پس از رویکارآمدن حکومت طالبان، رهبر این گروه در فرمانی عفو عمومی اعلام کرد. اما ظاهرا این فرمان تنها شامل حال مقام‌های بلندرتبه حکومت پیشین و شماری از سیاستگرانی بود که در افغانستان مانده بودند. در بیش از یک سال گذشته، گزارش‌های زیادی در سراسر کشور درباره‌ی بازداشت‌های فراقانونی و محکمه‌های صحرایی نیروهای امنیتی و کارمندان حکومت پیشین منتشر شد.
جامعه جهانی و نهادهای بین‌المللی چون شورای امنیت سازمان ملل، دیدبان حقوق بشر، سازمان عفو بین‌الملل و اتحادیه اروپا همواره از محکمه‌های صحرایی نیروهای امنیتی پیشین و موارد نقض حقوق بشر از سوی طالبان ابراز نگرانی کرده و این گروه را به عدم پابندی به تعهدات بین‌المللی متهم کرده‌اند؛ اما طالبان همواره این اتهام‌ها را رد می‌کنند.
گرچند موارد یاد شده همه‌روزه در سراسر کشور در جریان است، اما خبرنگار روزنامه اطلاعات روز در ولایت پروان به‌تازگی در پژوهشی دریافته است که بیش از ۱۵۰ نظامی و کارمند حکومت پیشین در یک سال گذشته در این ولایت از سوی طالبان بازداشت، شکنجه و یا کشته شده‌اند.
اطلاعات روز دریافته است که بیشتر بازداشت‌شدگان نظامیان پیشین استند و طالبان با بازداشت آنان، در صدد بدست آوردن اسلحه می‌باشند. در برخی موارد هم طالبان محلی با بازداشت و شکنجه نظامیان پیشین، در صدد عقده‌گشایی‌های شخصی استند. ما نتوانستیم به آمار دقیق افرادی که هنوز هم در بند طالبان استند دست یابیم؛ اما با خانواده‌های شماری از افرادی که در زندان طالبان به‌سر می‌برند گفت‌وگو کردیم.
تکرار تراژدی حاکمیت حفیظ‌الله امین
داکتر لعل‌محمد سالنگی، باشنده روستای پژه ولسوالی سالنگ و آمر شفاخانه ۲۰ بستر این ولسوالی است. او چهل سال سن دارد و دارای چهار فرزند است. بستگان داکتر لعل‌محمد می‌گویند که استخبارات طالبان او را در ۱۷ عقرب سال گذشته خورشیدی از شهر چاریکار، مرکز پروان با خود برده است و تاهنوز هیچ خبری از او در دست نیست.
با حمید (مستعار)، یکی از بستگان داکتر لعل‌محمد گفت‌وگو کردیم. او می‌گوید که داکتر لعل‌محمد وابسته به هیچ جریان سیاسی-نظامی نبود و روشن نیست که چرا طالبان او را بازداشت کرده‌اند. حمید می‌گوید بیش از ۱۰ ماه می‌شود که خانواده‌ی داکتر لعل‌محمد از او خبری ندارند و شرایط روحی-روانی خانواده‌ی او هر روز بدتر می‌شود. به‌گفته حمید، داکتر لعل‌محمد از مریضی جگر به‌گونه‌ی شدید رنج می‌برد و آنان ترس از این دارند که او در زیر شکنجه طالبان جان باخته باشد.
«جگرش بسیار زیاد تکلیف داشت. تداوی او در هند نشده بود و او برای تداوی به کشور ترکیه نیز رفته بود. حدس من این است که او در زیر شکنجه طالبان و به‌دلیل دسترسی نداشتن به دارو، کشته شده باشد. من فکر می‌کنم که او را زیاد زجر داده‌اند.»
بستگان داکتر لعل‌محمد می‌گویند که طالبان او را بی‌هیچ جرمی ماه‌ها در حبس نگه‌داشته‌اند و اگر به او آسیبی رسیده باشد، طالبان باید به خانواده‌ی او پاسخ‌گو باشند.
«والدین، فامیل و برادران در غم و اندوه او وضعیت روحی خوبی ندارند. هنوز خانواده‌ی او سرنخی از زنده و مرده‌اش پیدا نکرده‌اند؛ اما اگر سرنخی پیدا شود و او کشته شده باشد، باید امارت طالبان پاسخ‌گو باشد. این حکومت بدتر از حکومت حفیظ‌الله امین برای مردم پروان است.»
بازداشت و شکنجه نظامیان پیشین
فضل‌الحق قرلق، در حکومت پیشین معاون اداری فرماندهی پولیس ولسوالی سرخ پارسا ولایت پروان بود. بهنود (مستعار)، از بستگان فضل‌الحق در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که فضل‌الحق با رویکارآمدن حکومت طالبان سلاح دست‌داشته‌اش را به ولسوالی سرخ پارسا تحویل داده و رسید (بل) دریافت کرده بود؛ اما حدود سه ماه پیش طالبان او را بازداشت کرده و خواستار سلاح شدند.
به‌گفته بهنود، طالبان فضل‌الحق را به حدی شکنجه کرده‌اند که او مجبور شد با گرفتن پول قرض از دوستان و اقاربش، سلاح تهیه نموده و برای مسئول طالبان به‌نام «قاری ذبیح» تسلیم نماید. بهنود می‌افزاید که حدود دو هفته پیش طالبان دوباره فضل‌الحق را بازداشت کرده و سخت شکنجه کرده‌اند. بهنود می‌گوید که طالبان به اعضای خانواده‌ی فضل‌الحق نیز اجازه نداده‌اند که در این مدت او را ببینند.
