نرگس میرزایی
مسئولان مکتب‌ها و آموزشگاه‌های خصوصی در کابل می‌گویند که پس از سقوط دولت پیشین و روی کار آمدن گروه طالبان، شمار دانش‌آموزان‌شان به گونه چشم‌گیر کاهش یافته و مکاتب و آموزشگاه‌های خصوصی دچار بحران شدید مالی شده‌اند و یا با خطر ورشکستگی مواجه‌اند.
مسئولان اتحادیه عمومی مکاتب و آموزشگاه‌های خصوصی ضمن تأیید این خبر می‌گویند که بحران شدید مالی در مکتب‌ها و آموزشگاه‌های خصوصی کابل سبب شده که مدیرمسئولان این نهادهای آموزشی، سهام‌شان را به فروش بگذارند و یا دروازه آن را ببندند.
محمدداوود بابر، رییس اتحادیه عمومی مکاتب خصوصی می‌گوید که پس از تحولات اخیر، عده‌ای از مدیران مکاتب خصوصی به دلیل مشکلات مالی، مکاتب‌شان را با تمام امتیاز آن به فروش گذاشته‌اند و شماری دیگر پس از ورشکستگی، دروازه‌های مکتب‌شان را بسته‌اند. او آمار مشخصی از شمار مکتب‌های خصوصی ورشکست‌شده و تعطیل‌شده به دست نمی‌دهد اما می‌گوید که این روند رو به افزایش است.
یکی از دلایل عمده‌ی بحران مالی این نهادهای آموزشی، ترک تحصیل و کاهش دانش‌آموزان آن است. مدیرمسئولان مراکز آموزشی می‌گویند که پیش از این دانش‌آموزان انگیزه و علاقه ویژه‌ای برای درس خواندن داشتند اما با سقوط دولت پیشین و روی کارآمدن طالبان، آنها به دلیل مشکلات اقتصادی و آینده نامعلوم، کاملا دلسرد شده و امید و انگیزه خود را از دست داده‌اند.
عصمت‌الله فرزاد، مدیرمسئول مکتب خصوصی «نخبگان بامیکا» که به سختی این مکتب را از خطر ورشکستگی مالی دوران کرونا نجات داده بود، این روزها متحمل شرایط سختی است. با روی کارآمدن حکومت طالبان شمار دانش‌آموزان او رو به کاهش گذاشته است؛ طوری که تعداد آنها از ۵۰۰ به ۳۰۰ دانش‌آموز کاهش یافته است. با این همه، اداره مکتب او روزانه شاهد حضور تعداد زیاد از والدین دانش‌آموزانش هستند که خواهان تخفیف بیشتر در هزینه آموزشی فرزندان‌شان هستند. کاهش دانش‌آموزان و تقاضای والدین دانش‌آموزان برای تخفیف بیشتر برای عصمت‌الله فرزاد به معنای بحران مالی شدیدتر و نزدیک‌شدن به لبه ورشکستگی است.
عکس: Private school in Afghanistan
عصمت‌الله فرزاد زنگ خطر ورشکستی مکتبش را قبل از این هم می‌شنید، به‌ویژه در ۲۴ اسد امسال: «آن روز امتحانات میان‌سال در مکتب جریان داشت و از هر طرف زنگ می‌آمد که سریعتر مکتب را ببندید و خانه بروید. از سوی دیگر چون آخر ماه بود تمام استادان خواستار پرداخت معاش‌شان شدند، زیرا گمان کردند که دیگر مکتب باز نخواهد شد و شاگردی به مکتب نخواهد آمد.»
بنا بر آمار اتحادیه عمومی مکاتب خصوصی، در جریان ۲۰ سال گذشته در سراسر کشور ۳ هزار و ۲۰۰ باب مکتب خصوصی تأسیس شده و فعالیت داشته است. از این میان یک‌هزار و ۱۲۰ باب مکتب خصوصی در شهر کابل و ولسوالی‌های آن فعال بوده است. یکی از این مکاتب خصوصی، مکتب نسل فردا است که هشت سال قبل در کابل تأسیس شده است.
