وقتی صدای آذان ظهر در فضا طنین می‌اندازد، مأموران طالبان با چپنهای سفید و مجهز با کلاشنیکف و ابزار شوک برقی از ساختمان ریاست امر به معروف و نهی از منکر در پنجشیر بیرون می‌آیند تا باشندگان پنجشیر را به نماز جماعت بفرستند. ریاست امر به معروف و نهی از منکر طالبان در کنار ریاست استخبارات این گروه قرار دارد. هنگامی که محتسبان ریاست امر به معروف و نهی از منکر برای بردن مردم به نماز اجباری بیرون می‌روند، نیروهای پولیس طالبان نیز آنان را همراهی می‌کنند.
این مأموران در بازار پاراخ، مرکز پنجشیر گشت‌زنی می‌کنند و به کاسبان بازار و اصناف بانگ می‌زنند که وقت اقامه‌ی نماز جماعت است و همه باید کارهای‌شان را تعطیل کنند. اطاعت نکردن از دستور این محتسبان، ضرب‌وشتم و بازداشت را در پی دارد.
دو منبع مردمی در پنجشیر به روزنامه اطلاعات روز گفتند که محتسبان امر به معروف طالبان افراد بی‌‌وضو را هم به اجبار به صف نماز ایستاد می‌کنند.
دو هفته پیش جمشید، باشنده‌ی ولسوالی آبشار که برای طی مراحل پاسپورت خود به مرکز پنجشیر آمده بود، چشم‌دیدهایش را از برخورد محتسبان امر به معروف طالبان چنین بیان می‌کند: «محتسبان امر به معروف و نهی از منکر چپنهای سفید و دستارهای سیاه بر سر داشتند و با مردم رویه زشت می‌کردند. محتسبان دنده‌ی برقی در دست داشتند و آن را تکان می‌دادند و می‌گفتند هر کسی را که در اقامه‌ی نماز غفلت کند، مجبور هستیم به زور به مسجد روان کنیم.»
جمشید می‌گوید که برای نخستین‌بار در زندگی‌اش با این‌گونه صحنه مواجه شده است؛ «بیست دقیقه به نماز مانده بود و محتسبان خیلی با مردم رویه بدی می‌کردند و مردم هم مجبور بودند که به حرف طالبان کنند و به مسجد بروند.»
سه هفته قبل گل‌رحیم برای پی‌گیری قضیه حقوقی به دادگاه طالبان به مرکز پنجشیر رفته بود، اما هنگامی که برای صرف غذا به یکی از رستورانت‌ها رفت، با محتسبان امر به معروف طالبان مواجه شد که برای کسانی که به رستورانت برای نان خوردن آمده بودند، ضرب‌الاجل تعیین کردند تا به نماز بروند.
او می‌گوید: «همراه من حدود ۳۰ نفر در رستورانت غذا می‌خوردند. ناگهان چهار نفر از محتسبان امر به معروف و نهی از منکر وارد رستورانت شدند. دو نفرشان کلاشنیکف داشتند. این افراد با صدای بلند به همگی ما گفتند که ساعت ۱۲:۳۰ ظهر است و همگی شما ۱۵ دقیقه فرصت دارید تا غذای‌تان را تمام کنید و به‌سوی مسجد بروید. و اگر این کار را نکردید، ما دوباره برمی‌گردیم و مسئول خود شما هستید.»
گل‌رحیم و دیگران از ترس طالبان مجبور به ترک رستورانت و رفتن اجباری به نماز جماعت شدند.
دو منبع مردمی به اطلاعات روز گفتند کسانی که به درخواست محتسبان مبنی بر رفتن به نماز جماعت عمل نکنند، مورد توهین و خشونت فیزیکی قرار می‌گیرند.
محمدفاروق، از باشندگان پنجشیر از اشاعه‌ی ترس و وحشت از سوی محتسبان امر به معروف در این ولایت نگران است. او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که هفته‌ی قبل یک جوان به‌دلیل امتناع از رفتن به نماز جماعت مورد ضرب‌وشتم قرار گرفته است.
او وقوع این رویداد را این‌گونه روایت می‌کند: «سه نفر از نیروهای طالبان که یکی از آنان کلاشنیکف و دیگری شوک برقی داشت، با صدای بلند از یکی از دکان‌داران بازار پنجشیر خواست که به نماز جماعت برود، اما این رفتار به دکان‌دار بر خورد و او به مشاجره‌ی لفظی با این محتسبان پرداخت. در نهایت با یک‌دیگر مشت‌ویخن شدند و پولیس طالبان آمد و دکان‌دار را با خود برد.»
