طی سال‌های گذشته آموزشگاه‌های خصوصی در ولایت هرات نقش پررنگی در ارتقای ظرفیت دانش‌آموزان مکاتب و حتا دانشجویان داشته‌اند. بیشتر دانش‌آموزان هراتی که در رقابت‌های آموزشی و علمی در سطح ملی و جهانی درخشیدند، صنف‌های تقویتی را در آموزشگاه‌های خصوصی فرا گرفته بودند.
اما با شیوع بیماری کرونا و تسلط دوباره‌ی طالبان بر کشور، روزهای سخت آموزشگاه‌های خصوصی در هرات رقم خورد و شمار این مراکز که در گذشته به صدها مرکز می‌رسید، اکنون دروازه‌های برخی از آن‌ها به علت چالش‌های اقتصادی بسته شده و از برخی هم در حال بسته شدن اند.
برخی از مسئولان آموزشگاه‌های خصوصی در هرات می‌گویند نهادهای‌شان با ممنوعیت آموزش دختران در این ولایت، بیشتر از ۵۰ درصد دانش‌آموزان‌شان را از دست داده و فعالیت‌های‌شان با رکود مواجه شده است.
عبدالوحید مفکر، مسئول یکی از آموزشگاه‌های خصوصی که بیش از ده سال در هرات سابقه‌ی فعالیت دارد، می‌گوید بیشتر از ۵۰ درصد دانش‌آموزان مرکز آموزشی‌اش را دختران تشکیل می‌دادند که دستور منع آموزش دختران تأثیرات منفی روی فعالیت آنان گذاشته است.
او به روزنامه اطلاعات روز می‌افزاید: «یکی از چالش‌های کلیدی، بسته ماندن مکاتب و دانشگاه‌ها به‌روی دختران است. متأسفانه از روزی که دختران از آموزش و تحصیل منع شدند، دیگر مراکز آموزشی آن جمع و جوش سابق را ندارد. ثبت و راجستر دانش‌آموزان خیلی کم شده است.»
آقای مفکر شرایط بد اقتصادی خانواده‌ها را نیز یکی از عواملی می‌داند که حضور دانش‌آموزان پسر را نیز در این مراکز کاهش داده است. او اضافه می‌کند: «ما تقریبا بالاتر از هزار دانش‌آموز در دو شعبه داشتیم. روزی که مکتوب ممنوعیت دختران رسید، ما بالاتر از ۵۰۰ دانش‌آموز را رخصت کردم که همه دخترخانم‌ها بودند.»
همین‌طور، زمری مختار، مدیرمسئول یکی دیگر از آموزشگاه‌های خصوصی هرات نیز می‌گوید که مراکز آموزشی با روی کارآمدن حکومت طالبان در حالت ورشکستگی قرار دارند. او می‌گوید: «نسبت به سال گذشته تعداد دانش‌آموزان کم‌تر است و مزه‌ی سال گذشته را ندارد. به‌دلیل این‌که مشکلات اقتصادی دامنگیر مردم است و دیگر این‌که بحث رخصت نمودن دختران است که این هم تأثیر گذاشته. در سال گذشته ما دو هزار و ۶۰۰ دانش‌آموز جذب داشتیم، هم در بخش دختران و هم پسران که متأسفانه امسال دانش‌آموزان از هزار و ۵۰۰ نفر بالاتر نرفته است.»
به‌گفته‌ی این مسئول مرکز آموزشی در هرات، ممنوعیت دختران از آموزش، وضعیت بد اقتصادی خانواده‌ها و ناامیدی شهروندان نسبت به آینده‌ی تحصیلی فرزندان‌شان از عوامل کاهش بی‌سابقه‌ی شمار دانش‌آموزان در آموزشگاه‌های خصوصی در این ولایت به‌شمار می‌روند.
«دختر بودن جرم است؟»
با راضیه حلیمی از طریق مسئولان یکی از آموزشگاه‌های خصوصی در هرات آشنا شدم. اندوه و نگرانی ممنوعیت از ادامه‌ی درس و تحصیل را می‌توان از وضعیت روحی‌اش احساس کرد.
راضیه حلیمی، دختر دانش‌آموز ۱۵ ساله‌ی است که آرزوهای بزرگی در سر دارد. اکنون اما به‌گفته‌ی خودش، در مسیر ناروشن سرنوشت آینده‌اش قرار گرفته است. این دانش‌آموز دختر می‌گوید روزی که طالبان دستور منع آموزش به دختران را در آموزشگاه‌های خصوصی هرات دادند، با چشمانی پر از اشک و عالمی از ناامیدی به خانه برگشته است.
او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «چه بگویم! بعد از بستن مکاتب به‌روی ما دختران، تمام دلخوشی من رفتن به آموزشگاه بود تا از درس و آموزش عقب نمانم. روزی که برایم اجازه ندادند که دیگر به آموزشگاه بروم، گلویم بغض گرفت و در مسیر برگشت به خانه گریه کردم که چرا با ما دختران این‌گونه برخورد می‌شود؛ مگر دختر بودن جرم است؟»
راضیه دانش‌آموز صنف نهم در یکی از مکاتب دولتی هرات است و می‌افزاید که در آموزشگاهها سرگرم صنف‌های تقویتی بود تا از روند آموزش و پرورش عقب نماند.
