ده‌ها جنگ‌جوی طالب به رهبری مولوی احمدشاه دیندوست، والی طالبان برای غور، از ساحه منار جام در ولسوالی شهرک بازدید کرده‌اند. والی طالبان برای غور در یک پیام ویدیویی تأیید کرده است که به ارتفاع ۵۰ متری در داخل منار بالا رفته است.
برخی از منابع مردمی در غور به روزنامه اطلاعات روز گفته‌اند که در کنار والی غور، ده‌ها فرد مسلح وابسته به طالبان به منار جام داخل شده بودند. مولوی عبدالحی زعیم، مسئول فرهنگی طالبان برای غور در صحبت با روزنامه اطلاعات روز، چشم‌دید خود را از وضعیتِ نامناسب پله‌های منار جام این گونه بیان می‌کند: «قسمتی از پله‌های منار جام تخریب شده و بخشی از چوب‌های داخل این پله‌ها هم بریده شده است و به‌دلیل نبود چوب، برخی از خشت‌ها بی‌جا کرده است.»
زنگ خطر برای فروپاشی احتمالی منار جام دست‌کم در دو ماه گذشته در رسانه‌ها به صدا درآمده است، اما به‌نظر می‌رسد که مقام‌های محلی طالبان در غور، آسیب‌پذیری بیشتر منار جام به‌سبب بالاشدن افراد را درک نکرده‌اند.
تلویزیون ملی غور ویدیویی از بازدید والی طالبان از ساحه منار جام نشر کرده است. در این ویدیو دیده می‌شود که مولوی احمدشاه در میان افراد مسلح تحت امرش پیام خود را درباره‌ی آسیب‌پذیری منار جام بازگو می‌کند: «هدف سفر ما بازدید از منار جام، مشهورترین آثار تاریخی جهان است. ما همین‌جا [ساحه منار جام] آمدیم و این ساحه را دید و بازدید کردیم و تا ۵۰ متری منار جام نیز بالا رفتیم.»
مولوی احمدشاه کیست؟
مولوی احمدشاه ساکن ولسوالی چهارسده غور است و مشهورترین فرمانده جنگی طالبان در جنگ با حکومت سابق بود. روایت می‌شود که مولوی احمدشاه پس از تلاش برای کارگذاری بمب، توسط نیروهای حکومت سابق بازداشت شد.
منابع مردمی در غور به روزنامه اطلاعات روز گفته‌اند که مولوی احمدشاه پس از رهایی از زندان بگرام به شمال شهر فیروزکوه رفت و همچنین در ولسوالی چهارسده رهبری جنگ را علیه حکومت سابق بر عهده گرفت.
با شدت‌گرفتن حملات طالبان برای سقوط حکومت، مولوی احمدشاه به‌عنوان معاون والی نام‌نهاد طالبان برای سرپل گماشته شد و با سقوط حکومت دوباره به غور برگشت و به‌عنوان والی گماشته شد.
مولوی احمدشاه تلاش زیادی برای گسترش جغرافیایی ناامنی در اطراف منار جام کرده بود و چندین مرتبه بر نیروهای امنیتی این منار حمله کرده بود، اما حالا تأکید بر تأمین امنیت ساحه منار جام دارد. برخی از منابع در غور به روزنامه اطلاعات روز گفته‌اند که مولوی احمدشاه به جز جنگیدن هیچ مهارت خاصی ندارد و کوچک‌ترین آگاهی نیز در مورد مرمت و بازسازی بناهای تاریخی ندارد و اگر می‌داشت، با مردان مسلح تحت امر خود به بلندای این منار نمی‌رفت.
ورود ممنوع شود
نیک‌محمد مستمند غوری، یکی از کارشناسان مطرح آبده‌های تاریخی است. او پس از سقوط حکومت و برگشت آرامش از طریق زمینی به ولسوالی شهرک، جهت بازدید از منار جام رفته بود. او وضعیت منار جام را به روزنامه اطلاعات روز این‌گونه روایت می‌کند: «منار جام در وضعیت خوبی قرار ندارد و آسیب‌های جدی به‌دلیل سرازیرشدن سیلاب‌ها دیده است. وزن نباید در پله‌های منار جام زیاد شود و تنها به کسانی که متخصص مرمت و بازسازی منار جام هستند، اجازه تحقیق و رفتن به داخل منار داده شود. نباید طالبان به بازدیدکنندگان اجازه داخل‌شدن به منار را بدهند. خوب می‌شود که مسئولان ساحه منار، از داخل‌شدن مردم به منار جلوگیری کنند.»
آقای غوری نم‌زدگی تا فاصله ۸۰ سانتی متر بدنه منار جام را به چشم خود دیده است و میگوید فرسودگی بخشی از خشت‌های منار جام را تهدید می‌کند: «سرازیرشدن سیلاب‌ها سال ۹۸ از دره جام به هریرود باعث شد که منار جام نم پیدا کند. بستر رودخانه هریرود در نزدیک منار هر دو سال باید از وجود سنگ‌ها و مواد اضافی پاکسازی شود، تا از انبارشدن آب در اطراف منار جام جلوگیری شود.»
