Photo: @WhiteHouse

طالبان در سودای معامله با ترمپ

یک روز پیش از مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری، در جریان یک گردهمایی در واشنگتن، دونالد ترمپ پیامی به طالبان فرستاد. او از این گروه خواست تا تجهیزات نظامی برجای‌مانده از دوران حضور امریکا در افغانستان را بازگرداند و تأکید کرد که در غیر این‌صورت ارسال کمک‌های مالی به افغانستان قطع خواهد شد. این اظهارات با استقبال گرم حاضران آن گردهمایی همراه شد.

ترمپ ضمن انتقاد از دولت جو بایدن به‌دلیل خارج نکردن تسلیحات امریکا از افغانستان، گفت: «ما میلیاردها دالر هر سال پرداخت می‌کنیم. آیا کسی در افغانستان این را می‌داند؟ من گفتم اگر قرار است این مبالغ پرداخت شود، به آنان (طالبان) بگویید تا زمانی که تجهیزات نظامی را پس ندهند، هیچ پولی دریافت نخواهند کرد.»

این درخواست ترمپ برای بازگرداندن تسلیحات ساخت امریکا با واقعیت‌های میدانی در افغانستان همخوانی ندارد. بیش از سه سال از سقوط دولت پیشین افغانستان و قدرت‌گیری طالبان می‌گذرد. بخش زیادی از تسلیحات نظامی پیشین مفقود شده، یا از طریق قاچاق به فروش رسیده است. برخی تجهیزات نیز به‌دلیل نبود مراقبت‌های لازم از سوی طالبان از کار افتاده‌اند.

علاوه بر این، نزدیک‌ترین پایگاه‌های نظامی امریکا به افغانستان در کشورهای امارات متحده عربی و قطر قرار دارند. پایان مأموریت نظامی واشنگتن در منطقه، کنترل امریکا بر جغرافیای افغانستان را به‌طور چشم‌گیری کاهش داده است.

تا اکنون طالبان به این اظهارات ترمپ واکنشی نشان نداده‌اند، اما از پی‌آمد قطع احتمالی کمک امریکا به افغانستان و گسترش بحران انسانی نگران هستند.

در دوران نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترمپ، توافق‌نامه‌ی دوحه در ۲۹ فبروری ۲۰۲۰ میان طالبان و ایالات متحده امریکا به امضا رسید. این توافق‌نامه زمینه‌ساز خروج کامل نیروهای امریکایی از افغانستان شد و در نهایت به سقوط دولت پیشین این کشور انجامید. با این‌حال، جزئیات کامل این توافق‌نامه تا اکنون علنی نشده است.

گروه طالبان در مقابل دولت ترمپ رویکردی محتاطانه در پیش گرفته‌ است. عباس استانکزی، معاون سیاسی وزارت خارجه‌ی طالبان در مراسمی در کابل در ۱۵ جدی، از ترمپ به‌عنوان یک «فرد قاطع و با جرئت» ستایش کرد. او در سخنانش اعلام کرد که طالبان با امریکا دودهه جنگیده‌اند، اما اکنون خواهان روابط «خوب» با این کشور هستند. استانکزی از ترمپ خواست که سفارت امریکا در کابل را بازگشایی کند، تحریم‌ها را لغو کند و به مفاد توافق‌نامه‌ی دوحه پابند بماند.

اعضای هیأت سیاسی طالبان که نقش کلیدی در موفقیت توافق‌نامه‌ی دوحه با امریکا ایفا کرده‌اند، امیدوار هستند ارتباطات خود با دولت ترمپ را همانند دوران نخست ریاست‌جمهوری او تقویت کنند. تقویت این روابط می‌تواند به این اعضای طالبان کمک کند تا ضمن کسب حمایت‌های بین‌المللی، موضع خود را در برابر جناح‌های محافظه‌کار و افراطی درون‌گروهی مستحکم‌تر و منافع خود را تأمین کنند.

