افغانستان چگونه بر موانع پیچیده‌ی موجود بر سر راهش غلبه خواهد کرد؟
منبع: الجزیره
نویسنده: عمر صمد
برگردان: حمید مهدوی
رهایی بحث‌برانگیز 65 زندانی از زندان بگرام در روزهای اخیر، آخرین مورد مشاجره میان کابل و واشنگتن بوده است. این موضوع مانند بسیاری از مسایل متفرقه‌ای که در سال‌های اخیر تبارز کرده‌اند، لایه‌ای از یک استراتژی آقای کرزی به عنوان بخشی از تلاش‌های او در راستای انجام یک کار بزرگ را به نمایش می‌گذارد، کاری را که وی قصد دارد قبل از پایان ریاست جمهوری 13 ساله‌اش در اواخر سال جاری میلادی به انجام برساند.
گذار سیاسی‌ای که توسط انتخابات ریاست جمهوری ماه اپریل و پیش‌نهاد آشتی با مخالفان مسلح دولت برجسته ساخته شده است، محاسبات بعد از سال 2014 آقای کرزی را شکل می‌دهد. رییس جمهور افغانستان ظاهرا شرایط غیر واقع‌بینانه را برای امضای موافقت‌نامه‌ی دوجانبه‌ی امنیتی میان افغانستان و ایالات متحده‌ی امریکا تعیین کرده است، با طالبان و برخی از گروه‌های خاین دیگر (تا اندازهای به تشویق پاکستان) تماس‌های پنهانی داشته است و تلاش کرده است در داخل و خارج از افغانستان درکی را پرورش دهد که گویا او در انتخابات ماه اپریل عملا شاه‌ساز خواهد بود.
به‌وضوح دیده می‌شود که آقای کرزی به منظور گزینش جاگزینی که در برابر خواسته‌ی او زودتر راضی شود، در تلاش است تا از طریق چانه‌زنی‌های قبل و بعد از انتخابات، بر انتخابات تأثیر بگذارد. برخی‌ها براین باور‌ند، آقای کرزی که دچار بی‌اعتمادی با شرکای غربی خود شده است، شاید به سوی یک استراتژی مصئون‌سازی نهایی در حرکت باشد. یعنی او از ایالات متحده‌ی امریکا و کمک کننده‌های غربی کناره‌گیری می‌کند، سعی می‌کند ایران و هند را در کنار خود داشته باشد، به روسیه و چین اطمنان بدهد و از طریق پاکستان و سایر گروه‌های حاشیه‌ای سرعت دسترسی به جناح طالبان را افزایش دهد.
توافق موقت؟
برخی از افغان‌ها فکر می‌کنند که آقای کرزی قصد دارد برای آرایش جدید قوا به عنوان بخشی از یک توافق موقت که تا اندازهای نفوذ او را نیز حفظ خواهد کرد، حتا انتخابات را به تعویق انداخته یا آن را لغو کند. گزارش‌هایی وجود دارند که مقام‌های کنونی و پیشین طالبان در اواسط ماه فبروری در امارات متحده‌ی عربی ملاقات کرده‌اند تا به پیش‌در‌آمد کرزی در روشنایی و‌خیم‌تر شدن روابط او با واشنگتن پاسخ دهند.
در چنین شرایطی، سناریویی ترجیح داده خواهد شد که در آن نتیجه‌ی انتخابات با مشارکت طالبانی که مایل به توافق‌اند و جناح‌های حاشیه‌ای رقم خواهد خورد. این کار برای مشارکت تعداد بیش‌تر رای دهندگان بسنده است، اما مطمئنا برای به دست آوردن نتیجه‌ی مطلوب کافی نیست.
اما اگر طالبان یا گروه‌های تصمیم گیرنده در درون این جنبش وارد بازی نشوند و با حسن نیت در انتخابات ماه اپریل شرکت نکنند، پس آقای کرزی باید اجازه دهد تا روند دموکراتیک بدون آن‌ها به جلو حرکت کند. هرگونه تلاش در راستای به تعویق انداختن انتخابات یا ابطال این روند، دست‌آوردهای 13 سال گذشته را به مخاطره خواهد انداخت، کشیدگی‌های عمیق در جامعه ایجاد خواهد کرد و سر‌انجام از هر لحاظ به افراط‌گرایان دست بالا خواهد داد.
