اخیراً جنرال دوستم، معاون اول رییس‌جمهوری با ابراز نگرانی از ناامنی‌ها در ولایت‌های شمالی کشور، عامل آن را «ناتوانی» و «مدیریت ناسالم» ولی‌محمد احمدزی، فرمانده قول اردوی ۲۰۹ شاهین خواند. آقای احمدزی اما در پاسخ گفت که عامل نابسامانی‌ها در این ولایت‌ها، کنار نیامدن احزاب و شخصیت‌های سیاسی روی چگونگی تقسیم امتیازات حکومتی است.
تنور جنگ در ولایت‌های شمالی که روزگاری از امنیت کامل برخوردار بود، در سال‌های پسین همانند ولایت‌های جنوبی داغ است، طوری که در دو- سه سال اخیر ولسوالی‌های متعدد یکی پی دیگری به دست طالبان افتاده‌اند. عامل ناامنی هرچه باشد، چیزی که باید این جنرالان به آن توجه کنند، این است که طالبان در شمال قدرتمندتر می‌شود. در حال حاضر ۱۲ ولسوالی ولایت‌های شمالی به صورت کامل و حدود ۶۰ ولسوالی دیگر به طور نسبی در اختیار طالبان است.
برای درک بهتر وضعیت امنیتی مناطق شمال با مقام‌های محلی و نمایندگان شوراهای ولایتی ۹ ولایت شمالی کشور گفت‌وگو انجام شده که هرکدام از اوضاع بد امنیتی این ولایت‌ها نگرانند و حرف از ولسوالی‌هایی می‌زنند که یا به صورت کامل یا ۴۰ تا ۹۰ درصد خاک آن‌ها به دست طالبان افتاده است.
تقابل جنرالان
جنرال دوستم پس از ماه‌ها خاموشی، روز یک‌شنبه، ۱۵ ثور در سفری به ولایت جوزجان در نشستی با مردم در اقتامت‌‌گاهش گفت که باشند‌گان ولایت‌های شمال کشور با مشکلات بزرگ امنیتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. آقای دوستم افزود که به دلیل «ناتوانی» فرمانده قول اردوی ۲۰۹ شاهین در حمایت از سربازان، این نیروهای جوان امنیتی کشته می‌شوند: «به این نیروها توجه نمی‌شود و حتا به آن‌ها ارزش یک پرنده را نمی‌دهد.»
دوستم پس از پاسخ جنرال احمدزی با نشر اعلامیه‌ای خواستار برکناری وی شد و گفت: «آشکار است که بروز کاستی‌ها و ناتوانی‌ها در میدان جنگ، در‌حالی‌که از لحاظ اسلحه، تجهیزات و دیگر امکانات نسبت به دشمن برتری دارند، به عدم مدیریت درست مدیران امنیتی بر می‌گردد و من این نکته را یک بار دیگر خاطر نشان می‌دارم که قومندان قول اردوی ۲۰۹ شاهین در این نابسامانی‌ها در قدم اول مسئول میباشد.»
آقای دوستم همچنان گفت که اگر طرح امنیتی او را حکومت می پذیرفت، امنیت شمال کشور را تأمین می‌کرد. او به مردم وعده داده که مشکلات آن‌ها را با رییس‌جمهوری درمیان می‌گذارد و اگر رییس‌جمهوری به آن توجه و رسیدگی نکند، خود آن‌ها تصمیم می‌گیرند.
ولی‌محمد احمدزی، فرمانده قول اردوی شاهین در پاسخ به انتقاد جنرال دوستم، با نشر اعلامیه‌ای گفت پس از آن که او در این سمت گماشته شده، چیدمان مقام‌های قول اردو را بازنگری کرده، «خویش‌خوری» و «وابستگی» را از بین برده، به طالبان اجازه نداده که ساحات بیشتری را تصرف کنند و از سقوط پی‌هم ولسوالی‌ها جلوگیری کرده است. این جنرال افزوده که اگر اقدامات او نبود، امروز حتا ولایت جوزجان زادگاه جنرال دوستم برای آقای دوستم باقی نمی‌ماند.
