سطح آب زیرزمینی در دشت برچی به‌شدت پایین رفته است و منابعی که قبلا آب این مردم را تأمین می‌کردند دیگر قادر به آب‌رسانی نیستند. چندی قبل عکس‌هایی از باشندگان دشت برچی کابل در فضای مجازی نشر شدند که در آن مردم در صف‌های طولانی ایستاده‌اند تا از مخزنی چند بشکه آب بگیرند. عده‌ای هم شکایت داشتند که چاه‌های خانه‌های‌شان خشک شده‌اند. این امر آدم را به سادگی متقاعد می‌کرد که دلیل اصلی بحران کم‌آبی در برچی پایین رفتن سطح آب است و نه امور دیگر.
من اما با خیره‌شدن به این عکس‌ها به کشف تازه‌ای رسیدم. در عکس‌ها دیده می‌شد که در صف آب هیچ آدمی که ظاهر متمول داشته باشد نیست. در قطار آب فقط کودکان و زنانی دیده می‌شوند که فقر از سروصورت‌شان می‌بارد. مردی با لباس سفید، زنی آرایش‌کرده و کودکی با سر و وضع نسبتا مناسب از این عکس‌ها غایب بودند. احتمال دادم که دلیل بحران آب فقط پایین‌رفتن سطح آب نباشد و عوامل دیگر نیز دخیل باشند.
به‌عنوان کسی که سال‌ها برای حمایت از کودکان کار کرده‌ام از دیدن کودکان برچی در صف آب که باید ساعت‌ها منتظر می‌ماندند متأثر شدم و به‌تاریخ ۲۱ سرطان ۱۴۰۲ کارزاری را به راه‌انداختم تا برای کمک به تشنگان برچی پول جمع کنم. این‌که کارزار جمع‌آوری پول موفق بود یا نه بحث جدا است اما در همین جریان با کسانی آشنا شدم که از معضل آب برچی آگاه بودند و دقیقا می‌دانستند گره کار در کجا است.
فارم‌های بادرنگ، موترشوییها و حمام‌ها در کم‌آبی نقش دارند
عارف نظری، درس‌خوانده‌ی دانشگاه پولی‌تخنیک کابل نقشه‌ای از شهر کابل را با من شریک کرد که در آن سطح آب زیرزمینی را نشان داده است. او پس از مطالعه این نقشه را در سال ۲۰۱۹ تهیه کرده است. در این نقشه منطقه‌ی دشت برچی با رنگ سرخ علامت‌گذاری شده است. نظری می‌گوید در سال ۲۰۱۹ پیش‌بینی کرده بود که برچی تا هشت سال دیگر با بحران کم‌آبی مواجه خواهد شد. او می‌گوید که به علت فشردگی جمعیت، مصرف آب در برچی بلند است اما زمین خاکی‌ای که آب برف و باران را دوباره به زمین جذب کند روزبه‌روز کم‌تر می‌شود.
دلیل دیگری که او برای کم‌آبی برچی برشمرد مصرف بی‌رویه‌ی آب است. او می‌گوید که موترشوییها و فارم‌های بادرنگ در این منطقه از آب زلال نوشیدنی استفاده می‌کنند و چون پول دارند چاه‌های عمیق‌تر نسبت به آنچه مردم محل حفر می‌کنند حفر کرده‌اند. در حمام‌ها نیز آب بی‌رویه استفاده می‌شود و کسانی که پول حمام را پرداخته‌اند دلیلی برای صرفه‌جویی نمی‌بینند. نظری معتقد است که اگر فارم‌های بادرنگ و موترشوییها از برچی برچیده و تعداد حمام‌ها کم شوند، عمر آب برچی بیشتر خواهد شد.
