مرکز خبرنگاران افغانستان می‌گوید که از زمان تسلط دوباره‌ی طالبان بر افغانستان تا اکنون، ۳۶۶ مورد نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران در کشور ثبت شده است.
این نهاد گزارش دوساله‌ی خود از وضعیت آزادی رسانه‌ها در زیر حاکمیت طالبان را امروز (دوشنبه، ۲۳ اسد) منتشر کرده است.
این گزارش رویدادهای نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران افغانستان بین ۲۴ اسد ۱۴۰۰ تا ۲۴ اسد ۱۴۰۲ خورشیدی را در بر می‌گیرد.
در این گزارش آمده است که موارد نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران شامل کشته‌شدن سه خبرنگار، زخمی‌شدن ۲۳ خبرنگار، ۱۷۶ مورد بازداشت، ۱۳۹ مورد تهدید و ۲۵ مورد خشونت فیزیکی و لت‌وکوب خبرنگاران می‌شود.
مرکز خبرنگاران افغانستان گفته است که هم‌اکنون نیز نُه خبرنگار در بازداشت طالبان به‌سر می‌برند.
بر اساس این گزارش، از مجموع موارد نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران در دو سال حاکمیت طالبان، ۱۸۷ مورد آن در سال اول و ۱۷۹ مورد آن در سال دوم حاکمیت این گروه ثبت شده است.
مرکز خبرنگاران افغانستان گفته است که یافته‌های این نهاد نشان می‌دهد که به‌جز انفجار در میدان هوایی کابل و انفجار در نشست خبرنگاران در شهر مزار شریف، در سایر رویدادهای دیگر، اداره‌ها یا افراد منسوب به نهادهای استخباراتی، امنیتی و وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان نقش داشته‌اند.
مسئولیت انفجار در میدان هوایی کابل که در آن دو خبرنگار کشته شدند و انفجار در نشست خبرنگاران در شهر مزار شریف را که در آن یک خبرنگار کشته شد، گروه داعش به عهده گرفت.
در گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان آمده است که به‌جز حمله بر نشست خبرنگاران در شهر مزار شریف، در این دو سال، حمله‌ی هدفمند دیگری علیه خبرنگاران ثبت نشده است.
این مرکز کاهش حملات هدفمند بر خبرنگاران را در مقایسه با دوره‌ی نظام جمهوری «یک تحول مثبت» دانسته است.
مرکز خبرنگاران افغانستان ثبت ۳۶۶ مورد نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران را در دو سال «بی‌سابقه» خوانده و گفته است این امر نشان می‌دهد که «وضعیت برای خبرنگاران و رسانه‌ها در کشور چقدر آشفته و نابسامان است».
این نهاد گفته است که رویدادهای ثبت‌شده، تنها بخشی از رویدادهای نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران است و شمار زیادی از خبرنگاران خواسته‌اند که هویت‌شان به‌دلایل امنیتی درج گزارش آنلاین خشونت‌ها نشود و شمار زیادی نیز «تحت هیچ شرایطی حاضر نشده‌اند که قضیه‌‌ی‌شان ثبت شود».
مرکز خبرنگاران افغانستان گفته است که وضعیت برای خبرنگاران در کشور به‌جایی رسیده است که تهیه و نشر گزارش‌های خبری و تحقیقی، برنامه‌های چالشی، پوشش حرکت‌های اعتراضی یا سرکشی از محدودیت‌های وضع بر کار و آموزش زنان در رسانه‌ها یا بی‌اعتنایی به دستورالعمل‌های صادرشده از سوی طالبان «بسیار پر مخاطره است».
این مرکز گفته است که نادیده‌گرفتن این موارد ممکن است به بازداشت و زندانی‌شدن خبرنگار یا مسدودشدن رسانه منجر شود.
دستورالعمل‌های محدودکننده
بر اساس گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان، طالبان در دو سال گذشته دست‌کم شش دستورالعمل محدودکننده برای رسانه‌های کشور صادر کردهاند.
در این گزارش آمده است که «نخستین و کلی‌ترین دستورالعمل» در ۲۸ ماه سنبله ۱۴۰۰ خورشیدی، در ۱۱ ماده از سوی قاری یوسف احمدی، رییس پیشین مرکز رسانه‌های طالبان اعلام شد.