محمدعارف کریمی، پس از ایجاد این مکتب و استقبال شمار زیاد از دانش‌آموزان، دو مکتب خصوصی دیگر به نام «اورنگ» و «نشاط» را نیز در کابل تأسیس کرد. او می‌گوید در جریان این هشت سال در راستای بهبود کیفیت آموزشی در مکاتب خصوصی‌اش تلاش کرده و تصمیم داشته که در آینده، شعبه‌های آن را در چند ولایت دیگر هم گسترش دهد. اما با سقوط دولت پیشین، همه زحماتش یک‌شبه ضرب صفر شده است. شعبه‌ی یکی از مکاتبش در کابل ورشکست شده و از مجموع یک هزار و ۳۰۰ دانش‌آموز دو مکتبش، تنها ۶۰۰ دانش‌آموز باقی مانده است. این روزها شدت فشار مالی و خطر ورشکستی، خواب و قرار را از آقای کریمی گرفته است: «در طول این سه ماه تمام درگیری‌هایم مشکلات مالی بوده و روی نصاب درسی و کیفیت درسی نمی‌توانم تمرکز کنم، چون اگر تعداد دانش‌آموزان کم شود، مجبورم مکتب را ببندم و در این صورت تمام زحمات هشت ساله‌ام، هیچ می‌شود».
عکس ارسالی به اطلاعات روز
به باور مدیرمسئولان مکاتب خصوصی، فقر اقتصادی خانواده‌ها و آینده نامعلوم، از دلایل عمده ترک تحصیل دانش‌آموزان است. به گفته‌ی آنها عده‌ی زیادی از دانش‌آموزان مجبور به مهاجرت و کارگری در کشورهای همسایه شده‌اند و بسیاری دیگر آنها امیدشان را از دست داده و به رفتن به بیرون از کشور فکر می‌کنند. در این میان، ترک تحصیل اجباری و خودخواسته بیشتر در بین دختران دیده می‌شود. گروه طالبان پس از روی کار آمدن از ماه اسد امسال دروازه‌های مکتب را به روی دختران دانش‌آموز بالاتر از صنف هفتم بسته‌اند و اخیرا گفته‌اند که در مورد حق تحصیل دختران، علمای عضو این گروه تصمیم خواهند گرفت. باوجود تلاش‌های مدافعان حقوق آموزش زنان، طالبان حاضر به بازگشایی دوره عالی مکتب‌های دخترانه نشده‌اند. بسیار از دختران دانش‌آموز پس از این رویکرد طالبان در خصوص آموزش دختران، انگیزه و امیدشان را از رفتن به مکتب و دانشگاه از دست داده‌اند. طاهره، دانش‌آموز صنف یازدهم یکی از آنها است. او آرزو داشت دو سال پیاپی آمادگی کانکور بخواند تا در رشته طب تحصیل کند. چهار ماه از رفتن او به یک مرکز آمادگی کانکور نگذشته بود که همه برنامه‌هایش نقش آب شد. طاهره حالا دچار افسردگی شده است. می‌گوید هنوز در شوک روزهای نخست سقوط حکومت قرار دارد و دیری‌ست حرف‌زدن و لبخند را از یاد برده است. او که پس از سقوط کابل به دست طالبان یک روز با ترس و دلهره به صنف حاضر شد، دیگر نتوانست ادامه بدهد: «با ترس و لرز داخل صنف رفتم. چوکی‌های خالی و غیرحاضری تعداد زیادی از صنفی‌هایم در صنف ناراحتم کرد. آن روز حتا برای یک دقیقه نتوانستم ذهنم را آرام و کمی دقت کنم؛ چون تصور می‌کردم که طالبان داخل صنف می‌شوند و ما را شلاق می‌زنند».
