در ماه سنبلهی سال 1395 حکومت تصمیم گرفت که منار یادبود شهدای رسانهیی افغانستان در مکان مناسبی در شهر کابل ساخته شود. سنگ تهداب این منار دیروز (30 جدی) در ساحهی پل باغ عمومی در کنار وزارت اطلاعات و فرهنگ گذاشته شد. دو سال پیش در این روز خانوادهی رسانهیی افغانستان شاهد یک روز خونین در کابل بود. در این روز موتر حامل کارمندان تلویزیون طلوع و موبیگروپ در سرک دارالامان هدف حملهی انتحاری طالبان قرار گرفته و هفت تن از کارمندان این نهاد رسانهیی جان باختند.
طی 17 سال گذشته رسانههای افغانستان قربانی فراوانی دادهاند و چالشهای متعددی را پشتسر گذاشتهاند، اما در هر حالت، حافظ آزادی بیان بودهاند. فشارها بر رسانهها در چند سال اخیر بیشتر از پیش افزایش یافته و از کارمندان رسانهیی قربانیان بیشتری گرفته است. سال 2017 و 2016 خونینترین سالها برای خبرنگاران افغانستان بود که در این دو سال 34 کارمند رسانه کشته و بیش از 80 تن دیگر زخمی شدند.
سیدآقا فاضل سانچاراکی، معین نشرات وزارت اطلاعات و فرهنگ در مراسم تهدابگذاری منار شهدای رسانهیی افغانستان گفت که در 16 سال گذشته بیش از 80 تن از خبرنگاران و کارمندان رسانهیی افغانستان جانشان را از دست دادهاند و صدها تن دیگر زخمی شدهاند.
قرار است این منار به پاس ارجگذاری از کار شهدای رسانهیی افغانستان ساخته شود و همچنان در آن مشخصات و کارنامهی خبرنگاران جانباخته ثبت شود. افزون بر ساخت این منار، قرار است این محل نظر به موقعیت و جایگاه تاریخییی که دارد، مکانی شود برای تجمعات مردمی، فرهنگی، ادبی و مسائل دیگر.
عبدالله عبدالله، رییس اجراییهی حکومت وحدت ملی میگوید: «امید است که این محل به محل دایمی برای تجسم دفاع از حق آزادی بیان و نماد افتخار اهل رسانه، و آنهایی که برای آزادی بیان و حفظ آزادی بیان مبارزه کردهاند و قربانی دادهاند به یک نماد دایمی مبدل شود».
آقای سانچارکی ابراز امیدواری میکند که این محل به نقطهی محوری و مرکزی برای گرامیداشت شهدای رسانهیی افغانستان، محلی برای تجمعات و یک موقعیت نمادین در شهر کابل تبدیل شود.
احمدنادر نادری، رییس کمیسیون اصلاحات اداری و خدمات ملکی میگوید، آزدییی که ما امروز داریم مدیون قربانیها و جانفشانیهای زیادی است. به همین دلیل، فردا این منار یادبود نماد و سمبولی میشود برای نسلهای آینده و بیانگر این است که این ملت قیمت بزرگی برای حفظ آزادیهای خود پرداخته است.
چرا ساخت منار در پل باغ عمومی؟
جلو محلی که منار یادبود ساخته میشود، از دیرباز موقعیتی برای کتابفروشها بوده است. اکنون نیز در این محل کتابفروشیها حضور دارند و مسوولین میگوید تعیین این محل انتخاب بامسما و درستی است.
سیدفاضل سانچارکی گفت که گزینههای مختلف از جمله چارراهی برکی نیز برای ساخت این یادبود در نظر گرفته شده بود، اما در نهایت با یکجا کردن طرحها، پل باغ عمومی انتخاب شد.
عبدالله حبیبزی، سرپرست شهرداری کابل گفت بعد از بحثهای طولانی این موقعیت انتخاب شد که از چند منظر اهمیت دارد؛ سابقه تاریخی دارد و با توجه به اینکه این محل محلی برای کتابفروشی بوده است، لذا با اهل قلم، دانش و رسانه رابطهیی مستقیم دارد.
به گفتهی او، اهمیت دیگر این موقعیت این است که ظرفیت برگزاری تجمعات مختلف علمی، ادبی، فرهنگی، ورزشی را دارد. مطالعات ترافیکی شهرداری نشان داد که «این محل میتواند محل بستهی ترافیکی باشد که از اینرو محل خوبی برای تجمعات میتواند باشد.»
نادر نادری گفت که این مکان، مکان بسیار بامسمایی است و در گذشته مخصوصاً یک بخش آن به نام دیوار دموکراسی یاد میشد. «بهیاد دارم در سختترین روزهای تاریک طالبان که هرگونه تفکر ممنوع و قطغن شده بود در اینجا بهصورت پنهانی و آشکار یک کتاب ممنوعه را میتوانستیم پیدا کنیم.»
