در دانشگاه هرات، یکی از بزرگترین مراکز تحصیلی افغانستان محدودیت‌های تازه بر دانشجویان دختر اعمال شده است. مسئولان طالبان در این دانشگاه دستور داده‌اند که دختران آرایش نکنند، لباس کوتاه نپوشند و اجازه ضبط صدای استادان مرد را ندارند که از دید طالبان «نامحرم» هستند.
در دوران حاکمیت طالبان حضور دختران در دانشگاه هرات کاهش یافته است و حتا برخی از دانشجویان دختر گفته‌اند که خانواده‌های‌شان اجازه رفتن به دانشگاه را برای‌شان نمی‌دهند.
دانشگاه هرات از طرف صبح زنانه و از طرف بعدازظهر مردانه است. حتا طالبان راه‌های ورودی و دخولی زنان و مردان را در دانشگاه با وجودی که زمان دروس‌شان یکی نیست، جدا کرده‌اند. شایعاتی در میان دانشجویان دست به دست می‌شود که در سمسترهای آینده دانشگاه هرات پس از اعمار یک دیوار به بخش‌های زنانه و مردانه تقسیم شود.
برخی از استادان ثفاقت دانشگاه هرات به دانشجویان گفته‌اند که به احتمال زیاد کریدت‌های مضمون «ثقافت اسلامی» در سمستر آینده افزایش خواهد یافت.
خالده یکی از دانشجویان دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه هرات به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که استاد ثقافت‌شان برای شان گفته است که احتمالاً دروس قرآنی به نصاب آموزشی دانشگاه‌ها در سمسترهای بعدی اضافه شود: «ما مخالف آموزش‌های دینی نیستیم، اما از این ترس داریم که بیشتر از دروس تخصصی، تمرکز روی علوم دینی در دوران طالبان شود. هر کس دوست داشته باشد که در بخش علوم دینی تحصیل کند، به دانشکده شرعیات می‌رود. یعنی نباید دروس دینی به تناسب دروس تخصصی افزایش یابد.»
محدودیت بر گشت‌وگذار
در دانشگاه هرات تا پیش از سلطه طالبان، دختران و پسران در اوقات فراغت در فضای سبز و همچنین کتاب‌خانه‌ها به مطالعه و حل مشکلات درسی‌شان می‌پرداختند، اما حالا با پایان ساعت‌های درسی‌شان اجازه ماندن در دانشگاه را ندارند.
خالده یکی از دانشجویان دانشکده حقوق دانشگاه هرات می‌گوید که نیروهای طالبان تمام قسمت‌های دانشگاه را گشت‌زنی می‌کنند و با وجودی‌که هیچ دانشجوی پسری در صبح در دانشگاه حضور ندارد، از آنان می‌خواهند که دانشگاه را هرچه زودتر ترک کنند.
او با هم‌کلاسی‌های دیگر خود در دوران طالبان نمی‌تواند مشکلات درسی خود را در دانشگاه حل کند و همچنین مدت زمان کمی با هم‌کلاسی‌های خود سپری می‌کند: «درس‌های این سمستر ما تشدیدی و زیاد است، اما حالا اجازه ماندن به دانشگاه پس از ختم درس‌های خود نداریم. تمامی دختران باید تا ساعت ۱۲:۰۰ ظهر دانشگاه را ترک کنند. یک روز با هم‌کلاسی‌های خود در محیط سبز دانشگاه درس می‌خواندیم و طالبان آمدند برای ما گفتند که همگی بیرون شوید که بچه‌ها می‌آیند و اگر منتظر کسی هم هستید، بروید در مقابل دانشگاه منتظر باشید.»
مژده دانشجوی اقتصاد دانشگاه هرات، از برخورد و لحن تند طالبان مبنی بر بیرون‌کردن‌شان از دانشگاه شکایت دارد.
او از مسئولان دانشگاه می‌خواهد که شیوه «درست» برخورد با دانشجویان دختر را به افراد طالبان در دانشگاه گوش‌زد کنند: «داخل دانشگاه حق گشت‌وگذار نداریم. هفته قبل به‌خاطر تکرار درس‌های خود با دختران در داخل صحن دانشگاه نشسته بودیم، اما دو طالب آمدند و خیلی بی‌ادبانه و نامحترمانه ما را از دانشگاه بیرون کردند. جای تأسف است که در دانشگاه جای آکادمیک، این قسم آدم‌ها حضور دارند.»
مژده با اشاره به سخت‌گیری‌های زیاد طالبان در دانشگاه هرات و آزادی‌های زنان، از جامعه جهانی می‌خواهد که هیچ‌گاهی حاکمیت طالبان را به رسمیت نشناسند و اگر این کار صورت بگیرد، محدودیت بر زنان بیشتر از امروز خواهد شد.