او می‌افزاید: «همراه برادرم به آموزشگاه می‌رفتم. هر دو در یک زمان باهم از خانه بیرون می‌شدیم و به صنف‌های جداگانه درس می‌خواندیم. استاد ما هم زن بود و تمام قوانینی که طالبان گفته بودند را رعایت می‌کردیم. این روزها وقتی برادرم به آموزشگاه می‌رود و من نمی‌توانم بروم، خیلی ناراحت می‌شوم. اصلا نمی‌شود این موضوع را با زبان بیان کنم!»
راضیه از رهبران طالبان می‌پرسد که چرا باید دختران اجازه‌ی ادامه‌ی آموزش و تحصیل را نداشته باشند؟ این دانش‌آموز از طالبان می‌خواهد که برای دختران همانند پسران اجازه‌ی آموزش و تحصیل را بدهند و بیشتر از این با یک عمر سرنوشت دختران و زنان این سرزمین بازی نکنند.
فقیراحمد، یکی دیگر از دانش‌آموزان یک آموزشگاه خصوصی در هرات در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید برخی از دانش‌آموزان علی‌رغم چالش‌های اقتصادی، می‌خواهند درس‌های‌شان را ادامه دهند.
دانش‌آموزان هراتی از این‌که مکاتب و دانشگاه‌ها به‌روی دختران بسته شده‌اند ابراز نگرانی کرده و تأکید دارند که دوشادوش پسران باید به دختران نیز زمینه‌ی آموزش در مکاتب، آموزشگاه‌های خصوصی و دانشگاه‌های کشور فراهم شود.
به‌باور این دانش‌آموزان، حضور دختران در دانشگاه‌ها و همچنان آزمون کانکور، زمینه‌ی رقابت علمی در بین دو قشر دختر و پسر را بیشتر می‌کند.
تعطیلی ۳۰ درصدی آموزشگاه‌های خصوصی
مسئولان اتحادیه آموزشگاه‌های خصوصی در هرات می‌گویند با ممنوعیت دختران از ادامه‌ی آموزش، این مراکز ۵۰ درصد دانش‌آموزان‌شان را از دست داده‌اند که این موضوع آنان را با چالش‌های جدی اقتصادی روبه‌رو کرده است.
محمدعارف رامش، مسئول اتحادیه مراکز آموزشی هرات می‌گوید تا اکنون ۳۰ درصد از آموزشگاه‌های خصوصی این ولایت به علت مشکلات اقتصادی بسته شده‌اند و متباقی نیز در وضعیت ورشکستگی قرار دارند.
به‌گفته‌ی آقای رامش، تنها در جریان زمستان امسال از میان ۱۲۴ مرکز آموزشی در این ولایت که ثبت این اتحادیه اند، ۳۰ درصد آن‌ها به‌دلیل مشکلات اقتصادی بسته شده‌اند. او می‌گوید: «۷۰ درصد آموزشگاهها نیز وضعیت خوبی ندارند و اگر اوضاع همین‌گونه ادامه یابد، ممکن با ختم زمستان تعداد دانش‌آموزان‌شان کم و فعالیت شان نیز در سال پیش رو متوقف شود.»
رییس اتحادیه مراکز آموزشی خصوصی هرات بسته ماندن مکاتب دخترانه، افزایش مالیات از سوی حکومت طالبان، اخذ مالیه‌ی گزاف توسط شهرداری از لوحه‌ها و کرایه‌ی بلند را از چالش‌های کلیدی سد راه فعالیت مراکز آموزشی در این ولایت بیان می‌کند.
نبود انگیزه
با تحولات سیاسی و روی کارآمدن طالبان انگیزه‌ی درس خواندن و ادامه‌ی تحصیل بین دانش‌آموزان و دانشجویان به پایین‌ترین سطح آن رسیده است. برخی از آموزگاران مراکز آموزشی نیز می‌گویند ناامیدی به آینده‌ی تحصیلی، انگیزه‌ی درس خواندن را در میان دانش‌آموزان به‌گونه‌ی قابل ملاحظه‌ی کاهش داده است.
محمدطارق واصل، یکی از این آموزگاران از نبود انگیزه در میان دانش‌آموزان سخن زده و می‌گوید که بسته بودن مکاتب و مراکز آموزشی به‌روی دختران، انگیزه و علاقه به درس در بین پسران را نیز کاهش داده است. به‌گفته‌ی این آموزگار، در حال حاضر دانش‌آموزان پسر بی‌انگیزه اند و تعدادشان نیز روزبه‌روز در صنف‌ها کم‌تر می‌شود.
پاسخ طالبان
مسئولان معارف طالبان در ولایت هرات می‌پذیرند که مراکز آموزشی خصوصی با چالش‌های جدی روبه‌رو اند. مولوی عبدالله امینی، رییس معارف طالبان در هرات می‌گوید که مشکلات این مراکز آموزشی را به وزارت مربوطه در مرکز کشور شریک ساخته است اما تا اکنون پاسخی از مرکز دریافت نکرده است.
رییس معارف طالبان در هرات می‌گوید: «آموزشگاهها با مشکلات بسیار سختی روبه‌رو اند. ما مشکلات و خواسته‌های مسئولان این مراکز را به وزارت انتقال دادیم ولی تا اکنون پاسخی در این‌باره دریافت نکرده‌ایم.»
مکاتب خصوصی هرات نیز به سرنوشت آموزشگاه‌های خصوصی دچار اند. سکتور خصوصی آموزش و پرورش در حالی در یک وضعیت ورشکستگی قرار دارد که وزارت‌های تحصیلات عالی و معارف طالبان دروازه‌های این نهادها را تا «امر ثانی» به‌روی دختران بسته کرده‌اند.