نویسنده: نایانیما باسو
مترجم: شریفه عرفانی
نشریه پرینت دریافته است با وجود این‌که ترکمنستان و افغانستان مذاکرات متوقف شده برای راه‌اندازی پروژه‌ی خط لوله گاز ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند (تاپی) را پس از چند دهه از سر گرفته‌اند، هند همچنان جوانب احتیاط را در نظر می‌گیرد.
منابع عالی رتبه به پرینت گفتند، با وجود این‌که دهلی نو به مشارکت خود در پروژه بزرگ خط لوله گاز که در دهه ۱۹۹۰ طراحی شده بود، ادامه می‌دهد، نگرانی‌های آن در مورد ایمنی و امنیت پیرامون این پروژه با بازگشت طالبان به افغانستان چند برابر شده است.
این منابع گفتند که پروژه ۱۰ میلیارد دالری که حدود سه دهه پیش طراحی شده بود، عمدتا به دلیل تنش‌ها بین هند و پاکستان، هیچ پیشرفتی نداشته، اما تغییر وضعیت در افغانستان شانس پیشرفت را بیش از پیش مخدوش کرده است.
بر اساس بیانیه مشترک اولین اجلاس سران هند و آسیای مرکزی که اخیرا به پایان رسید، رییس‌جمهور ترکمنستان بر اهمیت این پروژه تأکید کرد.
هدف این پروژه انتقال ۳۳ میلیارد متر مکعب گاز از میدان گازی گالکینیش ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و در نهایت هند از طریق خط لوله پیشنهادی به طول هزار و ۸۱۴ کیلومتر است که «خط لوله صلح» نیز نامیده می‌شود.
انتظار می‌رود که این خط لوله از ولایات قندهار و هرات افغانستان عبور کند و از آن‌جا از کویته و ملتان پاکستان بگذرد و سپس به فضیلکا، منطقه‌ای در پنجاب که در نزدیکی مرز هند و پاکستان قرار دارد، خاتمه یابد.
به گفته منابع، با وجود این‌که قبل از به قدرت رسیدن طالبان در کابل، دولت مودی در سال‌های اخیر گام‌هایی را برای پیش‌برد این پروژه برداشته بود، بازگشت هند به مذاکرات آسان نخواهد بود.
یکی از نگرانی‌های اصلی هند این است که پس از عملیاتی شدن پروژه، بسیاری از صنایع هند به آن وابسته شوند. به گفته منابع، پاکستان می‌تواند با استفاده از این مزیت در طول دوره های تنش، عرضه را متوقف کند، که در آن صورت خسارات زیادی متوجه هند خواهد شد.
منابع گفتند که دلیل دیگری که این اقدام را برای هند دشوار می‌کند این است که دهلی نو هنوز حکومت طالبان در افغانستان را که یکی از سهامداران به شمار می‌رود به رسمیت نمی‌شناسد.
یک کنسرسیوم بین‌المللی با هدف ویژه -TAPI Pipeline Co. Ltd (TPCL)- در نوامبر ۲۰۱۴ تأسیس شد. تصمیم بر آن شد که شرکت دولتی GAIL هند ۵ درصد از سهام TPCL را داشته باشد و سیستم‌های گاز بین ایالتی پاکستان (ISGS) و افغانستان گاز اینترپرایز (AGE) نیز هر کدام ۵ درصد در این پروژه سهم داشته باشند. در نتیجه ترکمن گاز ترکمنستان، اکثریت سهام ۸۵ درصدی را در اختیار خواهد داشت.
در اپریل ۲۰۱۶، هند به همراه سایر سهامداران این پروژه قرارداد سرمایه‌گذاری با بانک توسعه آسیایی امضا کردند که بر اساس آن بودجه اولیه ۲۰۰ میلیون دالری برای تامین مالی یکی از مراحل پروژه در نظر گرفته شد.
منابع افزودند، در مواردی مانند قیمت گاز و وجود چنین حجم گاز در میادین ترکمنستان و این‌که آیا می‌تواند ذخایر آن را حفظ کند یا خیر، پرسش‌هایی مطرح است.
