دو سال پس از تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین، پیش‌بینی آینده‌ی روشن برای کی‌یف دشوار به نظر می‌رسد.
با وجود کندی پیشرفت در میدان جنگ، روسیه توانسته تقریبا ۱۱ درصد از خاک اوکراین را به تصرف خود درآورد و در حال حاضر در موقعیت بهتری قرار دارد.
با ورود جنگ به سومین سال خود، مروری داریم به وضعیت میدان جنگ، چالش‌های داخلی و خارجی کی‌یف، عواقب بالقوه برای اوکراین در صورت عدم دستیابی به نیرو و کمک مورد نیاز برای تداوم جنگ.
اوکراین در امتداد خط شرقی، گرفتار جنگ فرسایشی شده است. روسیه که در جبران کمبود نیرو و مهمات دست بالاتری دارد، اخیرا توانسته ابتکار عمل را در میدان نبرد بدست بگیرد.
اکنون این سؤال مطرح است که آیا کی‌یف توان ادامه‌ی این جنگ را خواهد داشت؟
در وضعیت کنونی هیچ کدام از طرفین نه به پیروزی دست یافته‌اند و نه هم شکست خورده‌اند و حاضر نیستند تسلیم شوند.
اوکراین نتوانست در ضدحمله‌ای که تابستان آغاز کرد به موفقیت‌های چشم‌گیری دست یابد. در عوض، برای دفع پیشروی‌های مسکو به حالت تدافعی روی آورد. در مقابل، در ۱۷ فبروری سال جاری میلادی، نیروهای روسی کنترل کامل شهر «آودیوکا» را بدست گرفتند که بزرگ‌ترین پیروزی مسکو پس از تصرف «باخموت» محسوب می‌شود.
فرماندهان اوکراینی هفته‌ها در این شهر با کمبود پرسنل و مهمات مواجه بودند و تقاضاهای کی‌یف برای جذب کمک از دولت‌های غربی نتیجه نداد. سرانجام اوکراین برای گریز از محاصره مجبور شد از این شهر عقب‌نشینی کند.
چه تعداد از دو طرف کشته شده است؟
از زمان آغاز تهاجم روسیه در ۲۴ فبروری ۲۰۲۲ جزئیات کمی در مورد تلفات نظامیان اوکراینی و روسی بدست آمده است.
بنابر یافته‌های فکت‌چک کانال تلویزیونی «چهار» بریتانیا، در دسامبر ۲۰۲۳ ایالات متحده امریکا اطلاعات محرمانه‌ای را با کنگره به اشتراک گذاشت که بر اساس آن ۳۱۵ هزار پرسنل ارتش روسیه در طول جنگ کشته و زخمی شده‌اند که تقریبا شامل ۹۰ درصد از ۳۶۰ هزار سرباز پیش از جنگ بود.
در ماه می سال گذشته، یک کانال تلگرامی وابسته به واگنر اعلام کرد که ۲۲ هزار جنگ‌جوی این شرکت نظامی خصوصی در جنگ روسیه در اوکراین کشته شده‌اند که تأیید آن برای فکت‌چک ممکن نیست.
بر اساس گزارش کانال چهار، یک گروه مدنی اوکراینی در نوامبر ۲۰۲۳ با استفاده از منابع باز، کشته‌شدن نزدیک به ۲۵ هزار سرباز اوکراینی از زمان آغاز تهاجم را تأیید کرد، اما تعداد کل تلفات اوکراینی‌ها را بیش از ۳۰ هزار کشته تخمین زد.
فکت‌چک هیچ کدام از این ارقام را نتواسته است تأیید کند. روسیه و اوکراین هر دو تلاش کردهاند آمار تلفات خود را مخفی نگه دارند.
بنابر گزارش آسوشیتدپرس، در سال ۲۰۲۳ «مدیازونا» و «مدوزا»، دو رسانه‌ی مستقل روسی با همکاری یک دانشمند داده از دانشگاه توبینگن آلمان داده‌های دولت روسیه را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند و اعلام کردند که نزدیک به ۵۰ هزار نیروی روسی در اوکراین کشته شده‌اند.
در خصوص تلفات غیرنظامیان، هیأت نظارت بر حقوق بشر سازمان ملل متحد در اوکراین در آخرین گزارش خود اعلام کرد که از ۲۴ فبروری ۲۰۲۲ تا اکنون ۳۰ هزار و ۴۵۷ غیرنظامی اوکراینی کشته و زخمی شده‌اند که شامل ۱۰ هزار و ۵۸۲ کشته و ۱۹ هزار و ۸۷۵ زخمی است.
از زمانی که اوکراین حمله به اعماق روسیه را آغاز کرده، فکت‌چک نتوانسته تعداد کشته‌شدگان غیرنظامی روسیه در داخل خاک این کشور را تأیید کند.