خان‌محمد با دو شهروند امریکایی تبادله شد/@MoFA_Afg

تبادل زندانیان میان طالبان و امریکا

در آخرین روزهای دولت جو بایدن، ایالات متحده و طالبان بر سر تبادل زندانیان به توافق رسیدند. در این توافق، دو شهروند امریکا، رایان کوربت و ویلیام مک‌کنتی، در ازای آزادی خان‌محمد، یکی از اعضای طالبان که به فعالیت‌های تروریستی مرتبط با مواد مخدر متهم شده بود، مبادله شدند. این تبادل در نخستین روز ریاست‌جمهوری دونالد ترمپ انجام شد. خان‌محمد که در سال ۲۰۰۸ در امریکا به حبس ابد محکوم شده بود، اکنون به افغانستان بازگشته است.

وزارت دادگستری امریکا خان‌محمد را یک «جهادی خشن» توصیف کرده بود. گزارش‌های رسانه‌های امریکایی نشان می‌دهند که او در یک مکالمه‌ی تلفنی فروش مواد مخدر به امریکا را بخشی از «جهاد» قلمداد کرده و گفته بود: «چه با مواد مخدر و چه با شلیک گلوله، هدف جهاد است.»

خان‌محمد در نخستین مصاحبه‌ی خود پس از آزادی، در کابل جزئیاتی از دوران بازداشت خود را فاش کرد. او گفت که در سال ۲۰۰۶ در جلال‌آباد توسط نیروهای افغان و امریکایی دستگیر و به زندان بگرام منتقل شد. به‌گفته‌ی او، در سال ۲۰۰۷ به امریکا منتقل شد و دوران حبس خود را در زندان‌های کالیفرنیا و واشنگتن‌دی‌سی گذرانده است. او گفت: «من در گوانتانامو زندانی نبودم. زندگی در زندان امریکا بد نبود و حتا می‌توانم بگویم خوب بود.»

خان‌محمد همچنین از طالبان خواست که برای آزادی سایر اعضای این گروه که در امریکا زندانی هستند، تلاش کنند؛ «زمانی که در زندان بودم، متوجه شدم که نظام اسلامی طالبان در افغانستان برقرار شده است. از آن زمان امیدوار بودم که ان‌شاءالله آزاد شوم. اکنون بسیار خوشحالم که آزاد شده‌ام و از امارت اسلامی و رهبران آن سپاس‌گزارم که برای آزادی من زحمت کشیدند.»

براساس گزارش سی‌ان‌ان، تیم دونالد ترمپ از تبادل زندانیان میان دولت بایدن و طالبان آگاه بوده و مخالفتی با آن ابراز نکرده است. به نظر می‌رسد طالبان به‌صورت عمدی این تبادل را به روز تحلیف ترمپ موکول کرده بودند تا از آن به‌عنوان ابزار تبلیغاتی استفاده کنند و آمادگی خود را برای گفت‌وگو و معامله با دولت جدید امریکا نشان دهند.

رایان کوربت، یکی از آزادشدگان امریکایی بیش از یک‌دهه در بخش‌های بشردوستانه در افغانستان فعالیت کرده بود و در سال ۲۰۲۲ هنگام سفر به این کشور توسط طالبان بازداشت شد. با این‌حال، اطلاعات اندکی درباره‌ی ویلیام مک‌کنتی، دیگر زندانی امریکایی آزادشده، و نقش او در افغانستان وجود دارد. از سویی دیگر، جورج گلزمن، شهروند امریکا و محمود حبیبی، افغان-امریکایی در زندان‌های طالبان تا اینک رها نشده‌اند.

این تبادل زندانیان با میانجی‌گری دولت قطر انجام شده است، کشوری که یکی از اصلی‌ترین حامیان حکومت طالبان به شمار می‌رود. توافق‌نامه‌ی دوحه میان طالبان و امریکا نیز پیش‌تر در همین کشور به امضا رسیده بود، نقشی که اهمیت استراتژیک قطر در مذاکرات بین‌المللی مرتبط با افغانستان را نشان می‌دهد.

رایان کوربت با همسرش. او در افغانستان به فعالیت‌های بشردوستانه مصروف بود/ Courtesy Anna Corbett

در ضیافت امارات متحده عربی

هم‌زمان با مراسم تحلیف دونالد ترمپ، سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله‌ی طالبان و رهبر شبکه حقانی، به همراه عبدالحق وثیق، رییس استخبارات طالبان به امارات متحده عربی سفر کردند. ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان اعلام کرد که این دو مقام ارشد طالبان در دیدار با محمد بن زاید آل نهیان، رییس دولت امارات درباره‌ی موضوعاتی چون ثبات منطقه‌ای، تقویت اقتصادی افغانستان و مسائل دیگر گفت‌وگو کرده‌اند.

