شرکت دولتی «سپینزر» قندوز بعد از رکود طولانی‌ای که در پی حمله‌ی شوروی به کشور و سپس جنگ‌های داخلی و ناامنی‌های دودهه‌ی گذشته از فعالیت باز مانده بود، با فعال‌سازی شش فابریکه به فعالیت آغاز کرده است. این در حالی است که در سال‌های اخیر حکومت جمهوریت تعدادی از ماشینری‌های این شرکت از کشور ازبیکستان خریداری و به این فابریکه نصب شده بود، اما هنوز به فعالیت آغاز نکرده بود که حکومت سقوط کرد و رژیم طالبان برای بار دوم قدرت را در دست گرفت.
تاریخچه‌ی شرکت اسپین‌زر
بربنیاد معلومات کارمندان سابقه‌دار شرکت اسپین‌زر قندوز، این شرکت در سال ۱۳۱۴ برای بار نخست به‌نام شرکت شمالی ایجاد گردید. در سال ۱۳۲۵ به‌نام بانک ملی، در سال ۱۳۲۹ به‌نام شرکت نساجی، در سال ۱۳۳۵ به‌نام د پنبه اتحادیه شرکت، در سال ۱۳۳۹ به‌نام شرکت اسپین زر مسما و از سال ۱۳۶۲ به این‌سو منحیث تصدی انتفاعی دولت در چوکات قانون تصدی‌ها زیر چوکات وزارت مالیه فعالیت می‌نماید.
بربنیاد گفته‌های این کارمندان، وظیفه‌ی اساسی تصدی خریداری پنبه‌ی دانه‌دار از نزد کشاورزان، تولید پنبه‌ی محلوج و مواد فرعی چون روغن، صابون، کنجاره و پوستک است. در زمان فعال‌بودن فابریکه، سالانه ۲۰ تا ۳۰ درصد پنبه‌ی محلوج تولید این تصدی برای اکمال مواد خام نساجی‌های داخلی کشور استفاده می‌شده است.
در آن زمان ۴۰ درصد تولیدات فرعی تصدی چون روغن، صابون، کنجاره و پوستک جهت رفع نیازمندی‌های کارگران تصدی سپینزر و کشاورزان پنبه در زون شمال‌شرق استفاده می‌شده و متباقی ۶۰ درصد آن با بهای مناسب برای شهروندان شهر قندوز به فروش می‌رسیده است.
این شرکت پیش از تهاجم شوروی سابق بر افغانستان که از سوی غلام‌سرور ناشر اداره می‌شد، در بخش‌های تولید روغن، پروسس پنبه، تولید صابون و تولید چینی فعالیت داشت. در زمان مسئولیت ناشر، در این شرکت هزاران کارگر به‌شمول نمایندگی مرکز قندوز در نمایندگی‌های کوچک آن در تخار، بدخشان و ولسوالی‌های قلعه‌زال و امام‌صاحب قندوز به کار مشغول بودند.
برعلاوه‌ی مردان صدها کارگر زن نیز دوشادوش مردان در فابریکه‌های شرکت اسپین زر کار می‌کردند.
با آغاز تهاجم نیروهای شوروی بر کشور و آغاز جنگ با روس‌ها و پس از آن جنگ‌های داخلی، فعالیت این شرکت متوقف و هزاران کارگر آن بیکار شدند.
در جریان جنگ‌های تنظیمی ماشینری‌های آن مورد دست‌برد قرار گرفته و افراد و اشخاص استفاده‌جو همه‌ی هست‌وبود آن را به یغما بردند. پس از سقوط دور اول طالبان و آغاز جمهوریت، وزارت مالیه‌ی دولت جمهوری در سال ۱۳۹۸ برای ازسرگیری فعالیت شرکت دولتی سپینزر قندوز پنج دستگاه تولید روغن نباتی از ازبیکستان خریداری کرد و این ماشینری‌ها پس از گذشت حدود ۱۰ ماه به این ولايت رسید.
حکومت وقت در سال ۱۳۹۹ تولیداتش را در بخش روغن چگد یا پنبه که ظرفیت تولید ده تُن روغن در یک شبانه‌روز را داشت آغاز کرده بود، اما در نتیجه ادامه‌ی جنگ و تحولات اخیر فعالیت‌های آن متوقف شد.
با روی کارآمدن دوباره‌ی طالبان در کشور مسئولان شرکت اسپین‌زر قندوز یک‌بار دیگر برای فعال‌سازی تمامی بخش‌های این شرکت اقدام کردند و ضمن فعال‌سازی ماشینری‌ها ساختمان‌های این شرکت را نیز ترمیم و بازسازی کردند.
