دیداری از مزارع تریاک افغانستان این تصور را که طالبان این تجارت سودآور را در کنترل دارند، به چالش می‌کشد
دیپلمات/فرانز مارتی
ترجمه: حمید مهدوی
در هر صورت، منسفیلد ادعا کرد که – در سال‌های تجربه‌ی او در سرتاسر افغانستان و باوجود ادعاهای مخالف – او هرگز هیچ کشاورزی را ندیده است که به‌لحاظ فیزیکی به کشت تریاک وادار شده باشد. گزارش‌ها نیز اغلب نشان می‌دهند که کشاورزان در عمل مجبور به کشت کوکنار می‌شوند، چون آن‌ها به پیش‌پرداخت‌هایی وابسته‌اند که می‌توانند برای محصول تریاک در آینده به‌دست بیاورند یا هیچ انتخاب دیگری جز تولید تریاک برای بازپرداخت بدهی‌شان ندارند. با این‌حال، منابعی توضیح دادند که سیستم پیش‌پرداخت‌ها برای محصول برداری آینده به‌طور جشم‌گیری کاهش یافته است و برای سایر محصولات نیز وجود دارد. و هرچند فشار اقتصادی نقشی ایفا می‌کند، طبق گزارش اداره‌ی مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد، «داشتنِ قرضه‌های پرداخت‌نشده یک عامل ایجادکننده‌ی فرق برای کشت تریاک نیست، چون [چه کشاورزان خشخاش کشت کردند و چه کشت نکردند] درصد کشاورزان بدهکار یا با قرضه‌های پرداخت‌نشده مشابه بودند». از این‌رو، تصویری که اغلب نشان داده شده است که ستیزه‌جویان یا گروه‌های مشابه به مافیا از نقاط ضعف کشاورزان استفاده می‌کنند و آن‌ها را وادار می‌کنند تریاک کشت کنند با واقعیت مطابقت ندارد. تصمیم کشت خشخاش بیشتر – گاهی زیادتر و گاهی کمتر – آزادانه توسط خود کشاورزان اتخاذ می‌شود.
به‌دنبال آن هنگام فروش تریاک خام، کشاورزان تا این‌که مورد شفقت یک کارتل واقع شوند فاصله‌ی زیادی دارند. کشاورزان در نورگل و شیگل گفتند که بازرگانان متعددی به‌طور جداگانه به مزارع می‌آیند تا تریاک بخرند و این‌که آن‌ها اغلب چند کیلوگرام می‌خرند – که حتا برای یک کشاورز کوچک تنها بخشی از کل محصول است. «سروی تریاک افغانستان» توسط اداره‌ی مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد در سال 2016، «اوسط محصول تریاک در هر هکتار به 23.8 کیلوگرام بالغ می‌شود). این، حتا تریاک را برای کشاورزان جذاب‌تر می‌سازد، چون – برخلاف دیگر محصولات – آن‌ها محصولات‌شان را از طریق جاده‌های اغلب توسعه‌نیافته و گاهی خطرناک به یک بازار انتقال نمی‌دهند.
وقتی در مورد بازرگانان پرسیده شد، کشاورزان آن‌ها را بازیگران مستقل توصیف کردند که تلاش می‌کنند با فروش مجدد خشخاش به یک قیمت بلندتر منفعتی به‌دست بیاورند، اما ادعا کردند که آن‌ها به هیچ گروه یا کارتل مشخصی وابسته نیستند. یک قاچاقچی تریاک که نخواست شناسایی شود، این را تایید کرد. دو کارشناس نیز این را تایید کردند، کارشناسانی که اضافه کردند که – در حالی‌که مسلما تفاوت‌های منطقه‌یی وجود دارند – فروش بخش‌های کوچک محصول تریاک به چندین بازرگان مستقل در سرتاسر افغانستان یک قاعده است.
این، دخیل بودن بعضی از قاچاقچیان بزرگتر و قدرتمندتر یا حتا شبکه‌های جنایتکار را رد نمی‌کند. اما آن‌ها بازار را کنترل نمی‌کنند و صرف کسانی در میان بازیگران هستند. در این مورد، قاچاقچی تریاک حتا ادعا کرد که شبکه‌های بزرگتر معمولا صرف زمانی نقش بزرگتر بازی می‌کنند که تریاک خام پردازش شده و به هیروئین تبدیل شود. با این‌حال، این در پایان زنجیره است و مستقیما بر کشاورزان اثر نمی‌گذارد.
با توجه به موارد فوق، قیمت در حال نوسان تریاک در دروازه‌ی مزرعه به‌صورت ناعادلانه توسط خریداران دیکته نمی‌شود، بلکه بیشتر توسط شرایط مختلف یک بازار آزاد تعیین می‌شود. و هرچند این ذره‌یی از قیمت هیروئین در بازارهای فروش نهایی است، با معیارهای افغانستان یک ثروت کوچک است. اداره‌ی مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد میانگین قیمت یک کیلوگرام تریاک خشک در دروازه‌ی مزرعه در شرق افغانستان در سال 2016 را 239 دالر اعلان کرد. کشاورزان در نورگل و شیگل و هم‌چنین قاچاقچیان تریاک ادعا کردند هر کیلوگرام تریاک خشک را حتا به 25000 تا 35000 کلدار پاکستانی فروخته‌اند (اشاره به کلدار پاکستانی یک امر غیرعادی نیست، چون در بخش‌هایی از شرق افغانستان استفاده از کلدار پاکستانی بیشتر از افغانی رایج است).
با این‌حال، معلوم نمودن صحت‌وسقم چنین قیمت‌هایی دشوار است و ممکن ناقص باشند. علاوه بر این، تنظیم این در یک چشم‌انداز مشکل است. در مقایسه با میانگین معاش ماهانه‌ی یک کارمند افغان در کابل، که به حدود 200 دالر بالغ می‌شود، قیمت‌های فروش تریاک بسیار بلند به نظر می‌رسد. با این‌حال، باید توجه داشت که این قیمت‌ها با هزینه‌های قابل توجه تولید و این‌که کشاورزان در یک شرایط اجتماعی و اقتصادی مختلف زندگی می‌کنند، واجد شرایط‌اند.
کشاورزان گاهی حتا تریاک خام را که خراب و فاسد نمی‌شود نگه می‌دارند و منتظر قیمت‌های فروش بهتری می‌مانند – چیزی که نشانه‌ی دیگری از یک بازار آزاد است. با توجه به همه این‌ها و بر خلاف تصور عمومی، فروش تریاک در افغانستان درکنترل طالبان یا کارتل‌های قدرتمند نیست، بلکه بیشتر در کنترل یک بازار باز است که در آن متعدد کشاورزان و قاچاقچی‌های مستقل تلاش می‌کنند سهم‌شان از این تجارت غیرقانونی سودآور را به‌دست بیاورند.
