شهریار فرهمند
روز گذشته طالبان مسلح گروهی از مأموران یک مؤسسهی ماینپاکی را در ولایت لوگر ربودند. مسئولان امنیتی لوگر گفتهاند که این مأموران در حالی که به طرف کارشان میرفتند، از سوی طالبان مسلح ربوده شدهاند.
این چندمین بار است که کارمندان نهادهای ماینپاکی در افغانستان از سوی گروه طالبان ربوده میشوند. پیش از این نیز بارها این گروه دست به اقدام مشابهی زده بودند و بارها امدادگران بینالمللی، بهخصوص ماینپاکان، را در نقاط مختلف افغانستان به شکل گروهی کشتهاند. چندماه پیش نیز در همین ولایت شماری از مأموران ماینپاکی از سوی طالبان ربوده و به قتل رسیدند.
هرچند طالبان تا کنون در این باره ابراز نظر نکرده، اما معمولاً شهروندان خارجی یا کارمندان افغانستانی نهادهای خارجی از سوی طالبان یا سایر گروههای مخالف مسلح دولت افغانستان ربوده میشوند.
افغانستان به عنوان کشوری که سه دهه جنگ و نظامیگری را سپری کرده، دارای بیشترین بازماندههای جنگ، از قبیل ماینهای کارگذاریشده، گلولههای منفجرناشده، مواد منفجره و معلولان انسانی ناشی از انفجار این مواد میباشد. علیرغم ده سال تلاش در زمینهی ماینروبی، هنوز هم در حدود 685 کیلومتر مربع از خاک افغانستان آلوده به ماینهای منفجرناشده میباشد. همهساله افراد زیادی در گوشه و کنار افغانستان قربانی این بازماندههای خطرناک سه دهه جنگ میشوند که بخشی از این قربانی را کودکان تشکیل میدهند.
هم اکنون بخش عمدهی جمعیت افغانستان را معلولان سه دهه جنگ تشکیل میدهند که از نظر اقتصادی و معیشتی در وضعیت نامناسبی قرار دارند. بنابراین، افغانستان بیش از هر جای دیگر نیازمند حضور گسترده و مؤثر مؤسسههای ماینروبی و سایر نهادهای حقوق بشریای میباشد که در زمینهی حمایت از معلولان جنگی کار میکنند. این امر نیاز حضور قوی و گستردهی نهادها و مأموران ماینروبی را در افغانستان بیشتر کرده و ایجاب میکند که دولت افغانستان زمینهی مساعد کار را برای آنها فراهم کند.
اما افغانستان خطرناکترین جای برای فعالیت اینگونه نهادهاست. مخالفان مسلح دولت هیچگونه اعتنایی به اهداف و فعالیتهای حقوق بشری آنها نداشته و به این نهادها نه به عنوان گروههای بشردوستانه، بلکه به چشم کافران و دشمنانی مینگرند که حکم کشتنشان پیش از پیش امضا شده است. دولت افغانستان نیز نتوانسته یک پوشش امنیتی گسترده و قابل اعتماد را برای فعالیتهای آنها که اغلب به کوهها و روستاهای دوردست میروند، ایجاد کند. به همین دلیل، هرازچند گاهی شاهد ربودهشدن یا کشتهشدن ماینروبها در جاهای مختلف میباشیم.
نهادهای بشردوستانه، نظیر مؤسسات ماینروبی، کمیتهی جهانی صلیب سرخ و سایر نهادهای خدمات همگانیای که در این زمینه کار میکنند، متعلق به تمام بشریت اند، نه به یکی از طرفهای منازعه. آنها بر بنیاد مواضع و تفکیک طرفهای درگیر جنگ فعالیت نمیکنند، بلکه صرفاً بر بنیاد ارزش انسانی و حقوق بشری در هردو سوی جبهه تلاش میکنند تا از جان غیرنظامیان در جریان جنگ و پس از آن محافظت کنند.
بنابراین، جدا از حقوق و عرف بینالملل که حمایت از فعالیتهای گروههای حقوق بشری جزو مکلفیتهای هریک از طرفهای منازعه میباشد، وجدان انسانی و مسئولیت اسلامی ایجاب میکند که از نهادهایی نظیر مؤسسات ماینروبی و سایر سازمانهای امدادرسانی بشری حمایت شود.
نهادهای ماینروبی در افغانستان صرفاً به منظور دفاع از جان غیرنظامیان و پاکسازی مکانهای ماینگذاریشده فعالیت میکنند و هیچ ربطی به آمریکا و دولت افغانستان یا طالبان ندارند. بنابراین، طرفهای منازعه نباید با قضاوتهای سیاسی در بارهی آنها، مانع کارشان شده یا آنها را به چشم خصم ببینند.