گفتوگوی اختصاصی روزنامهی اطلاعات روز با دکتر سردارمحمد رحیمی، نامزدوزیر وزارت تجارت و صنایع
اطلاعات روز: آقای رحیمی، از مدتها قبل زمزمهی نامزدوزیری شما در شبکههای اجتماعی مطرح شده بود. کاربران شبکههای اجتماعی نظر مثبتی در مورد نامزدوزیریتان داشت. اما در کنار نظرهای مثبت کاربران شبکههای اجتماعی، انتقادهایی در مورد سابقهی کاریتان نیز وجود داشتند. پاسختان به این انتقاد چیست؟
رحیمی: در مورد این انتقادات باید عرض کنم که من در عرصههای مختلف کار کردهام و بر مبنای کارهایی که انجام دادهام، یک نگاه و شناخت دقیق از مشکلات و چالشهای افغانستان، بهخصوص در عرصهی تجارت و مناسبات اقتصادی افغانستان با کشورهای منطقه، دارم. در کنار اینکه به عنوان استاد در مؤسسات تحصیلات عالی ابن سینا، دنیا، پیام نور، مشعل و غرجستان مصروف بودهام، در راستای مدیریت یک تعداد زیاد از رسانههای علمی و تحقیقاتی نقش داشتهام؛ به عنوان نمونه، من به عنوان صاحب امتیاز، مدیرمسئول و سردبیر در رسانههای ذیل مصروف بودم: هفتهنامهی «پوهنتون»، فصلنامهی علمی-تحقیقی «مطالعات افغانستان» «پوهنتون» و «اندیشه». برعلاوه، من عضو «گروه پالیسی افغانستان» بودم که بیشتر کارهای ما متمرکز بود بر سیاستگذاری برای صلح، همکاریهای اقتصادی و امنیت. برعلاوه، مدتی کارشناس سیاسی در مجلس نمایندگان بودم و همچنین به عنوان کارشناس مسایل سیاسی در رسانههای مختلف حضور داشتهام.
بنابراین، با پشتوانهی کارهای آکادمیک و عملیای که انجام دادهام، به شناخت دقیقی از وضعیت افغانستان، بهخصوص در عرصهی تأثیر فضای سیاسی در منطقه بر منافع تجارتی و اقتصادی کشور، دست یافتم. امروز بخش اعظمی از دیپلماسی سیاسی جهان بر محور منافع اقتصادی میچرخد و من بهخوبی میزان تأثیرگذاری سیاست منطقهای را بر منافع اقتصادی کشور، بهخصوص در عرصهی مناسبات اقتصادی منطقهای و جهانی، میدانم. بنابراین، از یک طرف منافع کلان اقتصادی ما گره خورده است با میزان همکاریهای مشترک اقتصادی منطقهای و از طرف دیگر، فضای سیاسی حاکم بر منطقه، به عنوان یک چالش در مقابل همکاریهای مشترک منطقهای مطرح است.
اطلاعات روز: نظر شما در مورد اقتصاد بازار در افغانستان چیست؟ همواره انتقادات جدی در مورد این نظام از سوی مردم و نمایندگان مجلس مطرح شدهاند، بهخصوص یک بخش از این انتقادات متوجه وزارت تجارت و صنایع است که شما نامزدوزیر این وزارت هستید.
رحیمی: بلی، این انتقادات همواره به صورت جدی مطرح بوده است. اما مشکل اصلی در نوع تفسیر ما از این نظام است. همگی به اشتباه تصور میکنند که دولت نقش ناچیزی در اقتصاد بازار دارد. این در حالی است که در این نظام دولت نقش بسیار برجسته، بهخصوص در راستای مدیریت و نظارت بر عملکرد اقتصادی، دارد. بر اساس تجربهی کشورهای انکشاف یافته، دست یافتن به رشد و انکشاف اقتصادی بدون مدیریت و مداخلهی مؤثر و سالم دولت امکانپذیر نیست. بهخصوص لزوم مداخلهی دولت در کشورهای در حال انکشاف جدیتر و مهمتر است. بنابراین، برای من مهمترین مسئله، منافع ملی افغانستان است و یکی از راههای تأمین منافع ملی، تبدیل کردن کشور به یک کشور صادراتی میباشد و بدون شک، دست یافتن به این هدف مستلزم مداخلهی هدفمند، سالم ومؤثر دولت است. بنابراین، تعریف مشخص از نقش وزارت تجارت و صنایع در عرصهی مدیریت اقتصادی و ایجاد فضای سالم برای سرمایهگذاریهای خصوصی، یکی از اصلیترین اولویتهای کاری من خواهد بود.