کمبود نیرو و مهمات در اوکراین
با توجه به شکست کی‌یف در بسیج نیرو، اگر اوکراین نتواند چالش کمبود سرباز را برطرف کند، در برابر روسیه به‌شدت آسیب‌پذیر خواهد شد، به‌خصوص اگر مسکو حملات چندجانبه‌ی شدیدی را در امتداد خط مقدم هزار کیلومتری آغاز کند.
به‌گفته‌ی قانون‌گذاران اوکراین، ارتش در سراسر میدان جنگ به‌طور میانگین با ۲۵ درصد کمبود نیرو مواجه است. فرماندهان نمی‌توانند به سربازان استراحت کافی بدهند. با افزایش سرعت حملات روسیه، شمار زخمیان در میان سربازان خسته‌ی اوکراین بیشتر می‌شود که در نتیجه اثرات کمبود نیرو تشدید خواهد شد.
به گزارش آسوشیتدپرس، فرماندهی نظامی اوکراین تعداد سرباز لازم برای مرحله‌ی بعدی جنگ را ۴۵۰ تا ۵۰۰ هزار تخمین زده است. حتا اگر اوکراین موفق شود این تعداد را بسیج کند، که بعید است، باز هم نمی‌تواند با نیروی انسانی روسیه که بیش از سه برابر جمعیت اوکراین است، برابری کند.
کمبود مهمات چالش دیگری است که در صورت ادامه‌ی جنگ توانایی اوکراین برای حفظ قلمرو و جان سربازان را تضعیف می‌کند.
رهبران نظامی اوکراین می‌گویند که برای حفظ ذخایر در حال جیره‌بندی گلوله‌ها و مهمات هستند. متحدان غربی نتوانسته‌اند به وعده‌های خود برای ارسال مهمات بیشتر عمل کنند. اتحادیه اروپا وعده داده بود که یک میلیون گلوله تا آغاز سال تحویل دهد، ولی تنها چند صد هزار گلوله ارسال شده است.
در عین حال، طبق گزارش آسوشیتدپرس، روسیه از این منظر نیز در موضع بالاتری قرار دارد و تولید تسلیحات داخلی خود را افزایش داده است. صنعت تولید سلاح روسیه به میزان قابل توجهی ظرفیت تولید گلوله‌های توپخانه و سیستم‌های موشک پرتاب چندگانه را بالا برده و از کوریای شمالی نیز مهمات و موشک‌های بالستیک وارد می‌کند. بنابر محاسبات، اوکراین برای برابری با روسیه هر ماه نیازمند دریافت ۲۴۰ هزار گلوله‌ی بیشتر است.
در حال حاضر، نسبت توان روسیه به اوکراین در شلیک گلوله پنج در برابر یک است. سربازان اوکراینی که دیگر از دریافت مهمات بیشتر از غرب ناامید شده‌اند می‌گویند در برخی از مناطق فقط چند گلوله در روز شلیک می‌کنند تا فقط جلو شکست را بگیرند.
برخی از فرماندهان توپخانه‌ی اوکراین می‌گویند که تنها قادر به تأمین ۱۰ درصد از مهمات مورد نیاز توپخانه‌ها هستند.
اوکراین نیز تولید تسلیحات داخلی خود را افزایش داده است، اما در کوتاه‌مدت نمی‌تواند در مقیاس با مسکو برابری کند.
به گزارش فکت‌چک، حسین علی‌اف، مدرس مطالعات اروپای مرکزی و شرقی در دانشگاه گلاسکو می‌گوید: «اوکراین شدیدا به منابع خارجی مهمات و تسلیحات وابسته است، زیرا با گذشت دو سال از درگیری، تولید انبوه مهمات داخلی هنوز عقب است، حتا زمانی که صحبت از مهمات اولیه مانند ماین‌های زمینی یا گلوله‌های خمپاره به میان بیاید.»
دور از میدان نبرد، اوکراین در دریای سیاه توانسته با استفاده از سلاح‌های دوربرد به تأسیسات نظامی در کریمه حمله و چند کشتی جنگی روسیه را غرق کند. به‌گفته‌ی شورای آتلانتیک، اوکراین یک سوم ناوگان دریای سیاه را از کار انداخته است.
با این‌حال در این بخش نیز اوکراین با کمبود تجهیزات و مهمات مواجه است و خواهان دریافت موشک‌های دوربرد بیشتری برای حمله به عمق اراضی تحت اشغال روسیه شده است، درخواستی که برخی کشورهای اروپایی می‌ترسند منجر به تشدید تنش از سوی مسکو شود.
اقتصاد آسیب‌دیده و وابسته‌ی اوکراین
اوکراین نه تنها برای کمک‌های نظامی بلکه برای حمایت مالی و کمک‌های بشردوستانه نیز به متحدان غربی و سازمان‌های بین‌المللی وابسته است.
بدون کمک غرب، اوکراین نه می‌تواند تسلیحات، مهمات و آموزش مورد نیاز برای تداوم جنگ را بدست آورد و نه می‌تواند اقتصاد آسیب‌دیده‌ی خود را سرپا نگه دارد و به اوکراینی‌هایی که زیر آتش دوسویه گرفتار مانده‌اند، کمک‌رسانی کند.
