منبع: Associated Press
برگردان: حمید مهدوی
در اتاق شلوغی که بر استدیوی تلویزیون مسلط است، گروه انتخاباتی تلویزیون طلوع برای مناظره‌ی انتخاباتی افغانستان برنامه‌ریزی می‌کند که ناگهان اتاق تاریک می‌شود. کارمندان فرصت را از دست نمی‌دهند. 13 مرد و 3 زن حاضر در این اتاق به گفت‌وگوی‌شان در مورد صدا و دوربین ادامه داده و از طریق تویتر پرسش‌ها را جمع‌آوری می‌کنند تا این که جنراتور روشن شده و به چراغ‌های این اتاق نور می‌دمد.
مجاهد کاکر، گفت‌وگوگردان مناظره‌ی شش نامزد اصلی انتخابات ریاست جمهوری که برای جانشینی آقای کرزی در 5 اپریل رقابت می‌کنند، توضیح می‌دهد: «این صرف یک مشکل تخنیکی است». این لحظه، یاد‌آور مشکلات گزارش‌دهی در کشور فقیر و جنگ زده است. با این وجود، پوشش رسانه‌ای مبارزات انتخابات حساسی که به‌تازگی آغاز شده است، در بسیاری جهات، با دموکراسی‌های مدرن (با مناظره‌های سیاسی در ایستگاه‌های تلویزیونی و رادیویی بی‌شمار) شباهت دارد.
هفته‌ی گذشته برای اولین بار مدعیان اصلی انتخابات ریاست جمهوری آینده در افغانستان، در یک مناظره‌ی تلویزیونی خود و برنامه‌های‌شان را به مردم معرفی کردند. با وجودی که مأموریت نظامی ناتو در افغانستان به پایانش نزدیک می‌شود و افغانستان هنوز درگیر جنگ علیه شورشیان طالب است و در منجلاب فقر و فساد فرو رفته است، اما کثرت رسانه‌ها در جریان دوازده سال گذشته در افغانستان در راستای تقویت یک دموکراسی پایدار در این کشور، یکی از نقاط روشن است. با در نظرداشت این‌که قبل از فروپاشی حکومت طالبان در سال 2001، این گروه تلویزیون‌ها را به دلیل این‌که مشاهده‌ی آن گناه دارد، منع کرده بود، موجودیت رسانه‌های خبری زیاد (ده‌ها کانال تلویزیون، بیش از 100 ایستگاه رادیویی و صدها نشریه‌ی چاپی) در این کشور خیره کننده است. علاوه بر آن، اکثریت این رسانه‌ها در تعیین برنامه‌های‌شان مختار‌ند.
جایی که طالبان ورزش را قطغن کرده بودند، اکنون اما افغان‌ها می‌توانند بازی فوتبال را در تلویزیون تماشا کنند. جایی که موسیقی (جز سرودهای مذهبی) قطغن بود، رقابت‌های آوازخوانی به سبک آمریکایی وجود دارد. زنانی که از حیات عمومی محو شده بودند، اکنون برنامه‌های تلویزیونی را میزبانی می‌کنند.
چیزی که خیلی روشن نیست، آینده‌ی این رسانه‌های خبری بعد از سال جاری است، زمانی که اکثریت نیروهای خارجی به کشور‌شان بر‌خواهند گشت و آن‌گونه که انتظار می‌رود، میلیاردها دالر کمک نیز کاهش خواهد یافت. به هر حال، رسانه‌های خبری افغانستان اکنون از لحظه‌ی آفتابی لذت می‌برند. روزنامه‌هایی که به زبان‌های فارسی و پشتو (زبان‌های رسمی افغانستان) نشر می‌شوند، اکنون از پوشش‌های مبارزات انتخاباتی لبریز است.
ایستگاه‌های رادیویی و تلویزیونی از هر طیفی– به‌شمول ایستگاه‌های تلویزیونی خصوصی‌ای که برای مفاد کار می‌کنند، تقویت کننده‌های دموکراسی که توسط کمک‌ها تمویل می‌شوند و ایستگاه‌های تلویزیونی و رادیویی‌ای که توسط احزاب سیاسی و گروه‌های مذهبی حمایت می‌شوند– با ارائه‌ی نظریات‌شان در مورد مبارزات انتخاباتی با هم رقابت می‌کنند.
تلویزیون طلوع، مشهورترین شبکه‌ی تلویزیونی در افغانستان، این مناظره‌ی تلویزیونی را به نشر می‌رساند تا نامزدهای عمده‌ی انتخابات ریاست جمهوری را علیه هم به رقابت وادارد. در انتخابات ریاست جمهوری سال 2009، تلویزیون دولتی (تلویزیون ملی) مناظره بین آقای کرزی و دو نامزد دیگر را میزبانی کرد، اما این مناظره عبدالله عبدالله (رقیب اصلی کرزی) را که بار دیگر وارد این رقابت‌ها شده است، شامل نبود. تلویزیون طلوع نیز مناظره‌ای را در انتخابات سال 2009 راه‌اندازی کرد، اما آقای کرزی از شرکت در آن خود‌داری کرد.
