مرجانه سادات
چندماه پیش یک نوار تصویری در رسانههای اجتماعی دستبهدست شد که نشان میداد نیروهای طالبان در دروازه ورودی دانشگاه تربیت معلم کابل از ورود دانشجویان دختری که روسری رنگی به سر داشتند، جلوگیری میکنند.
دختری در نوار با بیان اینکه طالبان از ورود و حضور دانشجویانی که روسریهای رنگی داشتند ممانعت کردهاند، میگوید که طالبان پیش از این نسبت به این مسأله هشدار داده بودند.
حکومت طالبان پیشتر از این گوشزد کرده بودند که دانشجویان دختر از پوشیدن روسریهای رنگی خودداری کرده و بهجای آن از روسریهای سیاهرنگ، ضخیم و پوشش کامل استفاده کنند. آنان برقع یا پوشش سیاهرنگ و بلند را بهعنوان حجاب اسلامی و قانونی تعیین کرده بودند.
در کنار آن، طالبان به منظور تفکیک جنسیتی در دانشگاهها، طرح زوج و فرد را معرفی کردهاند که براساس آن، دانشجویان دختر در روزهای فرد و دانشجویان پسر در روزهای زوج سر صنفها حاضر شوند.
***
مریم محمدی ( نام مستعار)، دانشجوی حقوق و علوم سیاسی در هرات است که به روزنامه اطلاعات روز میگوید: «پس از آنکه طالبان در داخل دانشگاه اطلاعیههای متفاوتی از رعایت حجاب را نصب کردند، یک روز من با چادر صورتی به دانشگاه رفتم. هنگامی که نیروهای امر به معروف و نهی از منکر طالبان صنفبهصنف بازرسی میکردند متوجه رنگ چادر من شدند. مرا از صنف اخراج کردند و به استادان ما هشدار دادند که به دانشجویی که با روسری رنگه وارد دانشگاه و صنف میشود اجازهی ورود ندهند.»
مریم میگوید: «شش دختر دیگر را نیز از صنف به ریاست دانشگاه بردند که ذرهای در حجاب شان مشکل وجود نداشت، اما فقط به این جرم که رنگِ ]حجابهایشان[ سیاه نبودند.»
مریم با صدای ناشی از خستگیِ وضع موجود میگوید که در دمای ۴۰ درجه هرات نمیشود روسری سیاه را تحمل کرد.
مریم با فرستادن عکسهایی از اطلاعیههای گوناگون با عنوان «رعایت حجاب و عمل کردن خلاف آن تهدید به اخراج از دانشگاه» است، میگوید: «انگیزه خواندن و نوشتن را در وجود ما هر روز از بین میبرند.»
مریم در تشریح وضع دانشگاه میافزاید: «اول صبح که ما با انگیزهی خوب و آغاز خوب میرویم، در محیط دانشگاه با زنان کارمند امر به معروف و نهی از منکر طالبان در تلاشی زنانه برمیخوریم که رفتار زشت میکنند. حجاب ما را بلند میکنند، مانتوهای ما را میبینند که کوتاه و با رنگ به غیر از سیاه نباشد. این وضعیت برای من خیلی وحشتناک و تحقیرآمیز است ولی بهخاطر مجبوریتی که دارم راه دیگری جز قبول کردن این شرایط ندارم.»
این دانشجوی حقوق و علوم سیاسی اینبار با لحن مصمم به آموختن میگوید: «نمیخواهم قبول کنم که درس نخوانم و دانشگاه نیایم. ]درست است که[ این همه اهانت را قبول کردم و هر روز صبح با این وضعیت روبهرو میشوم، اما میخواهم دانشگاه را تمام کنم.»
مریم اضافه میکند که رشتهاش روابط بینالملل است، اما از طرف استادان برایشان گفته شده که اجازه نداریم روی سیاست و موضوعات سیاسی بحث کنیم. مریم با صدای گرفته میگوید: «قبلا هر دانشجو نظریه خود را آزادنه بیان میکرد، اما حالا حتا اجازه حرف زدن در این مورد از ما گرفته شده است. عجیب نیست به نظر تان؟»

مروه احمدی (نام مستعار)، بانوی دیگری که دانشجوی سال چهارم طب دانشگاه کابل است میگوید: «اصلا نمیشود روی سیستم درسی طالب حساب کرد، هرچند نصاب درسی ما تغییر نکرده، اما شیوه تدریس و کنترل شان غیرحرفهای است. دلخوشی ما تنها کلاس درسی نیست، خود ما دختران برنامه کتابخوانی برای خود ساختهایم. در یک کلاس درسی باهم جمع میشویم، دروازه را بسته میکنیم و با هم پنهانی بحث میکنیم.»
اما مروه و برخی از دختران دیگر میگویند که حاضراند تحت هر شرایطی به درسهایشان حاضر شوند. مروه میگوید: «همهی این محدودیتها را قبول داریم، به شرط آنکه طالبان بگذارند دختران درس بخوانند.»
مروه با همهی این جنجالها خوشحال است که صنفها دوباره آغاز شده، اما او همچنان نگران است که طالبان دوباره دانشگاهها را تعطیل کنند.

یک استاد دانشگاه کابل که نخواست هویتاش فاش شود، به روزنامه اطلاعات روز گفت که حدود یک ماه پیش سرپرست وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان با استادان دانشگاه کابل جلسه داشته و شرایط سختی را برای حضور دختران در دانشگاه ابلاغ کرده است.
به گفتهی او، سرپرست وزارت امر به معروف گفته است که دختران باید با حجاب اسلامی وارد دانشگاه شوند.
به گفتهی این استاد دانشگاه کابل، یک نهاد از وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان نیز در دانشگاهها بهخاطر نظارت و تدریس مضامین اسلامی ایجاد خواهد شد.
***
کنشگران حوزه زنان در این رابطه میگویند طالبان بهطور مشخص قصد دارند جلوی پیشرفت زنان در عرصه آموزش را بگیرند و جریان مستمر آموزش زنان را قطع کنند.
با وجود تعهدات طالبان مبنی بر برخورد نرمتر و متفاوتتر از سالهای ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱، از زمانی که این گروه دوباره به قدرت رسیدهاند به تعهدات خود عمل نکرده و در کنار بستن مکاتب متوسطه و لیسه دخترانه، در حال حاضر زنان به استثنای چند اداره، حق کار را نیز ندارند.
طالبان در حاکمیت قبلیشان از نیز زنان را بهطور گسترده از حق کار و تحصیل محروم کرده بودند.