اطلاعات روز: بند سلما بزرگترین بند برق آبی افغانستان که به «بند دوستی افغان- هند» شهره است روی دریای هریرود در ولسوالی چشت شریف ولایت هرات پس از چهل سال انتظار، امروز (شنبه، 15 جوزا) با حضور رییس جمهورغنی و نرندرا مودی نخست‌وزیر هند افتتاح می‌شود.
بند سلما در حالی افتتاح می‌شود که حکومت افغانستان از چند روز بدین‌سو درگیر آمادگی‌های نظامی و تشریفاتی برای مراسم افتتاحیه‌ی این بند است. در بسیاری از نقاط مهم شهر هرات تصاویری از بند سلما، مقامات افغانستان و هند با شعارهای دوستی دو کشور و قدردانی از کمک‌های هند؛ نصب شده و بسیاری از جاده‌ها با پرچم‌های دو کشور مزین شده است.
در همین‌حال، مقامات امنیتی هرات از دیروز جمعه با اتخاذ تدابیر شدید امنیتی محدودیت‌های گسترده‌یی بر رفتوآمد باشندگان هرات وضع کرده و نیروهای امنیتی در تمامی محلات مهم و چهارراهی‌های شهر مشغول گشت‌زنی و نظارت‌اند.
در حالی که دولت افغانستان مصروف آمادگی‌های مراسم افتتاحیه‌ی این بند آبی است، شهروندان هرات نیز بی‌صبرانه منتظر این روز مهم است و در چند روز گذشته چند برنامه‌ی تفریحی و شاد برای خوش‌آمدگویی به مهمانان و افتتاح این بند برپا کرده‌اند.
رییس‌جمهور غنی صبح دیروز جمعه برای بررسی آمادگی‌ها و گفت‌وگو با مقامات محلی هرات به این شهر رفت و نارندرا مودی نخست‌وزیر هند نیز «بی‌صبرانه» منتظر سفر به هرات است.
آقای مودی دیروز در صفحه‌ی فیس‌بوکش نوشت: «بی‌صبرانه منتظر بازدید فردا از افغانستان هستم. من برای افتتاح بند دوستی افغان – هند در هرات به رییس‌جمهور غنی می پیوندم. این سمبولی از دوستی ما و طلیعه‌ی امید است. خانه را روشن می‌کند، زمین‌های حاصل‌خیز هرات را تقویت می‌کند و رفاه را برای مردم منطقه به همراه می‌آورد. منتظر دیدار دوستم رییس‌جمهور اشرف‌غنی هستم و در رابطه با وضعیت منطقه، ایجاد برنامه‌هایی برای همکاری دوجانبه در آینده، تبادل نظر خواهیم کرد.»
امروز پس از ورود نرندرا مودی نخست‌وزیر هند بند سلما افتتاح خواهد شد
سفر مودی به هرات دومین سفر رسمی او به‌عنوان نخست‌وزیر هند به افغانستان است. روز جمعه (4 جدی) سال گذشته مودی برای افتتاح ساختمان جدید پارلمان کشور که با هزینه‌ی بالغ بر 220 میلیون دالر از کمک‌های کشورش ساخته شده به افغانستان آمده بود.
طرح 40 ساله
بند سلما؛ بزرگترین بند آبی افغانستان از مهم‌ترین پروژه‌های ملی و زیربنایی در کشور است که طرح آن در زمان حکومت محمد داوود خان پی‌ریزی شد، اما مشکلات داخلی در سال 1357 ادامه‌ی کارهای اجرایی آن را متوقف کرد. کارساخت مرحله‌ی دوم این بند در سال 2006 به کمک مالی و تخنیکی هند شروع شد و در چهارم اسد سال 1394 عملاً آبگیری در این بند آغاز شد و اکنون پس از یازده ماه هرسه توربین برق آن فعال شده است.
براساس معلومات وزارت انرژی و آب، نخستین مطالعات تخنیکی روی وادی هریرود در سال 1339 از سوی سازمان خوراکه و زراعت ملل متحد آغاز شد و مطالعات تخنیکی تفصیلی بند در محور سلما در آغاز سال 1351 خورشیدی روی دست گرفته شد. در سال 1355 کار عملی آن آغاز شده و براساس برنامه‌ی طرح شده، قرار بود کار آن در سال 1360 ختم و به بهره‌برداری سپرده شود.
هزینه‌ی ساخت آن در آن زمان 74 میلیون دالر در نظر گرفته شده بود که از قرضه‌ی عربستان و بودجه‌ی دولت افغانستان پرداخت می‌شد. براساس این طرح بین سال های 1355 تا 1357 سرک هرات – چشت شریف به‌طول 174 کیلومتر، 74 ساختمان رهایشی وساخت کانال انحرافی به قطر 8.5 متر و طول 630 متر؛ کارهایی بود که با مصرف 27 میلیون دالر انجام شد. اما تحولات سیاسی و امنیتی افغانستان در سال 1357 ساخت این بند را متوقف کرد.
آغاز دوباره
در سال 1384 موافقت‌نامه‌یی میان دولت‌های افغانستان و هند امضا شد که براساس آن کار ساخت بند سلما دوباره آغاز و هزینه‌ی آن از کمک‌های بلاعوض هند تمویل شود. کار ساخت بند سلما در سال 2006 از سر گرفته شد و براساس محاسبات اولیه، باید کار ساخت آن تا سال 2009 میلادی پایان می‌یافت. وزارت انرژی و آب می‌گوید که به‌دلیل «تغییرات در طراحی، مشکلات داخلی شرکت‌های پیمان‌کار و دولت هند در راستای پرداخت‌ها، مشکلات لوژیستیکی، نبود سرک اسفالت شده» کار ساخت بند به درازا کشید.