در هر دو صورت، امضای موافقت‌نامه‌ی دوجانبه‌ی امنیتی با ایالات متحده‌ی امریکا و تعقیب روابط عادی با ایالات متحده و سازمان پیمان اتلانتیک شمالی به منافع مشترک صدمه نخواهد رساند، مگر این‌که طالبان بخواهند بر این کشور مسلط شوند. در این صورت، مصالحه یک راه‌حل یک‌جانبه خواهد بود و برای اکثریت مردم افغانستان قابل پذیرش نخواهد بود.
افغان‌ها، به‌شمول نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری، باید به روند جاری از نزدیک نظارت داشته باشند و اجازه ندهند آینده‌ی کشور‌شان را گروگان بگیرند. از سوی دیگر، جامعه‌ی بین‌المللی باید روی چشم‌اندازهای این کشور متمرکز شده و این کشور را در زمینه‌ی هدایت آب‌های خشن مرحله‌ی گذار کمک رساند.
غرایز و منافع
در هر صورت، آقای کرزی حکومتی را به جاگزینش و اگذار خواهد کرد که با چالش‌های بی‌شماری مواجه خواهد بود. رییس جمهور آینده هرکسی باشد، آقای کرزی متمایل است سیاست‌هایش تعقیب شده و برای وفادارانش موقف‌های کلیدی در نظر گرفته شود و خودش به عنوان یک فوق‌مربی در ویلای تعمیر شده‌اش در مجاورت کاخ ریاست جمهوری زندگی کند. این‌که آیا سناریو آن‌گونه که انتظار می‌رود، خواهد بود یا خیر، مشخص نیست، اما نشانه‌ای از احترام به این روند خواهد بود؛ اگر برنده‌ی انتخابات وقار رییس جمهور عازم را حفظ کرده و حقوق بازنشستگی او را مطابق به قانون پرداخت کرده و او را مصئون نگه‌دارد.
ما به عنوان افغان‌ها باید مطمئن شویم که عصر کینه‌جویی و انتقام‌طلبی را که نمونه‌های آن در تاریخ ما بسیار است، پشت سر گذاشته‌ایم. هم‌چنین مناسب خواهد بود اگر یک مقام تشریفاتی را برای اولین رییس جمهور بعد از طالبان در نظر بگیریم، کاری که او را وادار خواهد کرد تا با بهترین نیاتش کار کند.
رییس جمهور عازم نیز به نوبت خود باید درک کند که با به پایان رسیدن دوره‌ی ریاست جمهوری اش مسئول است تا به شکل ارام و به موقع قدرت را به رییس جمهور منتخب جدید انتقال دهد. این کار او باعث خواهد شد تا زمانی که اکثریت مردم افغانستان روند منتهی به انتخابات را نستبا با اعتبار و مشروع می‌دانند، میراث او محفوظ بماند. در نبود چنین اطمنانی، این روند به گسستگی‌های درونی و واکنش‌های بین المللی خواهد انجامید.
به این دلیل چند هفته‌ی آینده تا انتخابات ریاست جمهوری 5 آپریل و روزهای شمارش آرا بعد از انتخابات، در زمینه‌ی برگزاری انتخابات مطابق به قانون انتخابات و تعهدات مبنی برعدم مداخله‌ی نهادها و مقام‌های حکومتی و تعداد زیادی از کشورهای خارجی ذیعلاقه، از اهمیت فوق العاده‌ی برخوردار است.
علاوه براین، کمیسیون مستقل انتخابات باید رنگ واقعی استقلال خود را به نمایش بگذارد و به مداخلات بی مورد در جمع آوری و شمارش آرا توسط شبکه‌های که تلاش دارند تا نتایج انتخابات را در نوسان قرار دهند، اجازه ندهد. ممکن ماجرای بازداشت شدگان بزرگ جلوه کند، اما این تنها بخشی از یک بازی بزرگ است که در جریان است.
حامد کرزی؛ شاه‌ساز؟
افغانستان چگونه بر موانع پیچیده‌ی موجود بر سر راهش غلبه خواهد کرد؟