رحمت‌الله ارشاد
کمیسیون مستقل انتخابات تا صدور یک اعلامیه‌ی مطبوعاتی مبنی بر ثبت‌نام رأی‌دهندگان توسط کاپی شناس‌نامه‌ها، راه جنجالی و دشواری را طی کرده است. تصمیم چسپاندن استیکرها به کاپی شناس‌نامه‌ها پس از دو جلسه‌ی جنجالی در ارگ ریاست‌جمهوری بدون توافق تمامی اعضای کمیسیون مستقل انتخابات اعلام شد.، تصمیمی که اگر با توافق مدیریت نشود، نه‌تنها راه تقلب را باز کرده است بلکه کمیسیون را نیز در آستانه‌ی سقوط قرار داده است.
خواست‌های غیرقانونی رییس‌جمهور
رییس‌جمهور غنی در آخرین جلسه‌اش با اعضای کمیسیون مستقل انتخابات که شماری از وزرای دولت، نمایندگان نهادهای بین‌المللی و سایر مقامات دولت از اعضای کمیسیون می‌خواهد که طرزالعملی را تصویب و فیصله‌یی را اعلام کند که رأی‌دهندگان بتوانند توسط کاپی شناس‌نامه‌های‌شان برای انتخابات ثبت‌نام کنند. رییس‌جمهور بر این خواستش در حد خشم و پرخاش پافشاری می‌کند و با استفاده از زور و بدون توافق جمعی اعضای کمیسیون مستقل انتخابات اعلامیه‌ی نهایی به‌صورت یک‌جانبه و نصف شب جمعه توسط کمیسیون صادر می‌شود.
این تصمیم رییس‌جمهور مداخله‌ی عریان و غیرقانونی در امور انتخابات و حوزه‌ی اختیارات کمیسیون مستقل انتخابات است. بربنیاد فقره‌ی 2، ماده‌ی 19 هم قانون انتخابات، «کمیسیون مستقل انتخابات نمی‌تواند در جریان روند انتخاباتی لوایح و طرزالعمل‌های مربوط را تعدیل نماید.» اما بر خلاف حکم صریح قانون انتخابات، کمیسیون با اعلامیه دیروزش که شماری از اعضای کمیسیون باور دارند که مستقیماً توسط ریاست‌جمهوری تهیه و توسط کمیسیون منتشر شده، این ماده‌ی قانون و طرزالعمل ثبت‌نام رأی‌دهندگان را نقض کرده است.
در حالی‌که رییس‌جمهور قبلاً این تصمیمش را به اعضای کمیسیون مستقل انتخابات اعلام کرده بود، مخالفت چهار عضو کمیسیون مستقل انتخابات با تصمیم رییس‌جمهور نیز نتوانست جلو نشر اعلامیه‌ی توسط کمیسیون را بگیرد.
بنابراین، مداخله‌ی غیرقانونی رییس‌جمهور در امور انتخاباتی از همین اکنون آشکارا آغاز شده است و او در راستای به کرسی رساندن این تصمیمش حتا شماری از اعضای کمیسیون وکارمندان خارجی و بین‌المللی کمیسیون را توهین کرده است.
دودستگی در کمیسیون مستقل انتخابات
پس از سفارش رییس‌جمهور (سخن‌گوی کمیسیون باید هر چه فوری مشخص شود، رییس دارالانشا باید تعیین شود، استیکرها در کاپی شناس‌نامه چسپانده شود، استخدام‌ها توسط کمیسیون اصلاحات اداری انجام شود و حوزه‌های انتخاباتی کوچک‌تر شوند) به اعضای کمیسیون مستقل انتخابات، شش عضو کمیسیون در یک جلسه‌ی داخلی بر سر پذیرفتن کاپی شناس‌نامه و یا رد آن، پس از بحث طولانی رأی‌گیری می‌کنند. از میان شش عضو حاضر (هاشمی به‌دلیل سفر خارجی غایب بوده است) چهار عضو با تصمیم رییس‌جمهور مخالفت می‌کنند و دو عضو موافقت. پس از باخت موافقان تصمیم رییس‌جمهور در جلسه‌ی رأی‌گیری، گل‌آجان صیاد، رییس کمیسیون به بهانه‌ی تلفون به بیرون می‌رود و به آقای بیدار عضو دیگر کمیسیون پیام می‌دهد. او نیز هم‌زمان با بیرون شدن از جلسه اعلام می‌کند که نصاب تکمیل نیست و نتیجه را ملغا اعلام می‌کند. این در حالی است که چهار همکار دیگر کمیسیون به‌شمول مشاوران یوناما در جلسه حاضر بوده و تصمیم اعضا با امضای چهار عضو کمیسیون مبنی بر رد تصمیم رییس‌جمهور و چسپاندن استیکرها به کاپی شناس‌نامه، درج کتابچه‌ی جلسات کمیسیون می‌شود.