طاهره از آن روز به بعد، قید رسیدن به آرزوهایش را زده است. دیگر به مرکز آمادگی کانکور نمی‌رود و از دانشگاه و رشته مورد علاقه‌اش هم خبری نیست.
ترک تحصیل و نبود افق روشن، باعث شده که پای بسیاری از دانش‌آموزان شبیه طاهره از آموزشگاه‌های خصوصی آمادگی کانکور و زبان انگلیسی گرفته شوند و بازار آنها با کسادی و ورشکستگی مواجه شوند.
ناظرحسین حسین‌پور، مؤسس آموزشگاه «کوثر دانش» و «دانش‌سرای کانکور» در کابل، می‌گوید روزگاری مراکز آموزشی تحت مدیریت او جنب‌وجوش بسیاری داشت اما با روی کار آمدن طالبان و گسترش بیکاری و فقر، اکثر خانواده‌ها دیگر قادر به پرداخت هزینه‌های آموزشی فرزندان‌شان نیستند.
به گفته‌ی آقای حسین‌پور در میانه دهه ۹۰ خورشیدی، شمار دانش‌آموزان این آموزشگاه از ۱۵ هزار تا به ۲۰هزار نفر می‌رسیده اما در سال‌های اخیر به‌دلیل تهدیدات امنیتی و در پی حمله انتحاری به آموزشگاه موعود و کوثر دانش، این رقم دوباره به ۳ تا ۴هزار دانش‌آموز کاهش یافته بود اما پس از سقوط کابل به دست طالبان، از ۴هزار دانش‌آموز این آموزشگاه تنها ۳۰ درصد آن باقی مانده است.
عکس: مرکز آموزش زبان انگلیسی ستاره در کابل، بر گرفته از شبکه‌های اجتماعی
آموزشگاه‌های خصوصی در کابل، بیشتر در همین یک دهه اخیر تأسیس شده و رو به افزایش بود. یاسین سروش، رئیس اتحادیه آموزشگاه‌های زبان انگلیسی و آمادگی کانکور در غرب کابل، می‌گوید که قبل از سقوط دولت پیشین، بیش از صد مرکز آموزشی در غرب کابل فعال بود اما بعد از تحولات اخیر، بسیاری از این مراکز به‌دلیل کمبود دانش‌آموز و مشکلات مالی بسته شده‌اند.
یکی از آموزشگاه‌های خصوصی با سابقه زبان انگلیسی در کابل، مرکز آموزشی ستاره است. این مرکز ۱۷ شعبه درکابل و ولایات دارد. تا اکنون ۳ شعبه این مرکز آموزشی در کابل، هرات و دایکندی به دلیل مشکلات مالی بسته شده‌اند.
رحمت‌الله اقبال‌زاده، مدیر اداری شعبه مرکزی مرکز آموزشی ستاره، کاهش روزافزون تعداد دانش‌آموزان را از دلایل عمده بسته‌شدن شعبه‌های این مرکز آموزشی عنوان می‌کند. در پی بسته‌شدن یکی از شعبه‌های ستاره، مسئولان این مرکز آموزشی تخفیف حدود ۶۰ درصدی را به دانش‌آموزان درنظر گرفته است. با وجود ارائه تخفیف، فقط ۱۵ درصد کل دانش‌آموزان این مرکز باقی‌مانده است که در هر صنف، تعداد زبان آموزان از ۲ تا ۳ بالاتر نمی‌رود. به گفته ی آقای اقبال‌زاده، تعداد زیادی از مراکز آموزش زبان انگلیسی به دلیل کمبود زبان‌آموز و مشکلات مالی بسته شده‌اند. او هشدار می‌دهد که اگر وضعیت به همین منوال ادامه یابد، تمامی مراکز آموزشی ظرف شش ماه آینده ورشکست خواهند شد.