افتتاح شش فابریکه
پس از سقوط جمهوریت و روی کارآمدن طالبان، مسئولان در شرکت اسپین‌زر قندوز برای فعال‌سازی فابریکه‌های این شرکت اقدام کردند؛ هرچند چندین ماشینری‌های این شرکت در زمان جمهوریت در سال ۱۳۹۸ از ازبیکستان خریداری و به قندوز منتقل شده بودند و در آن زمان مسئولان وقت تولید روغن را هم آغاز کرده بودند.
با شدت جنگ و حملات طالبان فعالیت‌های این شرکت متوقف شده بود و در بیش از یک سال اخیر ساحتمان‌های این شرکت دوباره بازسازی و ماشینری‌های تخریب‌شده هم از سوی انجنیران داخلی و خارجی دوباره فعال شده‌اند.
به‌تاریخ دوم حمل سال روان هیأتی از وزارت مالیه‌ی طالبان به ولایت قندوز سفر کرده و شرکت اسپین‌زر را با شش فابریکه‌ی تولیدی زیر چتر این شرکت افتتاح کرد. عبدالحمید آخوندزاده، رییس عمومی شرکت‌های وزارت مالیه‌ی طالبان هنگام افتتاح شرکت اسپین‌زر گفت که کار فعال‌سازی و ترمیم ماشینری‌های فابریکه‌های تولیدی این شرکت از یک سال به این‌طرف ادامه داشته است.
آخوندزاده همچنین گفت که شش فابریکه‌ی تولیدی در بخش‌های پروسس پنبه، صابون‌سازی، روغن زغیر و کنجد، دستمال کاغذی و وسایل آشپزخانه، تولید یخ و تولید لیموی طبیعی به فعالیت آغاز کرده‌اند.
این مقام طالبان افزود که بازسازی و ترمیم بخش‌های مختلف این شرکت حدود ۵۰۰ هزار دالر امریکایی هزینه برداشته که از بودجه‌ی حکومت این گروه پرداخت شده است. به‌گفته‌ی آخوندزاده، تولیدات شرکت اسپین‌زر در حال حاضر به بازار عرضه شده و آنان تلاش دارند تا تولیدات این شرکت را با ادارات دولتی قرارداد و همچنین به خارج از کشور صادر کنند.
با این حال، شماری از باشندگان ولایت قندوز از آغاز به‌کار دوباره‌ی این شرکت ابراز خوشبینی می‌کنند. به‌گفته‌ی آنان، با آغاز تولیدات دوباره‌ی فابریکه‌های زیر چتر شرکت اسپین‌زر، وضعیت اقتصادی مردم نیز بهبود خواهد یافت.
سیدگل، باشنده‌ی شهر قندوز می‌گوید تولیدات وطنی که با بهای بهتر و مناسب به مردم عرضه شود مشتریان آن نیز افزایش خواهد یافت. این باشنده‌ی قندوز از فعال‌شدن دوباره‌ی فعالیت این شرکت استقبال می‌کند و خواهان پیش‌رفت و ترقی در همه بخش‌ها است.
باشندگان قندوز از مسئولان حکومت طالبان می‌خواهند که افراد کارفهم و جوانان بیکار را در بخش‌های مورد نیاز این شرکت بگمارند.
افزایش فعالیت و خوشبینی کارگران
در بیش از یک سال اخیر، تغیراتی زیادی در مراحل مختلف شرکت دولتی اسپین‌زر قندوز به‌وجود آمده است. عبدالغنی قرلق، آمر تخنیکی و تولیدی معاونت عملیاتی شرکت اسپین‌زر قندوز می‌گوید آنان در پهلوی تولید در بخش‌های روغن، صابون، دستمال کاغذی، یخ، لیمو و پروسس پنبه در سال پیش رو، پلان دارند فابریکه‌های آب معدنی و تولید جوس را هم فعال کنند.
به‌گفته‌ی این مقام شرکت اسپین‌زر قندوز، در حال حاضر در حدود ۲۰۰ نفر کارگر در این شرکت مصروف کار اند و این رقم در حال افزایش است. آقای قرلق به روزنامه اطلاعات روز گفت: «در این شرکت دو بخش کار وجود دارد، یکی تخنیکی و بخش دیگر حمایتی است. ما در بخش مالی و اداری خود یک کارمند زن داریم و در سال پیش رو که پلان فعال‌سازی فابریکه‌ی آب معدنی و جوس را داریم در آن بخش مطابق ضرورت کارمندان و کارگران زن را استخدام می‌کنیم.»
وی می‌افزاید که آنان به‌طور اوسط در یک شبانه‌روز ۲۵ تن پنبه را پروسس و بسته‌بندی می‌کنند.
به‌گفته‌ی او، ماشینری‌های آنان در یک شبانه‌روز پنج تن روغن چگد یا پنبه و بیش از دو تن روغن زغر را تولید می‌کنند. وی اضافه می‌کند که توليدات آنان از طریق بخش سرمایه‌گذاری شرکت به فروشگاه‌های بزرگ شهر قندوز و ولایت‌های همجوار توزیع می‌شود.