یک جست‌وجوی ساده در گوگل نشان می‌دهد که برای شستن یک موتر در موترشویی به حدود ۱۸۰ لیتر آب نیاز است. موترشوییها در برچی این آب را از زیر زمین می‌گیرند و پس از استفاده بازیافت نمی‌کنند. در حمام‌ها نیز مصرف آب به همین میزان بی‌رویه است. کم‌تر زمانی را که مشتریان حمام برای دوش‌گرفتن سپری می‌کنند ۱۵ دقیقه است. اغلب مشتریان زمان بیشتر از این را زیر آب می‌ایستند. در این‌صورت هر مشتری حدود ۳۰۰ لیتر آب را برای دوش گرفتن استفاده می‌کند.
با خشک‌شدن رودخانه و جوی‌های آب که قبلا از آن‌ها برای آبیاری کشتزارها در داخل شهر کابل استفاده می‌شدند، اکنون مزرعه‌داران به آب زیرزمینی رو آورده‌اند. در صحبت با چند نفر از باشندگان کابل دریافتم که تنها در برچی حدود ۲۵۰ فارم بادرنگ وجود دارد. گیاه بادرنگ به آب زیادی نیاز دارد زیرا خود بادرنگ ۹۵ درصد از آب تشکیل شده است. هر گیاه بادرنگ، آن‌گونه که در وب‌سایت‌های آموزش گیاه گفته‌اند، در هر آبیاری به دو لیتر آب نیاز دارد. گیاه بادرنگ باید هفته‌ی دو الی سه بار آبیاری شود. اگر در برچی یک میلیون گیاه بادرنگ وجود داشته باشد برای آبیاری آن هر هفته بین چهار تا شش میلیون لیتر آب ضرورت است. در صورتی که فارم‌ها سرپوشیده نباشند این مصرف احتمالا به بیش از شش میلیون لیتر در هفته می‌رسد.
کارشناسان می‌گویند اگر جلو مصرف بی‌رویه‌ی آب در این سه صنعت (حمام، موترشویی و فارم بادرنگ) گرفته شود و اگر آب این ساحه کماکان به مناطق دیگر جریان پیدا کند، مخزن آب زیرزمینی برچی به‌زودی ته‌نشین نخواهد شد.
پمپ‌های دولتی و مافیای فروش آب
عکس‌هایی که از بحران آب در رسانه‌های اجتماعی به نشر رسید اغلب مربوط به ساحه‌ی ریگریشن است. جایی که بیشترین آب را در برچی دارد و باشندگان بخش‌های دیگر کابل از آب شیرین این ساحه استفاده می‌کنند. به‌گفته‌ی باشندگان این ساحه، در حال حاضر در منطقه‌ی ریگریشن حداقل چهار پمپ آب دولتی فعال است و آب را به ساحات خیرخانه و مرکز کابل، از جمله ارگ و غیره پمپ می‌کند. این پمپ‌های دولتی در زمان داکتر نجیب ایجاد شده و به نظر می‌رسد از پایین رفتن سطح آب چندان متأثر نشده‌اند. به عبارت دیگر، فقط چاه‌هایی آب ندارند که مردم با امکانات محدود شان تا عمق ۶۰ الی ۷۰ متر حفر کرده‌اند. چاه‌های عمیق‌تر که توسط شرکت‌های آب‌رسانی و دولت حفر شده‌اند کماکان فعال اند و ظرفیت این را دارند که آب متقاضیان را تأمین کنند.
علاوه بر چاه‌های دولتی در این منطقه، پنج چاه دیگر توسط شرکت‌های آب‌رسانی روی ملکیت‌های شخصی حفر شده‌اند که در بدل پرداخت پول ماهانه به باشندگان ریگریشن آب می‌فروشند. آب این شرکت‌ها از طریق نل به خانه‌های مردم می‌رسد و آن‌ها تا سال گذشته کارشان را به خوبی انجام می‌دادند. این شرکت‌ها با مردم قرارداد ده‌ساله داشتند و عهد کرده بودند که تا سال ۱۴۰۱ به مردم آب می‌فروشند. مردم محل ادعا می‌کنند که هر شرکت آب‌رسانی بیشتر از دو هزار مشتری دارد.