اطلاعات روز: به صورت مشخص، شما کدام حوزهها را مورد حمایت قرار خواهید داد؟
رحیمی: تعداد زیادی از تولیدکنندگان داخلی به دلیل عدم حمایتهای دولت با ورشکستگی مواجه شدهاند. تولید، پیشنیاز افزایش صادرات و کاهش کسر بیلانس تجارتی میباشد. حمایت از تولیدات داخلی مبتنی بر شناسایی مزیتهای نسبی افغانستان خواهد بود. به صورت مشخص، صنایع دستی، بهخصوص تولیدات قالین، محصولات زراعتی؛ مانند میوههای تازه، میوههای خشک، سبزیجات و حبوبات، تجارت سنگهای قیمتی و داروهای گیاهی، بزرگترین اقلام صادراتی کشور را تشکیل داده و نیازمند حمایتهای جدیتر دولت میباشند. تنها صادرات قالین 17 درصد از مجموع صادرات کشور را به خود اختصاص داده است. اما این تولیدات با مشکلات فراوانی روبهرو است. یک بخش عمده از تولیدات قالین افغانی در پاکستان صورت میگیرد؛ چون شرایط لازم برای جذب این تولیدکنندگان در کشور وجود ندارد. برای محصولات زراعتی، محدودیت امکانات پروسیس و فقدان استراتژی جامع بازاریابی، عمدهترین موانع اند. من برنامههای جامع برای حل کردن این مشکلات دارم. اطمینان دارم که با حل کردن این مشکلات، میزان صادرات کشور چندین برابر افزایش و کسر بیلانس تجارت به صورت چشمگیر کاهش خواهد یافت. این مسئله میتواند تأثیر مثبتی بر کاهش وابستگی مالی کشور داشته باشد.
همچنان تاجران و مستهلکین نیز نیازمند حمایتهای جدی و هدفمند دولت میباشند. مستهلکین از بیکیفیتترین اجناس و خدمات استفاده میکنند و هنوز هیچ اقدام مؤثری در راستای کنترول فروش اجناس و خدمات بیکیفیت صورت نگرفته است.
اطلاعات روز: شما در مورد حمایت از حقوق مستهلکین صحبت کردید، اتفاقا یکی از انتقادات جدی از وزارت تجارت در عرصهی واردات اجناس بیکیفیت خارجی میباشد. در این زمینه برنامهی شما چیست؟
رحیمی: اجناس و خدمات بیکیفیت و غیراستندرد، مشکلات جدی صحی و محیط زیستی را خلق کردهاند. دولت افغانستان تا هنوز در راستای کنترول کیفیت و کنترول قیمت اجناس استراتژیک (مواد غذایی، تیل و گاز) به موفقیتهای چشمگیر دست نیافته است. یکی از اولویتهای بینادی من در وزارت تجارت، حمایت قاطع از حقوق مستهلکین میباشد. ایجاد مکانیزم مؤثر برای کنترول کیفیت اجناس و خدمات داخلی، کنترول کیفیت اجناس وارداتی، کنترول قیمت اجناس استراتژیک، بهخصوص تیل، گاز و مواد غذایی، در اولویت کاری من قرار دارد. برای حمایت از حقوق مستهلکین، در کوتاهمدت این موارد را تطبیق خواهم کرد: تلاش در راستای تصویب قانون حمایت از مستهلکین، رقابتیتر ساختن تولیدات، رقابتیتر ساختن واردات تیل و گاز و جلوگیری از کارتلهای وارداتی، کنترول جدی کیفیت اجناس وارداتی در بنادر کشور. اما در طولانیمدت، ایجاد ذخایر استراتژیک (ذخایر تیل، گاز و مواد غذایی) به عنوان راهحل بنیادین برای حل این مشکل روی دست گرفته خواهد شد. با ایجاد ذخایر استراتژیک، از یک طرف از نوسانات قیمت جلوگیری و میزان آسیبپذیری مستهلکین کاهش مییابد و از طرف دیگر، میزان آسیبپذیریهای سیاسی کشور کاهش خواهد یافت.