«یک هفته شده است که [طالبان] دوباره بیچاره (فضل الحق) را بازداشت و شکنجه کرده‌اند و در این مدت حتا یکی از اعضای فامیل‌اش موفق نشده است او را ببیند که در چه وضعیت قرار دارد. او یک انسان غریب و بیچاره است که به‌خاطر خانواده‌اش نتوانست از دست طالبان فرار نماید و در محل تولداش زندگی می‌کند.»
فضل‌الحق نمونه‌ای از ده‌ها نظامی پیشین در ولایت پروان است که از سوی طالبان مجبور شده‌اند تا در بدل آزادی‌شان، برای آنان اسلحه فراهم کنند.
مادری که به یاد فرزندش به کُما رفت
بازداشت‌های نظامیان پیشین از سوی طالبان، این روزها به یک کابوس برای خانواده‌هایی مبدل شده است که اعضای این خانواده‌ها در نهادهای امنیتی-دفاعی حکومت پیشین وظیفه اجرا می‌کرده‌اند.
فواد که در ارتش پیشین افسر بود و در ولایت کندهار وظیفه اجرا می‌کرد، یکی دیگر از نظامیانی است که از هفده روز به این‌سو در بند طالبان به‌سر می‌برد. فواد باشنده ولسوالی جبل‌السراج ولایت پروان است و چهار فرزند دارد. او پس از رویکارآمدن طالبان، در بازارچه کوچک ولسوالی سیدخیل پروان، فروشگاه کوچک بوت‌فروشی ساخت و از این طریق مصارف خانواده‌اش را تأمین می‌کرد.
پرویز (مستعار)، که از بستگان فواد است، در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که طالبان فواد را هنگامی که به‌سوی خانه‌اش می‌رفت بازداشت کرده و به ریاست استخبارات در ولایت پروان انتقال داده‌اند. به‌گفته پرویز، طالبان به خانواده‌ی فواد اجازه نداده‌اند که در این مدت او را ببینند.
پرویز می‌افزاید که مادر پیر فواد که از مریضی قلبی رنج می‌برد، پس از بازداشت پسرش به کما رفته است و پزشکان وضعیت او را نگران‌کننده خوانده‌اند. این‌که سرنوشت فواد چه می‌شود و وضعیت صحی مادرش در نبود او چگونه بهبود می‌یابد، پرسش‌هایی استند که پاسخ دادن به آن‌ها دشوار است.
بازداشت بیش از ۱۵۰ نظامی و کارمند دولت پیشین
منابع موثق به روزنامه اطلاعات روز تأیید می‌کنند که طالبان در یک سال گذشته بیش از ۱۵۰ نظامی و کارمند دولت پیشین را در ولایت پروان بازداشت کرده‌اند. به‌گفته منابع، بیشتر این بازداشت‌ها با یورش طالبان به خانه‌های نظامیان و کارمندان دولت پیشین انجام شده است. منابع می‌افزایند که از سرنوشت بیشتر بازداشت‌شدگان خبری نیست و ماه‌ها است که خانواده‌های آنان از وضعیت شان بی‌خبراند.
«طالبان در طول حاکمیت شان بیش از ۱۵۰ جوان پروانی را که در حکومت قبلی با نهادهای امنیتی کار می‌کردند و یا در بخش‌های ملکی دولت وظیفه داشتند، بازداشت و شکنجه کرده‌اند. این بازداشت‌ها همه‌روزه جریان دارد و اگر جلوی آن گرفته نشود، تصمیم طالبان این است که تمام جوانان پروان را که با نهادهای امنیتی حکومت پیشین کار می‌کردند، بازداشت کرده و به زندان بیاندازند.»
شکنجه تا سرحد مرگ
در تاریخ (۱۸ سنبله ۱۴۰۱)، محرم‌علی از سوی طالبان در منطقه خاکریز دره ترکمن پروان بازداشت شد. محرم علی فرمانده پولیس محلی در دره غوربند بود و یک روز پس از بازداشت، طالبان جنازه‌ی او را تحویل خانواده‌اش دادند.
تصویرهای جسد محرم‌علی و ادعای منابع حاکی از آن است که محرم‌علی در زیر شکنجه طالبان جان باخته است. گرچند طالبان کشتن محرم‌علی را نمی‌پذیرند اما شواهد زیادی حاکی از آن است که محرم‌علی از سوی طالبان بازداشت و تا سرحد مرگ شکنجه شده است.
پاسخ طالبان
حکمت‌الله شمیم، سخن‌گوی والی طالبان در پروان در صحبت با روزنامه اطلاعات روز، بازداشت نظامیان و کارمندان حکومت پیشین را رد می‌کند؛ اما می‌گوید افرادی که از سوی طالبان متهم به جرمی شناخته می‌شوند به‌شمول نظامیان پیشین، بازداشت می‌شوند.
«بازداشت نظامیان پیشین از سوی امارت اسلامی دروغ است. البته کسانی که به جرمی متهم شده‌اند، ولو که عضو طالبان هم باشد بازداشت می‌شود. اما طالبان هیچ‌کسی را به‌خاطر کار کردن در نظام پیشین بازداشت نکرده‌اند.» از زمان رویکارآمدن حکومت طالبان، صدها مورد بازداشت و شکنجه نظامیان پیشین از سوی افراد این گروه انجام شده است؛ اما رهبری طالبان و سخن‌گویان این گروه، همواره بازداشت‌های فراقانونی و شکنجه نظامیان پیشین را رد کرده‌اند.