کارزار زنان در تأمین امنیت؛ چهره‌ی وزارت داخله تغییر می‌کند؟

زینب پیرزاد
مسوولان وزارت امور داخله می‌گویند که در برنامه‌ی کوتاه‌مدت این وزارت‌خارنه، پنج‌هزار بست برای زنانِ پولیس و در برنامه‌ی ده ساله ده‌هزار بست برای زنان در نظر گرفته شده است. در حال حاضر حدود ۳۲۰۰ تن پولیس زن در تشکیل پولیس‌ ملی موجود اند.
ریاست حقوق بشر، امور زنان و اطفال ده سال قبل در ساختار وزارت امور داخله به‌منظور جلب‌وجذب بیشتر زنان در صفوف نیروهای پولیس ملی و حمایت از تساوی جنسیتی در این نهاد و کاهش خشونت علیه زنان به‌وجود آمد. در ابتدا چهل‌ویک بست برای زنان وجود داشت، اما اکنون این رقم افزایش چشم‌گیری را نشان می‌دهد. مل‌پاسوال حکمت شاهی رییس این اداره می‌گوید که در همه‌ی واحدهای پولیس زنان پولیس موجود است؛ در حوزه‌های امنیتی، در ادارات در بخش کامپیوترکاری، بخش‌های جنایی، تلاشی، مسایل کشفی، قطعه‌ی نیروهای خاص و حل مشکل‌های خانوادگی.
بانو شاهی گفت که افسران تازه‌جذب‌شده در تمام مراکز آموزشی پولیس و اکادمی پولیس در داخل کشور و ۱۵۰ تن در حال تحصیل در اکادمی سیواس ترکیه‌اند. ۸۷ تن از زنان نیز در حال آموزش در بخش ارتقای ظرفیت در ترکیه هستند که برای چهار ماه رفته‌اند. وی افزود که حالا پروسه‌ی جلب‌وجذب تغییر کرده و زنان/دختران باسواد جلب می‌شوند: «در حدود ۵۰۰ زن پولیس بی‌سواد و متباقی باسواد اند».
زنان پولیس رقم اندکی را نظر به تشکیل 150 هزار نفری وزارت داخله تشکیل می‌دهند. فقط پنج‌هزار آن برای زنان است و تاکنون 3200 پُست را از آن خود کرده‌اند. نظر به سال 1392 که بر اساس یک تحقیق آکسفام، زنان پولیس یک‌درصد بودند، این رقم به گفته‌ی نجیب دانش-سخن‌گوی وزارت داخله-به پنج‌درصد رسیده است. کابل، قندهار، هرات، مزارشریف، هلمند و بامیان بیشترین پولیس زن را دارند. ولایت‌هایی که جلب‌ جذب خیلی کم دارند یا هیچ ندارند؛ ولایت پکتیکا، خوست، پنجشیر، نورستان، لوگر، لغمان است.
مراکز آموزشی
به گفته‌ی مسوولان وزارت امور داخله، برای افزایش افسران زن، قرار است که اکادمی ویژه‌ی زنان ساخته شود. به‌گفته‌ی خانم حکمت شاهی این اکادمی «در حال انسجام است و تا دو ماه دیگر ساخته می‌شود و در قدم نخست ۳۵ خانم جذب شده و ۳۵ تن دیگر به‌طور داوطلبانه از زنان داخل خدمت برای ارتقای ظرفیت به صنف‌های کمیساری- که چهار ساله است-آماده می‌شوند.» حکمت شاهی گفت که در اکادمی پولیس هم بعضی صنف‌ها برای خانم‌ها ایجاد شده و فارغ داده است. او افزود که برعلاوه‌ی این مرکز‌های تعلیمی در ولایت‌های جلال‌آباد، مزار‌شریف و هرات است که زنان پولیس از کورس‌های مستعجل چهار‌ ماهه، پنج‌ماهه و شش‌ماهه فارغ شده در ساحاتی که نیاز است به کار گماشته می‌شوند.
تجهیزات
تا چند سال قبل نبود تسهیلاتی مانند تشناب، اتاق تبدیل لباس، اتاق استراحت و محل غذاخوری برای زنان پولیس یکی از مشکل‌های عمده به‌حساب می‌آمد که به گفته‌ی خانم شاهی اکنون به‌طور چشم‌گیری رفع شده و زنان پولیس از هیچ نوع تجهیزاتی که مردان پولیس از آن دارند، بی‌بهره‌ نیستند؛ لباس و اسلحه‌ی مجهز دارند. وی اضافه کرد که در حال حاضر زنان پولیس ما از غرفه‌ها و تشناب‌های مجهزی برخوردار اند و دفتر‎های خاصی برای‌شان ساخته شده‌اند. تعداد ۲۲ باب تشناب اعمار شده، متباقی در حال ساخت است و در حال اجرای مرحله‌ی قرارداد پروژه است.