اطلاعات روز: فکر میکنید که با تطبیق این برنامهها به نتایج ملموس دست یابیم؟
رحیمی: موفقیت این برنامهها وابسته به چند فکتور عمده است. فکتور اول، ثبات سیاسی و امنیت است. هرگاه ثبات سیاسی و امنیت نسبی در کشور وجود داشته باشد، برنامههای ما نیز تطبیق و به نتایج خوبی منتهی خواهند شد. فکتور دوم، زمان است. تطبیق این برنامهها و دست یافتن به نتایج ملموس، نیازمند زمان بیشتر است. بنابراین، در کوتاهمدت نمیتوان به تمامی این اهداف دست یافت؛ اما وزارت متعهد است که در متوسطالمدت و طولانیمدت، به مهمترین اهداف تعین شده دست یابد. فکتور سومی، میزان همکاریهای مشترک اقتصادی منطقهای میباشد. هرگاه افغانستان با کشورهای همسایه به یک توافق اساسی در مورد برداشتن موانع از مقابل تجارت، ترانزیت و کاهش تجارت غیررسمی دست یابد، بدون شک زمینهی بیشتر برای تجارت و ترانزیت فراهم خواهد شد. فکتور چهارمی، میزان همکاریهای مشترک نهادهای دخیل میباشد. موفقیت این برنامهها بهشدت وابسته است به میزان همکاریهای مشترک بین ادارات داخلی افغانستان. وزارت تجارت به تنهایی نمیتواند این برنامهها را تطبیق کند. تلاش خواهم کرد تا در یک چارچوب مشخص و شفاف، زمینه را برای همکاریهای مشترک با نهادهای مربوط فراهم ساخته و راه را برای به موفقیت رسیدن این برنامهها هموار سازم.
اطلاعات روز: از همکاریهای مشترک منطقهای صحبت کردید، بگذارید در این مورد از شما بپرسم. اخیرا رییس جمهور نیز تقویت همکاریهای اقتصادی منطقهای را اساس سیاست خارجی خود قرار داده است. به نظرتان چقدر عملی است که تمامی موانع از مقابل تجارت و ترانزیت منطقهای برداشته شوند؟
رحیمی: پیشنیاز تقویت همکاریهای مشترک اقتصادی، از میان برداشتن بیاعتمادیهای سیاسی است که بین کشورهای منطقه وجود دارند. روابط سیاسی تنشآلود، یکی از موانع جدی در مقابل همکاریهای مشترک منطقهای است. اما دولت افغانستان و وزارت تجارت به این مسئله به عنوان یک اولویت جدی خواهد پرداخت؛ چون افغانستان ظرفیت تبدیل شدن به چهارراه تجارت و ترانزیت، بهخصوص در عرصهی ترانزیت انرژی، را دارا میباشد.
افغانستان در معادلات اقتصادی منطقهای میتواند به عنوان یک بازیگر استراتژیک مطرح شود. بزرگترین مارکیتهای مصرفی جهان، بزرگترین اقتصادهای در حال رشد و بزرگترین ذخایر تیل و گاز جهان در همسایگی افغانستان قرار دارند. بنابراین، فراهم کردن زمینههای داخلی و تقویت گفتوگوهای مشترک منطقهای برای استفاده از این ظرفیت، اولویت اساسی من خواهد بود.
مهمتر از همه، دست یافتن به ثبات، صلح و انکشاف اقتصادی پایدار در افغانستان و منطقه، مستلزم تقویت همکاریهای مشترک اقتصادی میباشد. نگاه استراتژیک من در مورد آیندهی تجارت و ترانزیت، دست یافتن به صلح و ثبات پایدار در منطقه میباشد که میتوان دست یافتن به این اهداف را از طریق گره زدن منافع مشترک منطقهای تسهیل کرد. به عبارت دیگر، افغانستان و کشورهای منطقه برای دست یافتن به انکشاف و ثبات پایدار، ناگزیر از تقویت همکاریهای مشترک اقتصادی میباشد و از این منظر، تجارت، صلح میآورد.