آقای احمدزی با انتقاد از جنرال دوستم گفته است: «یگانه عامل نا‌بسامانی‌های ولایات مربوط به ایشان (دوستم) ناشی از کنار نیامدن احزاب، بر سر تقسیم امتیازات حکومتی و کنار نیامدن شخصیت‌های مطرح و کلیدیی شمال در گزینش افراد در پُست‌های مهم و نفوذ افراد زورگو، مسلحین غیرمسئول در ارگان‌های دولتی برای اعمال فشار، نفی، حذف و به حاشیه راندن اقلیت‌های قومی است نه چیزی دیگری.»
او از جنرال دوستم پرسیده که او به عنوان فرد دوم مملکت برای مردم کشور و به ویژه برای شمال چه دست‌آوردی دارد و چه کارهای سازنده و مثبتی انجام داده است؟
احمدزی از ایجاد قول اردوی جدید زیر نام ۲۱۷ پامیر برای ولایت‌های شمال شرقی به عنوان یکی از دست‌آوردهای خود یاد و تأکید کرده که با تلاش‌های پی‌گیر او این قول اردو ایجاد شده است. او به عنوان مسئول درجه یک امنیت شمال کشور تعهد سپرده که «با جنایت‌کاران طالب تعامل نخواهم کرد و اجازه نخواهم داد تا دهشت‌افروزی این گروهک تروریستی در ساحه‌ی مسئولیتم افزایش پیدا کند.»
جنرال ولی‌محمد احمدزی، در ماه سنبله‌ی سال ۱۳۹۷ فرماندهی قول اردوی شاهین را به عهده گرفت. آقای احمدزی می‌گوید که او هنگامی این مسئولیت را به عهده گرفت که جنگ‌ها و نا امنی‌ها در سراسر شمال کشور در حال افزایش بود، ولسوالی‌ها در معرض سقوط قرار داشت و مردم در حال کوچ بودند. او مدعی است که جلوی پیش‌روی طالبان را گرفته است.
اما آنچنان که آقای احمدزی مدعی است، پس از آمدن او در قول اردوی شاهین و ایجاد یک قول اردوی جدید برای ولایت‌های شمالی وضعیت امنیتی در شمال کشور چندان بهبود نیافته است. در نهم حمل امسال با سقوط ولسوالی ارغنج‌خواه ولایت بدخشان، یک ولسوالی بر شمار ولسوالی‌های تحت کنترل طالبان اضافه شد. اما نیروهای امنیتی سه روز بعد این ولسوالی پس گرفتند. در پنجم ثور امسال بندر تجارتی آی‌خانم در ولایت تخار به دست طالبان سقوط کرد که دو روز بعد نیروهای امنیتی بندر را از طالبان پس گرفتند. روز شنبه، ۱۵ ثور، طالبان حمله‌ا‌ی بر فرماندهی پولیس ولایت بغلان انجام دادند که در آن ۱۸ تن کشته و ۵۷ تن زخمی شدند. روز سه‌شنبه، ۱۷ ثور نیز در حمله‌ی جنگ‌جویان طالبان بر یک پاسگاه پولیس ملی و محلی در ولسوالی خواجه بهاوالدین تخار، هشت سرباز پولیس کشته شدند.
شمال کشور در چه وضع است؟
بلخ، جوزجان، فاریاب، سرپل، بغلان، سمنگان، قندوز، تخار و بدخشان، ۹ ولایت شمالی که شماری از آن‌ها تا سال‌های پسین از امنیت خوبی برخوردار بود، اما در حال حاضر وضعیت مناسبی ندارد و ده‌ها ولسوالی یا در تصرف کامل طالبان است یا طالبان بر اکثر خاک این ولسوالی‌ها کنترل دارند.
بلخ
بلخ که تا پیش از دو سال امن‌ترین ولایت افغانستان بود، در حال حاضر وضعیت مناسبی ندارد و ولسوالی‌های آن شاهد حملات طالبان بوده است. به گفته‌ی مقام‌های محلی، در حال حاضر شش ولسوالی بلخ زیر تهدید بلند امنیتی قرار دارد.