این مقام شرکت اسپین‌زر افزود: «ما مصمم بر این هستیم و پلان داریم که توليدات خود را با ادارات و نهادهای دولتی قرارداد نماییم. ما محصولات خود را در زمان‌های قدیم به کشورهای خارجی صادر می‌کردیم. امسال هم پلان داریم محصولات خود را به کشورهای ترکیه، چین و کشورهای اروپایی از طریق سازمان جهانی تجارت صادر کنیم.» به‌گفته‌ی قرلق، آنان محصولات شان را به‌گونه‌ی معیاری تولید و به بازار عرضه می‌کنند که بهای آن با روغن‌های وارداتی تفاوتی ندارد.
شهاب‌الدین، کارمند بخش تخنیکی شرکت اسپین‌زر در قندوز می‌گوید ما کار فعال‌سازی را از فابریکه‌ی پنبه آغاز و در یک سال گذشته چندین فابریکه‌ی دیگر هم فعال شده و در حال حاضر توليدات دارند.
این کارگر شرکت اسپین‌زر به اطلاعات روز گفت: «با فعال‌شدن این شرکت زمینه‌ی کار برای بسیاری‌ها مساعد شده است. شخصا خودم از خاطر بیکاری قصد داشتم ایران بروم، اما فعلا با معاش بهتر در این‌جا، در ولایت خود و پیش خانواده‌ی خود مصروف کار هستم.»
محمدصابر، از کارکنان بخش فنی شرکت اسپین‌زر می‌گوید معاش و امتیازی را که از این شرکت بدست می‌آورد برایش بسنده است. وی می‌افزاید در حال حاضر در حدود ۲۰۰ نفر در این شرکت به کار مشغول هستند. به‌گفته‌ی او، حکومت باید بخش‌های باقی‌مانده‌ی این شرکت را هم فعال کند چون با فعال‌سازی همه‌ی بخش‌ها زمینه‌ی کار برای افراد بیشتر مساعد می‌شود.
اهمیت اقتصادی شرکت اسپین‌زر
زبیدالله سیرت، استاد اقتصاد مؤسسه تحصيلات عالی کهندژ در ولایت قندوز می‌گوید یکی از چالش‌های عمده‌ای که کشورهای جهان سوم با آن روبه‌رو اند عدم سرمایه‌گذاری اقتصادی است. به‌گفته‌ی وی، فعال‌شدن شرکت اسپین‌زر در قندوز برای خانواده‌ها، دولت و جامعه مفاد به‌بار می‌آورد.
آقای سیرت به روزنامه اطلاعات روز گفت: «ما متأسفانه در یک حالت خوب قرار نداريم. حالت ما غیرمتوازن است. بازار در کنترل نیست و یک سلسله چالش‌ها و تحریم‌هایی هم وجود دارد. پس از هر منظر که ما به چگونگی فعالیت دوباره‌ی این شرکت نگاه کنیم، مزایای خود را دارد.»
وی می‌افزاید که مسئولان شرکت به منظور پیش‌رفت کار‌شان روی کیفیت کالاها و اعتمادسازی با مشتریان خود کار نمايند. او اضافه می‌کند که با فعال‌شدن دوباره‌ی این شرکت از یک‌سو زمینه‌ی کار برای ده‌ها جوان مساعد می‌شود و از سوی دیگر تولیدات داخلی رشد خواهد کرد. وی همچنان افزود: «مسئولان به‌منظور بازاریابی بهترشان در این شرکت به همکاری دولت و تاجران نیاز دارند. دولت باید به کالاهای مشابه وارداتی تکس بیشتری وضع کنند تا تولیدات اسپین‌زر در بازار جایگاه خود را پیدا کند و همچنان مسئولان در بخش بازاریابی کارکنانی استخدام کنند که آنان در ولایت‌ها در هماهنگی با کسبه‌کاران و دکان‌داران تولیدات را توزیع کنند.»
این استاد دانشگاه در قندوز یکی از عوامل رشد تولیدات این شرکت را در بخش بازاریابی، تبلیغات از طریق رسانه‌های اجتماعی، تصویری و صوتی عنوان می‌کند. به‌گفته‌ی وی، برای آگاهی مردم از محصولات این شرکت، تبلیغات رسانه‌ای راهِ مناسب پنداشته می‌شود. آقای سیرت می‌گوید در صورتی که محصولات این شرکت دیزاین و بسته‌بندی خوب داشته باشد و از کیفیت بهتر بهرمند باشد می‌تواند با کالاهای خارجی رقابت کند. آگاهان امور اقتصادی در قندوز به این باور هستند که حکومت در صورتی که تاجران را در بخش‌های گوناگون به سرمایه‌گذاری تشویق نماید و فابریکه‌های تولیدی بیشتری فعال شود، بیکاری و چالش‌های اقتصادی از بین خواهد رفت.