اطلاعات روز: آیا برنامهی مشخصی برای حمایت از افزایش مشارکت اقتصادی زنان و جوانان دارید؟
رحیمی: بلی، اتفاقا حمایت از مشارکت اقتصادی زنان یکی از برنامههای محوری من در وزارت تجارت خواهد بود. لازم به ذکر است که پلان کاریای را که من ترتیب دادهام، برای تمامی تولیدکنندگان و تاجران افغان میباشد؛ اما به دلیل میزان آسیبپذیری بیشتر زنان و دسترسی محدودشان به منابع اقتصادی، زنان نیازمند توجه جدیتر میباشند. باید در نظر داشته باشیم که زنان سهمی عمده در فعالیتهای اقتصادی، بهخصوص در عرصهی تولیدات صنایع دستی، دارند؛ اما حمایتهای لازم را دریافت نکردهاند.
افزایش مشارکت اقتصادی زنان، از یک طرف پروسهی رشد و انکشاف اقتصادی را سریعتر میسازد و از طرف دیگر، به کاهش میزان آسیبپذیری زنان در خانوادهها و بهخصوص در عرصهی کاهش خشونت اقتصادی علیه آنان، بینهایت مهم است. بنابراین، من برنامهی حمایتی لازم را برای حمایت از زنان تجارتپیشه روی دست گرفتهام. دسترسی آسان زنان به منابع مالی و کریدیتی، فراهم کردن آموزشهای لازم برای زنان در عرصهی تولید و تجارت، بازاریابی برای محصولات تولید شده توسط زنان، فراهم کردن مشورههای تخنیکی و فراهم کردن حمایتهای غیرمستقیم از تولیدات زنان، مهمترین استراتژیهای من را تشکیل میدهند.
البته قابل تذکر است که جوانان نیز نیازمند حمایتهای بیشتر اند. بیکاری در افغانستان در حال افزایش است و دولت نمیتواند برای تمامی متقاضیان کار به صورت مستقیم زمینهی کار را فراهم سازد. استراتژی محوری من، تشویق و حمایت از جوانان در راستای خلق فرصتهای کاری میباشد. بنابراین، با ارائهی حمایتهای لازم، جوانان را تشویق به ایجاد کار و فرصتهای کاری خواهم کرد.
اطلاعات روز: آیا از پارلمان رای میگیرید؟
رحیمی: تصوری که من دارم، نمایندگان محترم مردم، با در نظرداشت منافع علیای کشور، تصمیمگیری خواهند کرد. رای و نظر نمانیدگان محترم مردم برای من مهم و ارزشمند است و اطمینان دارم که نمایندگان محترم ما با در نظرداشت برنامههایم، برایم رای مثبت خواهند داد. اگر چنین شد و نمایندگان ولسی جرگه اعتماد کردند و به من رای دادند، تلاش خواهم کرد که امانتدار خوبی برای اعتماد نمایندگان محترم باشم و کارهای مؤثری برای رونق تجارت و بهبود وضعیت اقتصادی افغانستان انجام خواهم داد.
اطلاعات روز: جناب دکتر، به عنوان آخرین سوال، در صورت گرفتن رای اعتماد، به تدریس ادامه میدهید؟
رحیمی: پرافتخارترین دوران زندگی من، تدریس در پوهنتونهای کشور بوده است. من معتقدم که ساختن افغانستان بدون سرمایهگذاری بر سرمایهی انسانی، امکانپذیر نیست؛ چون سرمایهی انسانی پیشنیاز اساسی برای افغانستان باثبات و انکشاف یافته میباشد. افتخار دارم که در این زمینه نقش داشتهام و دوست دارم که باز هم نقش برجستهای در این راستا داشته باشم.
اطلاعات روز: تشکر از شما آقای دکتر رحیمی!