کاکر، پناهنده‌ی پیشین که در رشته‌ی ژورنالیزم در پاکستان تحصیل کرده است و بعد از مداخله‌ی نیروهای به رهبری امریکا در افغانستان به کشورش برگشته است، گفت: «این مناظره برای مردم و کشورم، یک مناظره‌ی تاریخی بود. این یک روند دموکراسی است. ما به مردم ثابت می‌کنیم که این نامزدها در برابر مردم مسئولیت دارند».
شاید این اولین مناظره باشد، اما آخرین نخواهد بود. در حالی که آقای کرزی فاقد شرایط لازم برای شرکت در این انتخابات است و تعداد زیادی از نامزدان باید خود را بشناسانند، انتظار می‌رود که مناظره‌های تلویزیونی بخشی از مبارزات انتخاباتی دو ماهه باشد.
نظر به تحقیقاتی که از سوی اداره‌ی انکشافی ایالات متحده‌ی امریکا در سال 2010 انجام شده است، به دلیل سطح پایین سواد در افغانستان، رادیو و تلویزیون بر رسانه‌های چاپی در این کشور مسلط است و 63 درصد مردم افغانستان به طور منظم رادیو می‌شنوند و 48 درصد تلویزیون تماشا می‌کنند.
تلویزیون طلوع که بخشی از موبی گروپ است، با 10 میلیون بیننده، یکی از مشهورترین شبکه‌های تلویزیونی در افغانستان است، موبی گروپی که توسط برادران افغانی– استرالیایی و بخشی از پول‌های کمکی ایالات متحده‌ی امریکا تأسیس شد و اکنون درآمد آن به 20 میلیون دالر می‌رسد و شبکه‌ی تلویزیونی آریانا و تلویزیون یک، رسانه‌های دیگری‌اند که خصوصی‌اند. این در حالی است که دولت با یک ایستگاه تلویزیونی دولتی و بیش از 30 ایستگاه رایویی مرتبط، هنوز یکی از بازیگران عمده‌ی رسانه‌ای در افغانستان است. علاوه بر‌این، در افغانستان تعداد بی‌شمار ایستگاه‌های رادیویی و تلویزیونی خصوصی وجود دارند که توسط سیاست‌مداران و رهبران مذهبی تمویل می‌شوند.
در حالی که اکثریت شبکه‌های تلویزیونی در افغانستان با معیارهای غربی خو گرفته‌اند، موجودیت گزارش‌گران زن در تلویزیون‌ها و نمایش‌های تلویزیونی پر‌احساس و کم‌ارزش وارد شده از ترکیه، سرگرمی و اخبار خشم تعداد زیادی از مذهبی‌های محافظه‌کار را برانگیخته است.
صدف امیری 23 ساله، گفت‌وگوگردان یک برنامه‌ی سیاسی در تلویزیون طلوع گفت: «گذشته از این‌که کسی ما را شخصا تهدید می‌کند یا خیر، برای یک زن کار در رسانه خود تهدید است، اما من تهدید شده‌ام». این‌که آیا مطبوعات نسبتا آزاد در افغانستان دوام خواهند کرد یا خیر، مشخص نیست. حتا اگر انتخابات افغانستان به آرامی برگزار شود، مذهبیان محافظه‌کار هنوز در افغانستان فوق‌العاده قدرت دارند و هیچ‌ضمانتی وجود ندارد که حکومت آینده در برابر فشار محدود کردن رسانه‌ها مقاومت بتواند.
تهدید بزرگ‌تر، تهدید مالی خواهد بود. اکثریت شبکه‌های نوپا و روزنامه‌ها به کمک‌های مالی خارجی وابسته‌اند و اندک شبکه‌های سودآور (مانند طلوع)، بخش عمده‌ی درآمد اشتهاراتی‌‌شان را از فعالیت‌هایی دریافت می‌کنند که به موجودیت نیروهای ائتلاف بستگی دارند.
نادر نادری، رییس فیفا (بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه) می‌گوید که میزان غیر‌قابل پیش‌بینی پوشش مبارزات انتخاباتی نشان می‌دهد که افغانستان در جریان 12 سال گذشته به شکل اساسی تغییر کرده است. وی که نسبت به دیگران بیش‌تر خوش‌بین است، می‌گوید که مردم افغانستان با رسانه‌ی جدید و نسبتا مستقل خو گرفته‌اند و به‌سادگی آن را رها نخواهند کرد. نادری می‌گوید: «اصلاحات اجتماعی در افغانستان نتیجه‌ی مستقیم رسانه‌ی آزاد است. با تغییر سیاست در افغانستان، رسانه نیز تغییر کرده است».