آقای نادری که سال گذشته از سوی رییسجمهور بهعنوان سفیر آزادی بیان انتخاب شده بود، همچنان گفت: «این بنای یادبود یک نماد از خودگذری و تعهدی است از یک نسل و از یک ملت و یک کشور و یک خانواده بهعنوان خانوادهی رسانهها که برای نهادمند شدن آزادیها تلاش دارند.»
مسوولیت ساخت این محل و این منار بهعهدهی شهرداری کابل است و سرپرست شهرداری کابل تعهد کرد کار ساخت آن تا ماه می سال 2019 تکمیل شود.
آقای حبیبزی میگوید علاوه بر ساخت منار یادبود شهدای رسانهیی، این ساحه به یک ساحهی عامه تبدیل میشود. طرح ساخت این محل طوری است که این ساحه از لب دریا تا سر زیرزمینی از طرف شرق از ساختمان پشتنی بانک تا ساختمانهای سر زیرزمینی مکمل به پیادهروی تبدیل و عبورومرور موترها ممنوع میشود.
به گفتهی حبیبزی، در این ساحه میدانی ساخته شده و با گلها و فرشها مزین میشود. علاوهبراین، اسکرین بزرگی در یکی از ساختمان نصب میشود تا از آن برای مقاصد متعددی استفاده شود.
2016 و 2017 خونینترین سالها برای خبرنگاران افغانستان
سالهای 2016 و 2017 خونینترین سالها برای خبرنگاران افغانستان بوده است. در این دو سال 34 خبرنگار و کارمند رسانه کشته و بیش از 80 تن دیگر زخمی شدهاند. خونینترین رویدادها در این دو سال حمله بر کارمندان موبیگروپ و انفجار بزرگی در منطقهی وزیر اکبرخان بود.
مرکز خبرنگاران افغانستان میگوید از سال ۱۳۷۳ هجری خورشیدی تا ماه سرطان ۱۳۹۶، ۷۵ خبرنگار و دستاندرکار رسانههای افغانستان جانشان را از دست دادهاند که بیشتر آنها بهخاطر کارشان هدف قرار گرفتهاند. در این آمار تلفات ماههای اخیر کارمندان رسانهها گنجانده نشده است.
کمیتهی مصونیت خبرنگاران افغانستان سال ۲۰۱۷ را «خونینترین سال» برای خبرنگاران کشور خوانده و گفته است در این سال ۲۰ خبرنگار و کارمند رسانهیی کشته و بیش از ۶۰ تن دیگر زخمی شدهاند. در سال 2016 نیز 14 خبرنگار و کارمند رسانهیی کشته و 23 تن دیگر زخمی شدند.
خبرنگاران و کارمندان رسانهها در افغانستان با چالشهای متعددی روبهرو اند و ناامنی و تلاشها برای سرکوب رسانهها و آزادی بیان باعث شده که این شغل بیشتر از پیش برای آنان پرخطر شود.
گلمحمد عزیزی، پدر مهری، کارمند جانباختهی طلوع نیوز در مراسم تهدابگذاری این منار یادبود گفت: «مهری خیلی دوست داشت به این کشور خدمت کند. شبی گفت که بابا ما را تهدید کرده است. گفتم نرو ]دیگر[. گفت من نروم، آن نرود، پس کی برود؟ ما جوانان هستیم که این وطن را میسازیم.»
عبدالله عبدالله میگوید تلاشها و قربانیهایی که صورت گرفته، آزدی بیان را بهعنوان یک حق دایمی برای مردم افغانستان تسجیل نموده و از اینرو، به خواست کسی پس گرفته نمیشود.
آقای عبدالله با اشاره به حمله بر کارمندان طلوع نیوز گفت: «آیا این کوشش شوم که یک لکهی ننگ را به نام یک گروه ثبت کرد در تاریخ کشور، باعث این شد که مردم ما دیگر صدای خود را بلند نکند، یا خبرنگار ما دیگر نرود و رسانه دیگر فعالیت نکند؟ بلکه ما بیان واضحتری را شاهد بودیم، متعاقب این جنایت که صورت گرفت.»
او گفت: «بنای یادگار خنجری در دل تاریکدلان خواهد بود، در دل کسانی که میخواهند صدای مردم را خفه کنند. هر باری که ببینند به یادشان خواهد آمد که جنایتی را انجام دادهاند. اگر امروز آنها به مجازات نرسیدهاند، اما وجدانشان هر روز عذاب ببیند و روحشان در عذاب باشد.»
رییس اجراییه اطمینان میدهد که حکومت وحدت ملی در حمایت از حق آزادی بیان در کنار مردم افغانستان است.