یک نهاد تحقیقی با نشر گزارشی درباره‌ی تأثیر طالبان بر دسترسی زنان به خدمات صحی گفته است که دستور‌های طالبان همراه با هنجارهای محافظه‌کارانه‌ی اجتماعی، تأثیر شدیدی بر دسترسی زنان به خدمات مراقبت‌های صحی، به‌ویژه در مناطق روستایی داشته است.
این گزارش بر اساس مصاحبه با کارکنان صحی و آمارهای نهادهای بین‌المللی از سوی یک مؤسسه‌ی تحقیقی موسوم به «پرسش» مستقر در امریکا تهیه شده است.
به‌گفته‌ی نهاد پرسش، دسترسی به خدمات صحی زنان در افغانستان یک چالش دیرینه بوده است، اما تسلط طالبان بر کشور این چالش را تشدید کرده است.
به‌گفته‌ی این نهاد، قبل از تسلط طالبان، هنجارهای فرهنگی و نگرانی‌های امنیتی، توانایی زنان را برای دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، به‌ویژه در مناطق روستایی محدود کرده بود.
در گزارش نهاد پرسش آمده است که اکنون بسیاری از زنان به‌دلیل محدودیت‌های طالبان نمی‌توانند بدون سرپرست مرد یا محرم به مراکز صحی بروند و همچنین کمبود داکتر زن باعث می‌شود که زنان از مراجعه به مراکز صحی اجتناب کنند.
در گزارش نهاد پرسش آمده است که در برخی از ولایت‌ها داکتران مرد اجازه ندارند بیماران زن را درمان کنند.
یک پرستار با ابراز تأسف از این دستور طالبان گفته است: «جلو ما را می‌گیرند. بله، حتا اگر زنی در حال مرگ باشد، داکتر مرد نمی‌تواند او را معالجه کند. این مایه‌ی شرمساری است.»
یک پرستار زن همچنین تجربه‌ی برخورد خواهرش با قوانین تبعیض‌آمیز جنسیتی توسط طالبان را به اشتراک گذاشته و گفته است: «وضعیت واقعا بد است. خواهر من در [ولایتی در شمال افغانستان] است و او داکتر است. طالبان به کلینیک او رفتند و خواهرم می‌خواست با آنان صحبت کند، اما جلو او پرده انداختند و هشدار دادند که اگر بیماری بیاید و در حال مرگ باشد اما حجاب کامل نداشته باشد، نمی‌توانید او را درمان کنید.»
علاوه بر این، یک داکتر توضیح داده است که زنان به‌دلیل نداشتن همراه مرد از جراحی‌های فوری دور مانده‌اند.
یک داکتر گفته است: «زنی بود که نیاز به جراحی فوری داشت، اما به‌دلیل نداشتن خویشاوند مرد، بستری نشد. قوانین طالبان به کسی کمک نمی‌کند. آنان فقط مشکل ایجاد می‌کنند.»
در گزارش پرسش آمده است که داکتران زن نیز مجبور به رعایت برخی از دستورالعمل‌های طالبان هستند، از جمله لباس‌های سیاه بلند بپوشند، صورت خود را پنهان کنند و هنگام مراجعه به مراکز بهداشتی، یک محرم آنان را همراهی کند. این محدودیت برای بسیاری از زنان، به‌ویژه زنان بیوه و مجردی که ممکن است به محرم دسترسی نداشته باشند، چالش‌برانگیز است.
ممنوعیت تحصیل دختران و نگرانی کمبود داکتر زن
ممنوعیت تحصیل زنان و دختران توسط طالبان به یک نگرانی قابل توجه سد راه مراقبت‌های صحی در جامعه‌ی افغانستان تبدیل شده است.
یکی از کارمندان سازمان غیردولتی به مؤسسه پرسش گفته است که این سازمان برای استخدام یک زن ۲۰ آگاهی شغلی نشر کرده، اما هیچ‌کس برای استخدام درخواست نکرده است.