هزینه‌ی ساخت، ظرفیت، موقعیت و اهمیت بند سلما
بند سلما روی دریای هریرود در دو کیلومتری روستای سلما در ولسوالی چشت شریف و 176 کیلومتر دورتر از شهر هرات موقعیت دارد. این بند با هزینه‌ی مجموعی 290 میلیون دالر از کمک‌های بلاعوض هند ساخته شده است.
بند سلما 20 کیلومتر طول و بیش از 3 کیلومتر عرض دارد و با ذخیره‌ی 640 میلیون متر مکعب آب، 80 هزار هکتار زمین را در اطرف خود و در امتداد دریای هریرود آبیاری می‌کند.
همچنان سه توربین ساخته شده روی این بند ظرفیت تولید 42 میگاوات برق را دارد. عدم توجه به ساخت بندهای آبی در سال‌های گذشته باعث شده که سالانه بیش از 200 میلیون دالر سرمایه‌ی ملی برای خریداری انرژی از کشورهای ترکمنستان، ازبیکستان، تاجیکستان و ایران از کشور خارج شود. بند سلما باعث می‌شود که نیازمندی افغانستان به انرژی وارداتی کاهش یابد. باتوجه به این‌که افغانستان متکی به انرژی وارداتی است، مقامات حکومت افغانستان تولید 42 میگاوات برق از منابع داخلی را بااهمیت می‌خوانند و آن را یک گام ویژه در راستای تأمین انرژی برق افغانستان از منابع داخلی عنوان می‌کنند.
هفته‌ی گذشته، سال‌های انتظار برای هراتیان پایان یافت و 42 میگاوات برق تولید شده از سه توربین بند سلما به شبکه‌ی برق هرات وصل و خانه‌های باشندگان این ولایت را روشن کرد.
افزون بر تولید برق، این بند ظرفیت توزیع آب به 75 هزار هکتار زمین را دارد. وزارت انرژی و آب گفته است که یکی از مزایای مهم این بند، تأمین آب مطمئن برای 35 هزار هکتار زمین زراعتی است که اکنون به‌صورت نامنظم و ناکافی آبیاری می‌شود.
در حال‌حاضر که از آبگیری در بند سلما که کمتر از یک سال می‌گذرد، بیشتر از 460 میلیون متر مکعب آب به ارتفاع بیش از 61 متر در کاسه‌ی بند ذخیره شده است. وزارت انرژی و آب می‌گوید که بنا به خواست کشاورزان ولسوالی‌های پایین‌دست بند، از دو ماه به این‌سو 200 متر مکعب آب در ثانیه از بند رها می‌شود که در فصل کشت‌وکار نیازهای کشاورزان به آب رفع شده است.
مشکلاتی که رفع شد و چالش‌هایی که پابرجاست
بند سلما که از آغاز نخستین روز کار عملی ساخت آن چهل سال می‌گذرد و دو دوره کار ساخت (از طراحی و کار تخنیکی گرفته تا کار عملی) را پشت سر گذاشته با چالش‌های زیادی عمدتاً سیاسی، امنیتی و نبود بودجه روبه‌رو بوده است.
در زمان حکومت داوود خان مشکلات داخلی باعث توقف کار ساخت بند سلما شد و پس از آن که افغانستان با مشکلات داخلی، جنگ‌های دوامدار و نبود دولت مرکزی باثبات روبه‌رو بود، کار ساخت آن نزدیک به سی سال متوقف ماند.
پس از تعهد هند به کمک مالی برای ساخت این پروژه، دور دوم ساخت این بند از سال 2006 به‌بعد نیز با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است. حملات مسلحانه‌ی نظامی (کشته شدن 20 تن از کارمندان و محافظان این بند در سال 1389) و محدودیت‌های لوژیستکی از چالش‌های اساسی فراراه افغانستان و هند برای ساخت این بند بوده است.
پیش از اعمار بند سلما آب هریرود به بند دوستی مشترک ایران و ترکمنستان سرازیر می‌شد. این بند بدون توافق افغانستان به‌عنوان کشور منبع هریرود و یا کشور ناظر ساخته شد و در سال 1384 افتتاح شد. با ساخت بند سلما مشکلات آب در بند دوستی ایران و ترکمنستان افزایش می‌یابد و همچنان بی‌آبی به‌ویژه آب آشامیدنی در مشهد، دولت ایران را تهدید خواهد کرد. از این‌رو نگرانی‌های ایران از ساخت این بند پابرجاست. آیت‌الله خامنه‌ای در سفر اخیر رییس‌جمهور غنی به تهران بر این مشکلات انگشت گذاشت و قرار است افغانستان و ایران برای رفع مشکلات آبی و مرزی کمیسیون مشترکی تشکیل دهد.
با این‌وجود، مشکلاتی که ساخت این بند برای منابع آبی و انرژی ایران به‌وجود می‌آورد، هنوز حل‌نشده باقی است و تهدیدات امنیتی بند سلما به‌دلیل حضور تروریستان در این ولایت و رقابت دیرینه‌ی پاکستان و هند برای افغانستان نگران‌کننده خواهد بود.
????????????????????????????????????