هشدار به دانشجویان
در دانشگاه ضبط صدای استادان در جریان آموزش از سوی برخی از دانشجویان صورت می‌گیرد، تا در خانه با گوش کردن این صداها، موضوعات درسی را تکرار کنند.
اما دانشجویان دانشگاه هرات به روزنامه اطلاعات روز گفته‌اند که ضبط صدای استادان در جریان تدریس ممنوع اعلام شده است. برای دانشجویان گفته شده است که گوش دادن به صدای نامحرم که حتا استاد هم باشد، جواز شرعی ندارد.
مسئولان طالبان در دانشگاه هرات به استادان تذکر داده‌اند که به دانشجویان دختر بگویند که لباس کوتاه نپوشند و از آرایش پرهیز کنند.
لیلا یکی از دانشجویان دانشگاه هرات می‌گوید که پوشش مورد علاقه طالبان برای زنان لباس بلند سیاه و پوشیدن نقاب است: «یکی از استادان ما سر صنف گفت که باید همگی شما حجاب بپوشید و این دستور طالبان است و در مکتوب آمده است. اگر رعایت نکنید، با کارمندان امر بالمعروف و نهی عن المنکر طالبان مواجه خواهید شد.»
یکی از دستورهای طالبان در دانشگاه هرات این هست که با خروج دختران از دانشگاه، هیچ مردی نباید تا نیم ساعت به صنف‌های درسی حضور داشتند، وارد شود، تا بوی عطر دختران از صنف‌ها بیرون شود.
چندین دانشجوی دختر در صحبت با روزنامه اطلاعات روز این موضوع را تأیید کرده‌اند.
حضور کم و ترک تحصیل دختران
دانشگاه هرات تا پیش از حاکمیت طالبان بیش از ۱۲ هزار دانشجو داشت و فیصدی زیادی از این دانشجویان دختر بودند. اما حالا شماری از دانشجویان دختر از ادامه تحصیل صرف نظر کرده‌اند.
برخی از خانواده‌ها، دختران دانشجوی شان را نامزد کرده‌اند و نمی‌خواهند که در دوران حاکمیت طالبان به دانشگاه بروند. چوکی‌های خالی در صنف‌های درسی دانشگاه هرات روای کاهش علاقمندی دختران به دوام تحصیل در مقطع لیسانس است.
مریم محمدی یکی از دانشجویان دانشگاه هرات است و نزدیک به چهار ماه می‌شود که با پسر کاکایش نامزد شده است. او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که هیچ انگیزه برای دوام دروس خود در دانشگاه ندارد و با آمدن طالبان رفتن به دانشگاه هم هیچ سودی برایش ندارد: «طالبان وقتی به حکومت رسیدند، زنان را از کار کردن محروم کردند و دانشگاه هم برای چندین ماه بسته بود. بسیاری از دختران مثل من نمی‌خواهند که دانشگاه بروند و اگر دانشگاه هم خلاص کنیم، احتمالاً بی‌کار می‌‌مانیم.»
بیش از شش ماه از سقوط حکومت به دست طالبان می‌گذرد و در این مدت بخش زیادی از زنان از کارهای‌شان بی‌کار و خانه نشین شده‌اند.
شماری از دانشجویان دختر به اطلاعات روز گفته‌اند که هر چند سمستر درسی آغاز شده است، اما حاضری گرفته نمی‌شود و این بدین معنی است که آمدن و نیامدن دختران به دانشگاه هیچ فرقی نمی‌کند و به همین خاطر شماری از دانشجویان به سر کلاس‌شان حاضر نمی‌شوند.
طالبان دو تن از زنان نیز در دروازه ورودی دختران توظیف کرده‌اند، تا نظارت بر آمدن دانشجویان دختر داشته باشند. این در حالی است که در نظام سابق، نیروی این چنینی برای نظارت از ورود دانشجویان دختر وجود نداشت.
ورود ممنوع
سخت‌گیری‌ها بر دختران دانشجو در هرات روزبه‌روز شدیدتر می‌شود. مژده یکی از دانشجویان دانشکده اقتصاد است و اجازه ورود به تدریسی را ندارد و باید درخواست‌اش را به یک زن کهن‌سال بگویند تا به‌جای او به تدریسی اطلاع بدهند: «فضای دانشگاه برای خانم‌ها تنگ‌تر شده است. داخل شعبه تدریسی ما را نمی‌گذارند. این خیلی بد است و وقتی ما مشکل داشته باشیم، چگونه می‌تواند که خاله مشکل ما را به تدریسی برساند؟»
یکی از استادان مژده سر صنف تذکر داده که در بخش تدریسی پرده کشیده می‌شود، تا استادان مرد و زن هم جدا شوند: «خوب وقتی دختران و پسران را در دانشگاه از هم جدا کردید، آیا می‌توانید در خیابان‌ها هم جلو قدم زدن زنان و دختران را بگیرید و بگوید که زنان از یک طرف بروند و مردان از طرف دیگر؟»
برخی از دانشجویان دانشگاه هرات به روزنامه اطلاعات روز گفته‌اند که طالبان یک کودک زیر ۱۰ سال را با لباس نظامی با یک چوب در مقابل دانشگاه ایستاد کرده‌اند و این کودک با چوب‌دستی نقش پولیس ترافیک را ایفا می‌کند.