خطر فروپاشی
عبدالحی زعیم، مسئول فرهنگی طالبان در غور هشدار می‌دهد که منار جام به‌دلیل کج‌شدن به سمت شمال‌شرق در خطر فروپاشی قرار دارد و باید یونسکو برای بازسازی این منار اقدام کند. او از یونسکو می‌خواهد که از بودجه دو میلیون دالر اختصاص‌یافته به منار جام، روند بازسازی این منار را زودتر آغاز کند. منار جام در سال ۲۰۰۲ ثبت سازمان علمی فرهنگی یونسکو شد.
پس از مایل‌شدن چند سانتی‌متری منار جام به سمت رودخانه هریرود، حکومت سابق دروازه منار جام را به روی گردشگران مسدود کرد و به ندرت و تنها به کارشناسان آبده‌های تاریخی اجازه ورود به داخل منار داده می‌شد.
اما سقوط حکومت به‌دست طالبان، باعث شد که بسیاری از افراد وارد بدنه منار شوند و می‌شوند. حسن حکیمی، یکی از فعالان مدنی غور در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز، از طالبان می‌خواهد که اجازه ندهند افراد غیرمسئول وارد بدنه منار شوند: «نباید به هیچ کس اجازه داده شود که وارد منار جام شود و این منار از مهم‌ترین بناهای تاریخی افغانستان است. هر نوع بی‌پروایی در قبال حفاظت از منار جام جبران‌ناپذیر خواهد بود.»
نیروی محافظتی
سقوط حکومت باعث شده بود که برای بیش از سه ماه، هیچ نیروی محافظتی در اطراف منار جام حضور نداشته باشد. حالا طالبان با توظیف ۳۰ نفر زمینه‌ی تأمین امنیت منار را فراهم کرده‌اند. ۲۰ نفر برای تأمین امنیت منار جام و ۱۰ نفر در مسیر منتهی به منار جام توظیف شده‌اند. مسئول فرهنگی طالبان در غور تأکید می‌کند که این افراد در کنار تأمین امنیت منار جام، جلو ورود افراد غیرمسئول را به این منار خواهند گرفت.
اما نیروهای توظیف‌شده‌ی طالبان، هیچ آشنایی با محافظت و بازسازی ساحات باستانی و همچنین منار جام ندارند. در دوران حکومت سابق، نیروهای محافظتی در کنار مجهز بودن با تجهیزات جنگی، تا حدودی با بازسازی و مرمت بناهای تاریخی آشنا بودند و جلو ورود افراد غیرمسئول به منار جام را می‌گرفتند. گزارش‌هایی وجود دارد که در نبود نیروهای محافظتی در دوران طالبان، برخی از افراد سودجو به حفاری‌ها در نزدیک منار جام پرداخته‌اند.
گردشگران
با آغاز حکومت طالبان، یگ گروه دو نفری از شهروندان ایران برای بازدید از بناهای تاریخی به‌ویژه منار جام به ولایت غور سفر کرده بودند. مسئولان فرهنگی غور متعهد هستند که گردشگران داخلی و خارجی بدون کدام ترس از تهدیدات امنیتی از بناهای تاریخی بازدید کنند.
در حکومت سابق، تهدیدات امنیتی از سوی طالبان، زمینه برای بازدید از منار جام را برای بسیاری از افغان‌ها و حتا اتباع خارجی تنگ کرده بود و به همین سبب کمتر گردشگر خارجی ریسک رفتن به ساحه ناامن منار جام در ولسوالی شهرک می‌کرد، اما حالا تمام جغرافیای غور زیر سلطه‌ی طالبان است و تهدیدات امنیتی هم در پایین‌ترین سطح قرار دارد.
منار جام بعد از قطب منار در دهلی نو، هند بلندترین منار خشتی جهان است. این منار در سال ۱۱۹۴ میلادی و در زمان سلطنت سلطان غیاث‌الدین غوری به ارتفاع ۶۵ متر ساخته شد؛ دو متر در زیر زمین و ۶۳ متر بالای زمین. منار جام در فاصله ۶۴ کیلومتری ولسوالی شهرک در دره موسوم به جام نقطه وصل دریاهای جام و هریرود موقعیت دارد.
منار جام در سه طبقه ساخته شده است. طبقه اول در پهنا و قطر بیشتر و به ترتیب قطر منار به سمت بالا کمتر می‌شود. روی منار کتیبه‌های با آیات قرآنی و القاب سلطان غیاث‌الدین غور تزیین شده است، اما نیک‌محمد مستمند غوری، آگاه فرهنگی میگوید که حدود ۳۰ درصد این کتیبه‌ها در معرض فروپاشی قرار دارد.
منار جام حالا زیر تهدید جدی فروپاشی قرار دارد و کارمندی از یونسکو در ساحه حضور ندارد. دوام بلندشدن گروهی افراد در پله‌های منار جام، خطر فرسایش این منار را شدت می‌بخشد.