منبع: THE DIPLOMAT
نویسنده: انکیت پاندا
برگردان: جواد زاولستانی
با خروج زودهنگام سربازان ایالات متحده و ناتو از افغانستان، فرصت خوبی برای همکاری‌های استراتژیک بین هند و چین در این کشور فراهم می‌شود. با آن‌که روابط دو‌جانبه بین هند و چین به دلیل منازعات ارضی و تجارت نامتوازن، هنوز هم پرجنجال است؛ به نظر می‌رسد که اشتراکات منافع آنان در افغانستان خیلی زیاد است. آشکار‌ترین نقطه‌ی نگرانی مشترک بین هند و چین، امنیت داخلی افغانستان است. هیچ‌یک از این دو کشور نمی‌خواهند که افغانستان پس از خروج سربازان ناتو و ایالات متحده به پناه‌گاه گروه‌های تروریستی اسلامی تبدیل شود. بر علاوه‌ی آن، هرقدر ایالات متحده و افغانستان موافقت‌نامه‌ی دو‌جانبه‌ی امنیتی را زودتر به امضا برسانند، هند و چین بیش‌تر تشویق می‌شوند. چین فرصت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری در افغانستان دیده است؛ اما در عین زمان، هر روز بهتر آشکار می‌شود که سیاست خارجی این کشور نسبت به افغانستان، متأثر از نگرانی‌های امنیتی است.
وزیر خارجه‌ی چین، آقای وانگ یی، در جریان دیدار اخیرش از افغانستان، بر اهمیت ثبات داخلی افغانستان برای ثبات داخلی ایالت سین‌کیانگ این کشور تأکید کرد. برای چین، تبدیل شدن افغانستان به پایگاه دایمی شورشیان و تروریستان اسلام‌گرا که سرانجام سبب شعله‌ور شدن شورش در ایالت سین‌کیانگ آن کشور خواهد شد، شبیه یک کابوس است. هم‌تای افغانستانی یانگ به او اطمینان داد که افغانستان «هرگز به جنبش اسلامی ترکستان شرقی (ETIM) اجازه نخواهد داد که از خاک افغانستان علیه چین استفاده کند و به صورت دوام‌دار تلاش خواهد کرد تا همکاری‌های امنیتی را با جانب چین مستحکم‌تر سازد». مانند چین، دولت و سرمایه‌گذاران هندی علاقه‌ی زیادی برای سرمایه‌گذاری در این کشور نشان داده‌اند. آنان علاقه‌مند سرمایه‌گذاری در بخش‌های استخراج معادن، هایدروکاربن‌ها، توسعه‌ی زیربناها و بخش‌هایی اند که فرصت سرمایه‌گذاری در آن به‌تازگی ایجاد شده است. به اضافه‌ی منافع تجارتی کلان هند در افغانستان، دلیل قوی استراتژیک برای جلوگیری از سقوط افغانستان در ناآرامی داخلی نیز وجود دارد. دور نگه‌داشتن طالبان از افغانستان، برای هند اهمیت استراتژیک بالایی دارد.
منافع هند در افغانستان همچنان وابستگی به نگرانی این کشور از پاکستان و گروه‌های تروریستی مانند لشکر طیبه (LeT) دارد که پایگاه‌شان در خاک پاکستان است. لشکر طیبه در سال 2008 حمله‌ی خون‌باری بر شهر مومبای را سازمان‌دهی کرد که باعث مرگ بیش از 180 نفر گردید. خیلی آشکار است که این گروه تروریستی در افغانستان فعالیت دارد و در سال 2008 سفارت هند در افغانستان را بمب‌گذاری کرد. در ماه اپریل سال 2013، نیروهای آیساف یکی از رهبران ارشد لشکر طیبه را در ولایت غزنی دستگیر کردند.
ظاهرا چنین به نظر می‌رسد که با توجه به همکاری متقابل نزدیک بین پاکستان و چین، همکاری هند-چین در افغانستان سطحی و محدود خواهد بود. با وجود آن اما، منافع پاکستان و چین در افغانستان از هم فرق دارند. برای پاکستان، به‌ویژه نظامیان آن، هدف عمده‌ی استراتژیک این است که توانایی کابل برای حکومت کردن بر باقی قسمت‌های آن کشور را تضعیف کند و افغانستان را حیاط خلوتی برای پاکستان نگه‌دارد و هیچ‌کشور خارجی در آن نفوذ نداشته باشد. پس از حمله‌ی شوروی بر افغانستان، سیاست رسمی پاکستان نسبت به افغانستان همین بوده است. این هدف پاکستان با اهداف چین در افغانستان سازگاری ندارد و احتمال می‌رود باعث اصطکاک منافع این دو متحد در افغانستان شود. پاکستان بر سرنوشت افغانستان تأثیر محوری دارد. اما قادر نخواهد بود که بر همکاری هند و چین در این کشور شرط تعیین کند.
زمینه برای همکاری‌های عمیق‌تر بین هند و چین در افغانستان وجود دارد، اما نه بر‌اساس یک توافق دو‌جانبه بین دو کشور. هند، چین و روسیه تا کنون چندین گفت‌وگوی سه‌جانبه برای همکاری متقابل در افغانستان داشته‌اند. با این وجود، من موهن سینگ در سفر ماه اکتوبر‌ش به چین که در جریان آن با رهبر چین، لی کیکیانگ گفت‌وگو داشت، در باره‌ی افغانستان صحبتی نکردند. انکشاف جدید وضعیت اما، اندکی امیدوار کننده است. در اوایل همین هفته، وزیر خارجه‌ی هند، سوجاتا سینگ برای گفت‌وگو با معاون وزیر خارجه‌ی چین- ژو ژین‌مین- به بیجینگ سفر کرد. این سفر، فرصت مناسبی برای تبادل نگرانی‌های مشترک‌شان در باره‌ی افغانستان برای آن‌ها مهیا کرد.
سرانجام این‌که، زمینه‌ی همکاری‌های مشترک هند و چین بعد از خروج سربازان ایالات متحده و ناتو در افغانستان وجود دارد. این‌که این دو غول آسیا چگونه می‌توانند از این فرصت استفاده و بر آن سرمایه‌گذاری کنند، به عوامل متعدد بستگی دارد. دولت کنونی هند همواره علاقه‌مند همکاری نزدیک با چین در مورد افغانستان بوده است. این‌که دولت بعدی هند، احتمالا به رهبری حزب بهاراتیا جاناتا (BJP)، چقدر علاقه‌مند همکاری دو‌جانبه و چند‌جانبه خواهد بود، در آینده دیده می‌شود. در مورد چین این‌که، هرقدر این کشور بیش‌تر درگیر مسایل افغانستان شود، اختلافش با دوست برای «تمام فصول»اش (پاکستان) بیش‌تر خواهد شد. تا هنوز در باره‌ی این‌که دقیقا هند و چین در باره‌ی افغانستان چه روی‌کردی را در پیش خواهند گرفت، اطميناني وجود ندارد؛ اما با‌صراحت می‌توان گفت که افغانستان فصل مشترک منافع جغرافیایی-سیاسی همسایگانش باقی خواهد ماند.