طالبان تاپی را در اولویت قرار داده‌اند
به محض این‌که طالبان در افغانستان به قدرت بازگشتند، یک هیئت بلندپایه از ترکمنستان با رهبران ارشد طالبان در کابل ملاقات کرد تا در نشست ویژه‌ای که در اکتبر ۲۰۲۱ برگزار شد، نقشه راه آینده این پروژه را مورد بحث‌وبررسی قرار دهند.
در جریان این سفر، رشید مردوف، معاون نخست‌وزیر ترکمنستان و وزیر امور خارجه، با محمد حسن آخوند، نخست‌وزیر موقت حکومت طالبان دیدار و گفت‌وگو کردند و تصمیم بر آن شد که پروژه تاپی توسط وزارت امور خارجه ترکمنستان مورد «توجه ویژه» قرار گیرد.
ماه گذشته، یک هیئت طالبان به سرپرستی امیرخان متقی سرپرست وزیر امور خارجه آن‌ها به عشق‌آباد پایتخت ترکمنستان رفت تا در مورد تاپی گفت‌وگو کند.
علی‌رغم این‌که طالبان ادعا کرده که پروژه تاپی همچنان یک اولویت است و امنیت آن را تامین می‌کند، این گروه همچنان با چالش‌هایی برای پیش‌برد این پروژه روبه‌رو است، زیرا اقتصاد افغانستان با فروپاشی نزدیک مواجه است. بنابراین، کابل از ترکمنستان خواسته تا تمام هزینه‌های ساخت این خط لوله را متقبل شود.
تقاضای گاز در هند افزایش خواهد یافت
راجیو باتیا، دیپلمات بازنشسته و همکار برجسته در گیت‌وی هاوس هند، معتقد است که ترکمنستان به تلاش خود برای اجرای این پروژه ادامه می‌دهد، زیرا باید منابع انرژی خود را به پول تبدیل کند.
باتیا افزود: «طالبان نیز شدیدا با کمبود منابع پولی مواجه‌اند، بنابراین آن را به مثابه منبع درآمد می‌بینند. اقتصاد پاکستان نیز در وضعیت بدی قرار دارد، بنابراین آن‌ها نیز به این پروژه علاقه دارند. از این رو، پروژه تاپی به عنوان یکی از محرک‌های اصلی عمل خواهد کرد.»
وی گفت: «هند در حال حاضر در حال نزدیک‌تر شدن به آسیای مرکزی است، اما ما هیچ رابطه‌ای با طالبان نداریم و گفت‌وگو با پاکستان مختل شده است، بنابراین، هند تنها زمانی به این پروژه علاقه نشان خواهد داد که از لحاظ سیاسی و امنیتی به اندازه کافی اطمینان خاطر یابد. تمایل هند به این پروژه به قوت خود باقی است، اما بسیار هوشیار و گوش‌به‌زنگ خواهد بود. با افزایش جمعیت، نیاز ما به گاز نیز افزایش خواهد یافت. اما ملاحظات تجاری، سیاسی و امنیتی با دقت مورد توجه قرار خواهند گرفت.»
بر اساس گزارش سپتامبر ۲۰۲۱ شورای آتلانتیک، «هند می‌تواند از یک منبع جدید گاز بهره‌مند شود، اما چشم‌انداز آن خطرناک‌تر است».
وی همچنین گفت: «هند تنها در صورتی گاز تاپی را خریداری می‌کند که قیمت تمام شده از قیمتی که هند برای گاز طبیعی مایع می‌پردازد کمتر باشد. خصومت دوجانبه نیز ممکن است تأثیر خود را بگذارد. قانون‌گذاران هندی در مورد هزینه‌های ترانزیت که پاکستان از عرضه گاز به هند دریافت می‌کند، سؤالاتی مطرح کرده‌اند. با این وجود هر دولتی که در پاکستان روی کار آید، ممکن است وسوسه شود که در زمان تنش، عرضه گاز را کاهش دهد.»