴ درصد تلفات مجموعی غیرنظامیان به عناصر مخالف دولت نسبت داده شده است. از این میان، گروه طالبان مسئول ۳۹ درصد، داعش مسئول نُه درصد و عناصر نامشخص مخالف دولت مسئول ۱۶ درصد تلفات غیرنظامیان دانسته شده‌اند.
طبق این گزارش، نیروهای طرفدار دولت مسئول ۲۵ درصد تلفات غیرنظامیان در شش ماه نخست سال جاری میلادی بوده‌اند. از این میان، ۲۳ درصد تلفات غیرنظامیان توسط نیروهای دفاعی و امنیتی افغانستان و دو درصد دیگر توسط گروه‌های مسلح طرفدار دولت یا نیروهای نامشخص طرفدار دولت انجام شده است.
سازمان ملل در این گزارش، ۱۱ درصد کل تلفات غیرنظامیان را به درگیری مستقیم زمینی و مهمات منفجرناشده‌ی جنگ نسبت داده و گفته است که عاملان آن را مشخص نتوانسته است. با این حال، در این گزارش آمده است که از ۲۰۰۹ میلادی به این طرف، این نخستین گزارشی است که در آن تلفات حتا یک غیرنظامی به نیروهای خارجی نسبت داده نشده است.
علت‌های تلفات غیرنظامیان
در بخشی از این گزارش آمده است که مهم‌ترین علت‌های تلفات غیرنظامیان در شش ماه نخست سال جاری میلادی، استفاده‌ی گسترده از مواد جاسازی‌شده انفجاری توسط عناصر مخالف دولت، درگیری‌های مستقیم زمینی، قتل‌های هدفمند توسط عناصر مخالف دولت و حملات هوایی توسط نیروهای هوایی افغانستان بوده است.
با این حال، یافته‌های گزارش نشان می‌دهد که علت اصلی تلفات غیرنظامیان، استفاده‌ی طالبان و داعش از مواد انفجاری جاسازی‌شده‌ی غیرانتحاری بوده است که سبب ۳۸ درصد کل تلفات غیرنظامیان شده است. این آمار در مقایسه به زمان مشابه در سال گذشته سه برابر افزایش را نشان می‌دهد. استفاده از مواد انفجاری فشاری نیز که همه توسط طالبان صورت گرفته، ۴۲ درصد افزایش یافته است. سازمان ملل گفته است که استفاده از این نوع مواد انفجاری نقض‌کننده‌ی نورم‌های حقوق بین‌المللی بشردوستانه است. این سازمان از طالبان خواسته است که استفاده از این نوع مواد انفجاری را برای دایم منع قرار دهند.
همین طور، درگیری‌های زمینی باعث ۳۳ درصد کل تلفات غیرنظامیان شده است. تمامی این تلفات به طالبان و نیروهای دفاعی و امنیتی افغانستان نسبت داده شده است. آمارهای سازمان ملل نشان می‌دهد که میزان تلفات غیرنظامیان در درگیری‌های زمینی در مقایسه به زمان مشابه در سال گذشته، ۴۱ درصد افزایش یافته است.
همچنین، از قتل‌های هدفمند توسط عناصر مخالف دولت، به‌عنوان سومین عامل عمده‌ی تلفات غیرنظامیان یاد شده است. قتل‌های هدفمند باعث ۱۴ درصد کل تلفات غیرنظامیان شده است. حملات هوایی نیروهای افغان باعث هشت درصد تلفات غیرنظامیان شده است که در مقایسه به زمان مشابه در سال گذشته، ۳۳ درصد افزایش یافته است.
سازمان ملل در این گزارش از ادامه‌ی حملات بر کارمندان غیرنظامی دولت، مدافعان حقوق بشر، کارمندان رسانه‌ها، بزرگان مذهبی و کارمندان بشردوستانه ابراز نگرانی کرده است.
این سازمان افزوده است که حملات عمدی فرقه‌گرایانه علیه شیعیان افغانستان که بیشترشان به قوم هزاره تعلق دارند، را نیز ثبت کرده است. به‌گفته‌ی این سازمان، مسئولیت تقریبا تمامی این حملات را گروه داعش به عهده گرفته است. در گزارش آمده است که از اول جنوری تا ۳۰ جون سال جاری، مردم شیعه/هزاره در دست‌کم ۲۰ حادثه هدف قرار گرفته‌اند که در نتیجه ۱۴۳ نفر کشته و ۳۵۷ نفر دیگر زخمی شده‌اند.
در همین حال، دیبرا لاینز، نماینده‌ی خاص دبیرکل سازمان ملل برای افغانستان از طالبان و رهبران افغانستان خواسته است که روند ناخوشایند و وحشت‌ناک درگیری و تأثیرات مخرب آن بر افراد ملکی را در نظر بگیرند: «تلاش‌های خود را در میز مذاکره تشدید کنید و جلوی جنگ افغان در برابر افغان را بگیرید. از مردم افغانستان محافظت کنید و آنها را برای آینده‌ی بهتر امیدوار کنید.»
واکنش دولت و طالبان
اجمل عمر شینواری، سخن‌گوی قوای مسلح کشور یافته‌های این گزارش که در آن گفته شده است که نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان عامل ۲۳ درصد کل تلفات غیرنظامیان بوده‌اند، را رد کرد. آقای شینواری در یک نشست خبری گفت که نیروهای امنیتی و دفاعی از احتیاط کامل کار می‌گیرند. او افزود که نیروهای دفاعی و امنیتی در هیچ جایی به غیرنظامیان تلفات وارد نکرده‌اند.
ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی گروه طالبان نیز در اعلامیه‌ای، یافته‌های گزارش سازمان ملل را رد کرده است. او گفته است که در هیچ نقطه‌ی کشور غیرنظامیان از سوی جنگ‌جویان این گروه به‌گونه‌ی عمدی هدف قرار نگرفته‌اند.