محمدفاروق می‌گوید که محتسبان امر به معروف از همگی می‌خواهند که در هنگام اقامه‌ی نماز در بازار نباشند و در عوض به مسجد بروند. هر فردی که در بازار باشد، مورد بازخواست این محتسبان قرار می‌گیرد.
احمد، یکی از رانندگان موترهای مسافربری در پنجشیر که برخورد خشن محتسبان امر به معروف با باشندگان پنجشیر را به چشم خود دیده است، می‌گوید: «محتسبان با یک دکان‌دار درگیر شدند و از او خواستند که به نماز جماعت برود، اما او گفت که بسته کردن دکان زمان می‌برد چون باید اجناس را به داخل ببرد. اما طالبان به حرف‌هایش توجه نکردند و وی را از دکان بیرون و به زور به نماز بردند. دکان‌دار مجبور شد که دکان را رها کند و به نماز برود.»
محتسبان امر به معروف به دکان‌داران گفته‌اند که آنان تنها مسئولیت فرستادن مردم به نماز جماعت را دارند، نه مسئولیت حفظ مال دکان‌داران را.
برکناری محتسبان تاجیک‌تبار
در مواردی، ریاست امر به معروف و نهی از منکر طالبان در پنجشیر محتسبان تاجیک‌تبار را به‌بهانه‌ی آشنایی نداشتن به دوره‌ی تفسیر و حدیث از کارشان برکنار کرده است و در عوض شان محتسبان پشتون‌تبار را گمارده است.
محمد، از محتسبان پیشین امر به معروف طالبان در پنجشیر به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که یکی از دلایل برکناری آنان، برخورد نرم‌ترشان با باشندگان این ولایت بوده است و با گمارده‌شدن محتسبان پشتون‌تبار، آنان با جدیت دستورهای طالبان را در سطح پنجشیر عملی می‌سازند.
او افزود: «برای ما گفتند که طبق قوانین تازه شما به دوره‌ی تفسیر و حدیث بلدیت ندارید و به همین خاطر منفک شدید. این در حالی است که محتسبان پشتون‌تبار نیز دوره‌ی تفسیر و حدیث را بلد نیستند و از علوم شرعی به اندازه‌ی کافی نمی‌دانند؛ اما منفک نمی‌شوند چون که در جنگ‌های طالبان شرکت داشتند. طالبان تمام قوانین را بالای کارمندان غیرپشتون عملی می‌کنند و ما هم قربانی این کار شدیم.»
محمد ادعا می‌کند که مسئولان امر به معروف پنجشیر به آنان دستور داده بودند که با شلاق و سلاح مردم را بترسانید. او می‌گوید چون آنان از این دستور پیروی چندانی نمی‌کردند از کار بی‌کار شدند؛ «چون ما نمی‌توانستیم مردم را با شلاق و سلاح بزنیم، منفک شدیم.»
محمد می‌گوید که از کارکردن با طالبان پشیمان است و دوباره تمایل ندارد که با این گروه کار کند.
اداره‌ی امر به معروف و نهی از منکر طالبان در پنجشیر حدود ۱۰۰ کارمند و محتسب دارد و با افزایش کارکنان این اداره، فشار بر باشندگان این ولایت نیز افزایش یافته است.
ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان در اواسط ماه اسد سال جاری به تمامی کارکنان حکومتی این گروه دستور داده بود که نمازهای‌شان را در جماعت ادا کنند و ترک‌کننده‌ی نماز باید تعزیر شود.
در بخشی از این فرمان آمده بود: «اقامه‌ی نماز با جماعت شرعا واجب است و تارک جماعت مستوجب تعزیر می‌گردد. منسوبان و مسئولان وزارت‌ها و اداره‌ها شرعا مکلف اند که در نمازهای خویش پابند باشند و نماز را در اوقات تعیین‌شده با جماعت اقامه نمایند.»
هرچند در این فرمان تنها کارکنان حکومتی طالبان ملزم به شرکت در نماز جماعت شدند، اما این فرمان بر باشندگان پنجشیر که کارمند طالبان نیستند هم عملی شده است.
یادداشت: نام‌های مصاحبه‌شوندگان مستعار است.