این کارمند گفته است: «زنان اجازه‌ی حضور در دانشگاه را ندارند. دو سال از فارغ‌التحصیلی آخرین دکتر زن می‌گذرد. می‌ترسم به وضعیتی مشابه ۲۰ سال پیش برگردیم که مجبور بودیم داکتران تاجیکستانی را جذب کنیم.»
طالبان پس از حاکمیت خود ابتدا دروازه‌های مکتب‌ها را به‌روی دختران بسته کردند و یک سال قبل هم تحصیل دختران در دانشگاه را تعلیق کردند.
فرار کارمندان صحی
در گزارش پرسش آمده است که فضای خفقان‌آور بر زنان شاغل در حوزه‌ی سلامت، از جمله داکتران، پرستاران و قابله‌ها را به‌دلیل ترس از انتقام و مجازات شدید مجبور به ترک کشور کرده است.
این نهاد به نقل از گزارش صندوق جمعیت ملل متحد نوشته است که آینده‌ی نامشخص این کشور، بسیاری از متخصصان صحی را مجبور کرده است که کشور خود را برای ثبات و حفاظت ترک کنند.
مطالعات انجام‌شده در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد که فرار مغزها به‌طور خاص بر خدمات سلامت مادران تأثیر می‌گذارد.
به نقل از گزارش پرسش، همچنین ممنوعیت کارمندان زن سازمان‌های غیردولتی (ان‌جی‌او) در دسامبر ۲۰۲۲ به‌طور قابل توجهی به کمبود ارائه‌دهندگان خدمات صحی زن کمک کرده است.
در این گزارش آمده است که زنان نقش مهمی در سیستم مراقبت‌های صحی افغانستان داشته‌اند و «۳۰ درصد از ۵۵ هزار نفری که برای سازمان‌های غیردولتی کار می‌کنند را تشکیل می‌دهند.»
کمبود نیروی صحی در افغانستان
طبق اعلام سازمان جهانی صحت (دبلیواچ‌او)، معیار جهانی برای نیروی کار مناسب مراقبت‌های بهداشتی، ۲۳ متخصص مراقبت‌های صحی به ازای هر ۱۰ هزار نفر تعیین شده است.
با این حال، گزارش‌های فدراسیون بین‌المللی «برنامه‌ریزی‌شده‌ی والدین» (آی‌پی‌پی‌اف) -سازمانی که با سازمان‌های غیردولتی محلی در افغانستان برای بهبود صحت باروری و مادر همکاری می‌کند- نشان می‌دهد که افغانستان با کمبود قابل توجه متخصصان مراقبت‌های صحی مواجه است.
گزارش آی‌پی‌پی‌اف نشان می‌دهد که به ازای هر ۱۰ هزار نفر تنها ۴.۶ متخصص مراقبت‌های صحی در افغانستان وجود دارد که بسیار پایین‌تر از معیار بین‌المللی است.
نرخ مرگومیر
در گزارش پرسش آمده است که معیارهای جمعیتی و صحت افغانستان وضعیت بحرانی را نشان می‌دهد.
این نهاد به نقل از گزارش صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) گفته است که نرخ مرگومیر در کودکان زیر پنج سال، ۵۵.۷ مرگومیر در هر هزار تولد است.
به نقل از گزارش پرسش، کتاب حقایق جهانی آژانس اطلاعات مرکزی (سیا) نرخ تولد در افغانستان را ۳۴.۷۹ تولد به ازای هر هزار نفر جمعیت و نرخ مرگومیر را ۱۲.۰۸ مرگ در هر هزار نفر در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد. علاوه بر این، مرگومیر نوزادان ۱۰۳.۰۶ مرگ در هر هزار تولد زنده گفته شده است.
پرسش در گزارش خود افزوده است که سلامت مادران در افغانستان نیز نگران‌کننده است زیرا این کشور از ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱ با ۶۲۰ مرگ در هر صد هزار تولد زنده، بالاترین مرگومیر مادران را در آسیا داشته است.
در این گزارش آمده است که صندوق جمعیت ملل متحد با پیش‌بینی ۵۱ هزار مرگ اضافی مادر و ۴.۸ میلیون باردارشدن ناخواسته بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ پیش‌بینی کرده است.