باشندگان ریگریشن می‌گویند که مدت قرارداد این شرکت‌ها با مردم به پایان رسیده و اکنون آن‌ها تقاضای پول می‌کنند تا چاه‌های عمیق‌تر حفر کنند. مثلا شرکت آب‌رسانی «داوود» و «طاهری» پارسال به مشتریانش گفتند که هر خانواده باید ۲۰ الی ۳۰ هزار افغانی بدهد تا آب در نل‌های خانه‌‌ی‌شان جاری بماند. مردم فقیر اما نتوانستند این مبلغ را تهیه کنند و هر دو شرکت با آن‌که توان آب‌رسانی را دارند، اما آب را قطع کرده‌اند. برخی از شرکت‌های دیگر نیز از شرکت‌های آب‌رسانی داوود و طاهری یاد گرفتند و از مردم تقاضای پول کردند.
در صحبت با مردم متوجه شدیم که مردم از یک‌سو پول ندارند تا به شرکت‌ها بدهند، از سوی دیگر آنان نگران هستند و می‌گویند که مالکان شرکت‌ها می‌خواهند این پول را بدون سپردن هیچ تضمینی بدست بیاورند. آنان می‌گویند که وضعیت زندگی در افغانستان مناسب نیست و مالکان این شرکت‌ها پس از گرفتن پول هنگفت فرار خواهند کرد. آنان از گروه طالبان نیز ناامید هستند و می‌گویند که طالبان به‌صورت بدوی حکمرانی می‌کنند و به‌جای این‌که مشکلات را به‌طور ریشه‌ای حل کنند سعی می‌کنند با پرخاش یا توصیه‌های پدرانه به حل مشکلات بپردازند. به‌گفته‌ی آنان، اگر مالکان شرکت‌های آب‌رسانی با پول‌شان فرار کنند از دست طالب نیز کاری ساخته نخواهد بود.
در چنین وضعیتی، آنچه به مالکان شرکت‌ها نمی‌رسد پول، آنچه به مردم نمی‌رسد آب و آنچه به ذهن گروه حاکم نمی‌رسد طرحی برای برطرف‌کردن مشکل آب در برچی است.
راه‌حل معضل آب در برچی
در قدم نخست باید شرکت‌های آب‌رسانی با مردم محل، به هر شکلی، به توافق برسند و آب دوباره به نل‌های خانه‌ها جریان پیدا کند. این ساده‌ترین راه‌حل است. شرکت‌ها باید برای کسانی که نمی‌توانند یکدست پول پیش برای قرارداد جدید بدهند سهولت ایجاد کنند و پول را به‌صورت قسط‌‌وار دریافت کنند.
مردم باید در مصرف آب صرفه‌جویی کنند. با مسئولان گروه طالبان حرف بزنند تا تعداد حمام‌ها، فارم‌های زراعتی و موترشوییها را در برچی و جاهای دیگر کابل کم کنند. یک راه دیگر این است که موترشوییها آب را بازیافت کنند و یک آب را چندین بار استفاده کنند. فارم‌های زراعتی نیز با آب بازیافت‌شده به کارشان ادامه دهند و نه آب تازه‌ی زیرزمینی.
ملاها و فعالان اجتماعی کارزار صرفه‌جویی آب به راه بیاندازند و از مردم بخواهند که آب را بدون ضرورت مصرف نکنند.
مردم بر طالبان فشار بیاورند که مکانیسمی برای آب‌رسانی تنظیم کنند. اگر آنان منابع کافی برای طرح و اجرای برنامه‌های درازمدت ندارند، حداقل روی برنامه‌های میان‌مدت کار کنند زیرا در سال‌های آینده معضل آب دوباره عود می‌کند و دست مردم دوباره به گریبان حاکمان خواهد بود.