اتحادیه اروپا در ابتدای این ماه (فبروری) بسته‌ی کمکی ۵۰ میلیارد یورویی (۵۴ میلیارد دالری) برای اوکراین را پس از جلب رضایت مجارستان تصویب کرد که خبر خوبی برای کی‌یف بود. البته این پول برای حمایت از اقتصاد و بازسازی کشور است، نه برای جنگ با روسیه.
اما دولت بایدن هنوز موفق نشده بودجه‌ای را که اوکراین می‌تواند با آن تسلیحات و تجهیزات را از شرکت‌های امریکایی خریداری کند، به آموزش‌های نظامی و اشتراک اطلاعات بیشتری دست یابد و دفاع هوایی و دریایی خود را تقویت کند، به تصویب کنگره برساند.
رهبران اوکراین برای پوشش حقوق کارمندان دولتی و کارکنان بخش صحی نیز به کمک غرب نیاز دارند.
از جنبه‌ی بشردوستانه، سازمان ملل متحد و نهادهای همکار اعلام کردهاند که اگر درخواست ۳.۱ میلیارد دالر بودجه‌ی جدید برای سال جاری برآورده نشود، سازمان ملل نمی‌تواند نیازهای اساسی ۸.۵ میلیون اوکراینی ساکن در خط مقدم را برآورده کند.
بانک جهانی در ۱۵ فبروری گزارشی را با همکاری دولت اوکراین، کمسیون اروپا و سازمان ملل منتشر کرد که نشان می‌دهد اوکراین در دهه‌ی آینده برای بازسازی و بازیابی اقتصاد خود به ۴۸۶ میلیارد دالر نیاز دارد. این رقم یک سال قبل ۴۱۱ میلیارد دالر تخمین زده شده بود.
تحریم‌ها علیه روسیه
امریکا و متحدانش در دو سال گذشته تحریم‌های شدیدی را علیه روسیه اعمال کردهاند. با این‌حال، اقتصاد ۲.۲ تریلیون دالری متمرکز بر صادرات روسیه در برابر این تحریم‌های بی‌سابقه از آنچه غرب پیش‌بینی می‌کرد مقاوم‌تر بوده است.
ایالات متحده روز جمعه (۲۳ فبروری) تحریم‌های گسترده‌ای علیه روسیه وضع کرد که بیش از ۵۰۰ فرد و نهاد را هدف قرار داد. دولت بایدن در بیانیه‌ای گفت این تحریم‌ها واکنشی است به مرگ الکسی ناوالنی، سرشناس‌ترین رهبر مخالفان ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه و آغاز سومین سال تهاجم مسکو به اوکراین.
جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا گفت که هدف از این اقدامات تضمینی است برای این‌که پوتین «بهای سنگین‌تری را برای تجاوزات خود در خارج از کشور و سرکوب در داخل بپردازد».
آناتولی آنتونوف، سفیر روسیه در واشنگتن در پاسخ به این تحریم‌ها گفت: «آیا واشنگتن متوجه نمی‌شود که تحریم‌ها ما را از بین نمی‌برند؟»
اتحادیه اروپا، استرالیا و کانادا نیز تحریم‌های جدیدی را علیه نهادها و اشخاص روسی اعمال کردند.
کرملین در واکنش به تحریم‌های اتحادیه اروپا، فهرست نمایندگان نهادهای اروپایی و کشورهای عضو این اتحادیه که ورود آنان به خاک فدراسیون روسیه ممنوع شده را گسترش داد.
وزارت امور خارجه‌ی روسیه در بیانیه‌ای ضمن اعلام این فهرست یادآور شد که این‌گونه اقدامات غیردوستانه در آینده نیز با پاسخ متقارن و مناسب طرف روسی مواجه خواهد شد.
با درنظرگرفتن تمام این موارد، به نظر می‌رسد اوکراین در سومین سال نبرد با مشکلاتی جدی مواجه شود. بنابر پیش‌بینی کارشناسان، اوکراین سرانجام چاره‌ای نخواهد داشت جز این‌که از بازپس‌گیری قلمرو خود چشم‌پوشی کند و بر سر میز مذاکره بنشیند. به‌گفته‌ی تحلیل‌گران، تنها چاره این است که پیش از ویرانی کامل اوکراین، طرفین به میز مذاکره کشانده شوند.
آناتول لیون، کارشناس و تحلیل‌گر گاردین نوشته است: «امروز، با از بین رفتن چشم‌انداز پیروزی کامل اوکراین، مسیر عاقلانه برای اروپای مستقل از واشنگتن، سرپیچی از دولت بایدن (پیش‌دستی از دولت احتمالی ترمپ) و پذیرش پیشنهاد مذاکرات صلح از سوی پوتین است. زیرا بدون چنین گفت‌وگوهایی، بررسی شرایط روسیه برای صلح و در نتیجه امکان صلح سازشی، امکان‌پذیر نخواهد بود.»