در دومین روز گفتوگوهای امنیتی هرات، در میز گفتوگوی «نوروزستان؛ ایرانشهر و همیشگی همسایگان»، عبدالله رهنما، مشاور مرکز تحقیقات استراتژیک ریاستجمهوری تاجیکستان گفته است که اصلیترین تهدید برای ایرانشهر و زبان فارسی، گروههای افراطی و ایدئولوژی افراطی اند.
او افزوده است که سه کشور فارسیزبان (افغانستان، ایران و تاجیکستان)، ارزشهای فرهنگی-تمدنی را اولویت نمیدانند و از این میان، دو کشور توسط حاکمان مذهبی اداره میشوند و این یک تهدید است.
رهنما به ملاقات اخیر مقامهای طالبان و ایران اشاره کرده و گفته است که طالبان برای فهمیدن زبان فارسی در ایران، با خود مترجم میبرند.
اظهارات آقای رهنما در صفحهی ایکس انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان که برگزارکنندهی گفتوگوهای امنیتی هرات است منتشر شده است.
او در بخش دیگر از سخنانش گفته است که باور اشتباهی وجود دارد که فارسی در تاجیکستان از بین رفته است.
بهباور رهنما، «تاجیکی»نامیدن زبان فارسی در تاجیکستان در یک دورهی تاریخی از روی مجبوریت بوده است تا تاجیکان نشان بدهند که از گذشته در سرزمین تاجیکستان بودهاند.
جاوید احور، از دیگر حاضران میز گفتوگوی «نوروزستان؛ ایرانشهر و همیشگی همسایگان» گفته است که زبان و نامهای فارسی در طول تاریخ بارها مورد تبعیض سیستماتیک قرار گرفته و حذف شده است.
او گفته است: ««تاریخهای دورههای مختلف به زبان فارسی نوشته شدهاند، اما حاکمان تلاش کردهاند تا ریشهها را تضعیف ساخته و از بین ببرند.»
در این میز گرد نظیف شهرانی، استاد مردمشناسی و پژوهشگر اقوام افغانستان گفته است که در دورهی استعمار حوزهی زبان فارسی از هم پاشید.
او افزوده است: «فرهنگ سیاسی هویتها را از هم پاشید و کشورها را زیر نام اقوام بهوجود آورد.»
حبیبالله فاضلی، استاد دانشگاه تهران در میز گفتوگوی «نوروزستان؛ ایرانشهر و همیشگی همسایگان» گفته است که زبان فارسی، زبان یک قوم نیست.
او گفته است: «وقتی میگوییم «ایرانشهر»، منظور ما ایران سیاسی امروز نیست. منظور ما از ایرانشهر، جغرافیای زبان فارسی است. درست مثلی که ما قومی بهنام “فارس” نداریم بلکه زبانی بهنام فارسی داریم.»