رییس‌جمهور با وجود مخالفت چهار عضو کمیسیون با تصمیمش در آخرین جلسه با خشم و قهر از اعضای کمیسیون دست‌کم دوبار می‌خواهد که تا ساعت 8 روز پنج‌شنبه استعفای‌شان را بنویسند. رییس‌جمهور به اعضای کمیسیون هشدار می‌دهند که اگر با تصمیمش مخالفت کنند باید از مقام‌شان استعفا دهند و جلسه را ترک می‌کند.
رییس‌جمهور در این جلسه به اعضای کمیسیون مستقل انتخابات دستور می‌دهد که تا ساعت 8 شام جمعه در یک کنفرانس مطبوعاتی یا طی اعلامیه‌یی تصمیم‌شان را اعلام کنند. اما اعضای کمیسیون در دودستگی آشکار نمی‌توانند اعلامیه بدهند و یا کنفرانس مطبوعاتی برگزار کنند. در حالی‌که اعلامیه‌ی کمیسیون مستقل انتخابات ناوقت شب جمعه (برای اطلاعات روز اعلامیه‌ی حوالی ساعت 12 شب ارسال شده) منشتر می‌شود، شاه‌حسین مرتضوی، معاون سخن‌گوی رییس‌جمهور بعد از چاشت دیروز این تصمیم را به خبرنگاران اعلام می‌کند.
چهار عضو مخالف تصمیم رییس‌جمهور پس از آن‌که اعلامیه‌ی کمیسیون بر خلاف فیصله‌ی آن‌ها توسط تیم رسانه‌یی کمیسیون به رسانه‌ها فرستاده می‌شود، در یک گفت‌وگوی داخلی بر سر استعفای دسته‌جمعی به توافق نسبی دست می‌یابند. اما قبل از این‌که اعضای کمیسیون این تصمیم را اعلام کنند، نهادهای دیپلماتیک فعال می‌شوند و جلو تصمیم و استعفای دسته‌جمعی آنان را می‌گیرند.
اعضای کمیسیون در حالی‌که تأیید می‌کنند فیصله‌شان خلاف خواست رییس‌جمهور است و این خواست رییس‌جمهور را مخالفت با قانون انتخابات، نقض استقلال کمیسیون و آغاز تقلب عنوان می‌کنند، هنوز هم نمی‌دانند که در چند روز آینده چه کنند.
ضرورت دیپلماسی و پرهیز از تقلب‌ورزی
جنجال میان اعضای کمیسیون مستقل انتخابات از یک‌طرف و جنجال میان این نهاد مستقل و رییس‌جمهور از جانب دیگر، نهاد کمیسیون مستقل انتخابات را به آستانه‌ی سقوط رسانده است. تصمیم رییس‌جمهور آشکارا نقض قانون، نقض استقلال کمیسیون و بازکردن راه تقلب به انتخابات است.
دوام این وضعیت با توجه به تجربه‌ی ناکام انتخابات ریاست‌جمهوری 2014 و بی‌اعتمادی‌یی که نسبت به روندهای دموکراتیک در پی آن شکل گرفت، می‌تواند بحران دوامدار دوقطبی بودن قدرت در حکومت وحدت ملی را تشدید کند. اختلافات اخیر میان ریاست‌جمهوری و ریاست اجراییه برسر توزیع شناس‌نامه‌های الکترونیک و فضای رادیکال سیاسی که توسط چهره‌های شاخص در حال قومی شدن بیشتر است، به تشدید بحران در کمیسیون مستقل انتخابات و نهادهای دموکراتیک دیگر کمک می‌کند.
در حالی‌که چهار عضو کمیسیون مستقل انتخابات خودشان را تحقیر و توهین‌شده و غیرمستقل و دستوربگیر می‌پندارند و هنوز تصمیم استعفای جمعی یکی از گزینه‌های‌شان است، ما عملاً فرصت انتخاب مجدد اعضای کمیسیون مستقل انتخابات را از دست داده‌ایم. از جانب دیگر، رییس‌جمهور تصمیمش را اعلام کرده و حتا در کمال ناباوری خواهان استعفای اعضای کمیسیون شده است. این وضعیت ایجاب می‌کند که تلاش‌های سیاسی توسط نهادهای بین‌المللی حامی روندهای دموکراتیک و مردم‌سالار به‌صورت فوری و موثر روی دست گرفته شود.
این تلاش‌ها از طریق یک اقدام جمعی توسط نهادهای دیپلماتیک مستقر در کابل باید با دخیل کردن ریاست‌جمهوری، ریاست اجراییه و کمیسیون مستقل انتخابات، منجر به منصرف کردن رییس‌جمهور از تصمیم غیرقانونی و بحران‌سازش شود و کمیسیون مستقل انتخابات را از وضعیت متلاشی‌شده‌ی کنونی‌اش نجات دهد.
بی‌توجهی به شکافی که سر باز کرده و اختلافی که وارد لایه‌های سیاسی و قومی شده، می‌تواند فراتر از سقوط کمیسیون مستقل انتخابات به بحران‌های هویتی و سیاسی کلان‌تری منجر شود که پایانش نه‌تنها انتخابات بلکه حاکمیت هرج‌و‌مرج و تروریسم در افغانستان باشد.