در حکومت سابق، پولیس ترافیک برای نظم بخشی به عبور و مرور وسایط نقلیه در مقابل دانشگاه هرات حضور داشت، اما حالا این وظیفه به یک نوجوان سپرده شده است. این نوجوان بیشتر روزها با لباس نظامی مانع توقف وسایط نقلیه در مقابل درب‌های ورودی دانشگاه می‌شود.
کمبود شدید استاد
لیلا یکی از دانشجویان دانشگاه هرات به روزنامه اطلاعات‌روز می‌گوید که به کمبود شدید استادان با تجربه و متخصص روبرو هستند و شمار زیادی از استادان با روی کار آمدن طالبان، کشور را ترک کرده‌اند: «خیلی از استادان افغانستان را ترک کرده‌اند و حالا بیشتر فارغان دوره‌های قبلی با سویه تحصیلی لیسانس ما را درس می‌دهند و این استادان نه تجربه کافی دارند و نه هم دانش برای آموزش ما.»
او تصریح کرد که با کادر کنونی دانشگاه فراگیری دانش به دشواری صورت خواهد گرفت و آنان انگیزه کافی به مانند سابق برای درس خواندن ندارند.
یک منبع معتبر در دانشگاه هرات به شرط افشا نشدن هویت‌اش به روزنامه اطلاعات روز گفت که از میان ۴۵۰ استاد شمار زیادی ترک کشور کرده‌اند و حاضر نیستند که زیر سلطه‌ی طالبان به کارشان ادامه بدهند.
دانشجویان دانشگاه هرات از مسئولان می‌خواهند که در سمسترهای بعدی درسی در تلاش استخدام کادرهای مسکلی باشند، تا کیفیت آموزش بیشتر از این پایین نیاید. این دانشجویان تأکید دارند که روند استخدام استادان جدید با دقت زیر نظر گرفته شود، تا اشخاصی که قادر به تدریس نیستند، استخدام نشوند.
شماری از دانشجویان دانشگاه هرات نگرانی دارند که طالبان احتمالاً بخشی از بست‌های خالی را ازمیان افراد نزدیک به خودشان در دانشگاه هرات پر خواهند کرد.
در برخی از اداره‌های دولتی، به جای افراد متخصص از نیروهای طالبان برای پیشبرد کار استفاده می‌شود و بسیاری از این افراد به جزء جنگیدن، مهارت دیگری ندارند و ترس از تکرار این سناریو در دانشگاه هرات نیز وجود دارد.
این در حالی است که حدود یک هفته پیش عبدالسلام حنفی، معاون رییس الوزاری طالبان در مراسم فراغت شماری از نیروهای پولیس در کابل، از کادرهای مسلکی خواست که دوباره به کشورشان برگردند و بر اساس خواست‌شان در اداره‌های دولتی گماشته شوند.
از هرات تا کابل
در کنار دانشگاه هرات، محدودیت طالبان در دانشگاه دولتی کابل نیز بلند رفته است. یکی از دانشجویان دختر این دانشگاه به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که طالبان برای شان تذکر داده‌اند که از آوردن گوشی‌های هوشمند جلوگیری کنند و تنها گوشی ساده برای حل مشکلات شان بیاورند: «طالبان گفتند با حجاب اسلامی بیاید و اگر این کار نکنید به شما اجازه داخل شدن به دانشگاه را نمی‌دهیم. ما فقط ۹ روز درس خواندم و قرار است که از دو حمل نیز امتحانات ما شروع شود.»
این دانشجو از افزایش سخت‌گیری طالبان در نوع پوشش و آزادی زنان در دانشگاه ابراز نگرانی می‌کنند.
البته در دوران جمهوریت دختران دانشجو در دانشگاه کابل آزادی بیشتری نسبت به دانشجویان دختر در هرات داشتند، اما حالا دانشجویان می‌گویند که نوع محدودیت طالبان در دانشگاه‌های کابل و هرات تقریبا شبیه به هم است. یاداشت: نام‌های مصاحبه کنندگان برای افشانشدن هویت‌شان در گزارش مستعار انتخاب شده است.