 این دومین سفر رسمی سراج‌الدین حقانی به امارات متحده عربی در سال جاری به‌عنوان وزیر داخله‌ی طالبان است. هرچند طالبان جزئیات بیشتری از این سفر منتشر نکرده‌اند، اما نزدیکی روابط امارات متحده عربی با ایالات متحده و همچنین ارتباط ویژه‌ی شبکه حقانی با مقام‌های امارات، این احتمال را تقویت می‌کند که پیام‌هایی به دولت جدید ترمپ از طریق این سفر ارسال شده باشد.

سراج‌الدین حقانی برخلاف ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان تمایل بیشتری برای برقراری روابط با کشورهای جهان، از جمله کشورهای غربی نشان داده است. این رویکرد می‌تواند بخشی از تلاش طالبان برای بهبود جایگاه بین‌المللی‌شان و جلب حمایت‌های اقتصادی باشد.

همچنین گفته می‌شود که عبدالحق وثیق، پس از مذاکره با مقام‌های امریکایی در قطر درباره‌ی تبادل زندانیان، به امارات متحده عربی سفر کرده است. این سفر می‌تواند بخشی از برنامه‌های طالبان برای تقویت روابط دیپلماتیک و افزایش مشروعیت جهانی آنان تلقی شود.

دیدار رییس دولت امارات متحده عربی با وزیر داخله و رییس استخبارات طالبان/ Photo: @Zabehulah_M33

نگرانی امریکا از نفوذ چین

ایالات متحده امریکا به‌طور فزاینده‌ای از گسترش نفوذ چین در عرصه‌ی جهانی نگران است. دونالد ترمپ در سخنرانی‌های پیش از مراسم تحلیف خود بارها تأکید کرده بود که خروج از پایگاه بگرام در افغانستان تصمیمی اشتباه بوده است، به‌ویژه به‌دلیل نزدیکی جغرافیایی این پایگاه به چین.

خروج نیروهای امریکایی از افغانستان با هدف کاهش هزینه‌ها و تمرکز بر مقابله با قدرت‌های جهانی مانند چین و روسیه انجام شده است. دونالد ترمپ هم جاه‌طلبی چین را در دوران ریاست‌جمهوری خود در نظر خواهد داشت.

با سقوط دولت پیشین افغانستان و به قدرت رسیدن مجدد طالبان، چین روابط نزدیک‌تری با حکومت طالبان برقرار کرده است. پکن سفارت افغانستان را به طالبان واگذار کرده و در مراسم رسمی، شی جین‌ پینگ، رییس‌جمهور چین اعتبارنامه‌ی اسدالله بلال کریمی، نماینده‌ی طالبان را پذیرفته است. این اقدام از سوی تحلیل‌گران به‌عنوان نشانه‌ای از نزدیکی چین با «امارت اسلامی طالبان» قلمداد شده است.

چین با تأمین منافع اقتصادی و سیاسی خود در افغانستان، به‌دنبال تقویت نفوذش در منطقه است، اقدامی که می‌تواند نگرانی‌های بیشتری را برای واشنگتن به همراه داشته باشد.

با سقوط دولت پیشین افغانستان و خروج نیروهای امریکایی، خلاء امنیتی بزرگی در این کشور تحت حاکمیت طالبان به‌وجود آمده است. این وضعیت، زمینه را برای فعالیت مجدد گروه‌های افراطی مانند شبکه القاعده، شاخه‌ی خراسان دولت اسلامی (داعش خراسان) و دیگر گروه‌های «جهادی» فراهم کرده است. این گروه‌ها اکنون تهدید جدی برای امنیت ملی امریکا و منافع آن در منطقه به شمار می‌روند.

طالبان از مبارزه با داعش به‌عنوان ابزاری برای چانه‌زنی با ایالات متحده استفاده می‌کنند. آنان تلاش می‌کنند از این کارت به‌منظور کسب امتیازات سیاسی و اقتصادی بهره بگیرند. علاوه بر این، طالبان با گروگان‌گیری شهروندان امریکایی، سعی دارند فشار بیشتری بر واشنگتن وارد کنند تا در مذاکرات احتمالی امتیازاتی به‌دست آورند.