مرکز خبرنگاران افغانستان گفته است تعاریفی که از موضوعات در شماری از مواد این دستورالعمل آمده، واضح نیست و می‌تواند زمینه‌ساز فشار بر رسانه‌ها و خبرنگاران شود.
بر اساس این گزارش، دستورالعمل محدودکنندهی دوم در سوم میزان ۱۴۰۰ در شش ماده و با امضای ذبیح‌الله مجاهد، معین پیشین وزارت اطلاعات و فرهنگ و سخن‌گوی طالبان منتشر شد که به رسانه‌ها دستور داده شد که از این گروه در خبرهای خود به‌عنوان «امارت اسلامی افغانستان» یاد کنند.
به‌باور مرکز خبرنگاران افغانستان، این ماده از این دستورالعمل رسانه‌ها را مکلف می‌سازد که طالبان را به‌عنوان حکومت به رسمیت بشناسند، در حالی‌که هیچ کشوری آنان را به رسمیت نشناخته است.
دستورالعمل هشت‌ماده‌ای وزارت امر به معروف و نهی از منكر طالبان عمدتا در مورد ممنوعیت نمایش و برنامه‌های سرگرمی، دستورالعمل این وزارت برای عدم دعوت از منتقدان طالبان در برنامه‌های تلویزیونی و مصاحبه با آنان، محدودیت بر نشر اعلانات تجارتی با محتوای سیاسی، امنیتی و اجتماعی و صدور فرمان از سوی هبت‌الله آخوندزاده مبنی بر خلاف شرع خواندن نقد از مسئولان طالبان، سایر دستورالعمل‌های محدودکنندهی طالبان است که در این دو سال صادر شده است.
مشکلات اقتصادی
مرکز خبرنگاران افغانستان گفته است که پس از تسلط طالبان و وضع تحریم‌های اقتصادی و بانکی جهان بر افغانستان، رسانه‌ها حمایت‌های مالی بین‌المللی را از دست داده‌اند و بازار اعلانات تجارتی نیز آسیب دیده است.
در گزارش این مرکز آمده است که همزمان با چنین وضعیتی، هزینه‌های مالیاتی و انرژی رسانه‌ها افزایش یافته و آسیب‌پذیری آنان را بیشتر کرده است.
بر اساس گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان، در دو سال اخیر از حدود ۶۰۰ رسانه، نزدیک به نیمی از آن‌ها از فعالیت بازمانده‌اند و متباقی نیز در وضعیت «بسیار شکننده» قرار دارند.
این نهاد گفته است که اکثریت رسانه‌های فعال، کارمندان‌شان را کاهش داده و با کم‌ترین برنامه و ساعت کاری، برای نجات شان تقلا می‌کنند.
ایجاد رسانه‌های جدید در تبعید
مرکز خبرنگاران افغانستان در گزارش خود گفته است که همزمان با تشدید محدودیت‌ها از سوی طالبان بر رسانه‌ها در داخل کشور، چندین رسانه از سوی خبرنگاران افغانستان در خارج از کشور در دو سال اخیر ایجاد شده است.
بر اساس گزارش این نهاد، مدیریت اکثر این رسانه‌ها را خبرنگارانی به عهده دارند که پس از تسلط طالبان کشور را ترک کردهاند.
مرکز خبرنگاران افغانستان از تلویزیون آمو، تلویزیون آنلاین «Sicht TV»، وب‌سایت خبری چشم‌نیوز، نشریه‌ی فارسی‌تایمز، نشریه‌ی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی افغانستان و وب‌سایت «چلوصاف» به‌عنوان رسانه‌هایی که در دو سال اخیر در خارج از کشور ایجاد شده، نام برده است.
گروه طالبان از زمان تسلط دوباره بر افغانستان بارها از سوی نهادهای مدافع رسانه‌ها و نهادهای بین‌المللی متهم به نقض آزادی رسانه‌ها و بازداشت «خودسرانه»ی خبرنگاران شده است.
مسئولان این گروه اما تأکید می‌کنند که آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران را در «چارچوب ارزش‌های اسلامی» تأمین می‌کنند.