آزار و اذیت جنسی
واحد ویژه‌یی به نام «جندر» در وزارت امور داخله، خاصتاً برای کاهش آزار و اذیت و افزایش نیروی زن پولیس در سال 1387 ایجاد شد. در سال‌های گذشته گزارش‌هایی وجود داشت که گویا زنان در نهاد‌های امنیتی بیشترین آزار و اذیت جنسی را متحمل می‌شوند. یک گزارش تحقیقی رادیوی ملی امریکا در سال 2012 نشان می‌دهد که مقام‌های بلندرتبه‌ی پولیس مرد از زنان پولیس در مزارشریف که سومین ولایت با بیشترین پولیس زن است، تقاضای روابط جنسی داشته‌اند. اما خانم شاهی می‌گوید که برای جلوگیری از آزار و اذیت زنان پولیس، برنامه‌های آموزشی و هدایتی، کمیته‌ی جلوگیری از آزار و اذیت و کمیته‌ی «جندر گروپ/گروه جنستی» را داریم که عملاً کار می‌کنند و همه روزه گزارش می‌دهند. ۹ شورا در سطح مرکز و ولایت‌ها داریم که برای دادخواهی زنان پولیس است که اگر با مشکلی مواجه شوند به این شوراها مراجعه می‌کنند. وی افزود که زنان پولیس در تمام مناطق کشور اگر با مشکلی مواجه شوند، می‌توانند از طریقِ «هلپ‌لاین/ خط کمکی» با استفاده از ایمیل، پیام و تماس (شکایت پولیس) شکایت‌های خود را درج کنند. هم‌چنان زنان مستقیم مراجعه می‌کنند و ما دست به‌کار می‌شویم. خانم شاهی علاوه کرد که «یک مدیر حقوق بشر در هر ولایت داریم که از توظیف‌های ولایتی ماه در ماه نظارت کرده و به ما گزارش می‌دهد.» خانم شاهی ابراز خوشبینی می‌کند و می‌گوید: «من اطمینان می‌دهم که چنین موضوعی (خشونت) وجود ندارد». وی به این باور است که روندها تغییر کرده و زنان پولیس آگاه شده و از حمایت و احترام خاص برخوردار اند.
امتیاز‌های تشویقی
وزارت امور داخله برای ترغیب و تشویق زنان در صفوف پولیس ملی افغانستان ده نوع امتیاز مادی و هم‌چنان امتیازهای معنوی در نظر گرفته:
امتیاز استخدام: برای تازه‌استخدام‌شده‌ها در دوره‌ی آموزشی (یک سال) شان ماهی صد دالر داده می‌شود.
امتیاز تجدید قرارداد: برای آن‌عده سربازانی است که قراردادهای‌شان را برای سه سال دیگر تجدید کنند و برای هریک 34 هزار افغانی به‌طور امتیازی داده می‌شود.
امتیاز دوام خدمت: برای آن پولیس‌های است که عملاً در صفوف پولیس فعالیت دارند و سالانه 50 هزار افغانی امتیاز می‌گیرند.
امتیاز فوق‌العاده: این امتیاز که 27 هزار افغانی است، برای 150 زن پولیس و 150 مرد پولیس است که در راستای محو خشونت علیه زنان و سایر موارد مشابه فعالیت کرده باشند و در سال یک‌بار داده می‌شود.
امتیاز ولایتی: برای آن‌عده پولیس‌های زن است که به‌طور داوطلبانه در ولایت‌های جنگی و ولایت‌هایی که پولیس ندارند، می‌روند. این امتیاز ماهانه 34 هزار افغانی بدون معاش‌شان است. و یک‌تعداد امتیازهای دیگر مادی و معنوی که شامل ترفیع است.
هم‌چنان ۳۰۰ باب آپارتمان در شهرک پولیس زیر ساخت است که در ماه اول سال ۲۰۱۸ افتتاح می‌شود و این خانه‌ها برای زنان پولیس در کابل و نیز برای زنانی است که بیشتر قربانی داده و مستحق‌اند. کار آن جریان دارد و در آینده‌ی نزدیک به سه‌صد پولیس زن، طی یک پالیسی عادلانه توزیع خواهد شد.
شرایط جلب‌وجذب
به گفته‌ی نجیب دانش واجدین شرایط از طریق ریاست جلب‌وجذب وزارت داخله به کورس‌های کوتاه‌مدت و دراز‌مدت می‌روند. خانم‌های واجدشرایط باید بلندتر از 155 قد داشته و حداقل فارغ صنف دوازده باشند و سن‌شان نیز از 18 تا 35 سال باشد. خانم شاهی می‌گوید که به خانم‌های دارای لیسانس ‌و ماستری نیاز جدی است.
زنان در افغانستان در سال 1346 در زمان محمد‌ظاهر شاه به صفوف پولیس پیوستند و در دوره‌ی طالبان دوباره محروم شدند. اما در یک‌ونیم دهه‌ی گذشته دولت افغانستان و کشورهای کمک‌کننده گام‌های مثبتی را در این عرصه برداشتند که جذب زنان در صفوف پولیس ملی کشور یکی از آن گام‌ها بود. در سال 2005 به‌تعداد 180 پولیس زن موجود بود و در سال 2013 تعداد آن به 1551 تن می‌رسید. اکنون بیشتر از هزار زن در صفوف پولیس حضور دارند.