افضل حدید، رییس شورای ولایتی بلخ در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید که ناامنی شمال حرف تازه‌ای نیست، بلکه روند ناامن شدن شمال از نزدیک به سه سال اخیر شروع شد که در حال حاضر روز به روز رو به افزایش است. به گفته‌ی او، ناامنی شمال به تفاوت دیدگاه‌های رهبران این ولایت‌ها ارتباط ندارد، بلکه مشکلات اصلی کمبود نیرو، راهبرد نظامی ناکارآمد و عدم هماهنگی میان نیروهای امنیتی است. آقای حدید می‌گوید که بارها خواستار راه اندازی عملیات مشترک برای پاک‌سازی چند ولایت شمالی شده است، اما تاکنون عملیات مؤثری انجام نشده است: «مناطق پاک‌سازی می‌شود، اما وقتی نیروها برگشتند، مناطق دوباره به دست طالبان می‌افتد. تا در راهبرد نظامی تغییر بنیادی نیاید، هماهنگی مشترک میان ولایت‌های شمال ایجاد نشود، ناامنی در شمال به این زودی پایان نمی‌یابد، بلکه روز به روز جغرافیایی بیشتر از دست می‌رود.»
فاریاب
مقام‌های محلی ولایت فاریاب می‌گویند که وضعیت امنیتی این ولایت شدیداً وخیم است و از جمله‌ی ۱۴ ولسوالی، در حال حاضر سه ولسوالی آن به صورت کامل در دست طالبان است. طاهر رحمانی، رییس شورای ولایتی فاریاب در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید در ۱۱ ولسوالی دیگر فاریاب، تنها ساختمان ولسوالی و فرماندهی پولیس در دست دولت است و بقیه ساحات این ولسوالی‌ها در کنترل طالبان است. به گفته‌ی او، وضعیت شهر میمنه مرکز فاریاب نیز خوب نیست و اداره‌های دولتی به سان یک روستا در محاصره قرار دارد. آقای رحمانی می‌افزاید که شاهراه «نمبریک» و «نمبر دو»ی این ولایت نیز یا مسدود است یا عبور و مرور از آن به سختی انجام می‌شود.
آقای رحمانی اظهارات فرمانده قول اردوی شاهین را رد می‌کند و دلیل ناامنی فاریاب و دیگر ولایت‌های شمالی را در ناتوانی مسئولان محلی و نظامی می‌داند.
سمنگان
محمد‌صدیق عزیزی، سخن‌گوی والی سمنگان می‌گوید که از شش ولسوالی این ولایت هیچ کدام آن در دست طالبان نیست و صرف ولسوالی دره صوف پایین، برخی قسمت‌های ولسوالی «روی دو آب» و چند روستای مرکز سمنگان با تهدیدات امنیتی مواجه است که عملیات‌های نظامی در این ساحات جریان دارد. به گفته‌ی آقای عزیزی، هفته‌ی گذشته طالبان قصد تصرف ولسوالی روی دو آب را کردند که با همکاری مردم و خیزش‌های مردمی عملیات طالبان با کشته شدن ۱۸ جنگ‌جوی آنان عقب زده شد.
بدخشان
از دو سال به این طرف وضعیت امنیتی بدخشان رو به وخامت بوده و از ۲۸ ولسوالی این ولایت، دو ولسوالی آن؛ وردوج و یمگان به دست طالبان است. احمد‌جاوید مجددی، عضو شورای ولایتی بدخشان در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید که بیش از ۱۲ ولسوالی بدخشان زیر تهدیدات امنیتی قرار دارد که ۶۰ تا ۸۰ درصد خاک این ولسوالی‌ها در کنترل طالبان است. مجددی همچنان می‌گوید که بسیاری از راه‌های ولسوالی‌های این ولایت مسدود یا عبور و مرور از آن‌ها با خطرات جدی همراه است.
این عضو شورای ولایتی در رابطه به اظهارات اخیر جنرال دوستم و جنرال احمدزی می‌گوید که این گونه اظهارات باعث تقویت دشمن می‌شود و امنیت کشور را بیشتر از پیش صدمه می‌زند.
قندوز
ولایت قندوز نیز در سال‌های اخیر شاهد ناامنی‌های گسترده بوده و حتا طالبان دو بار شهر قندوز را سقوط دادند و این شهر را چند روز در کنترل داشتند. از ۹ ولسوالی قندوز سه ولسوالی آن به صورت کامل در دست طالبان است. امین‌الله آیدین، عضو شورای ولایتی قندوز در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید که ۶۰ تا ۹۰ درصد خاک بقیه ولسوالی‌های این ولایت نیز در دست طالبان است. او می‌افزاید که وضعیت قندوز روز به روز در حال وخیم شدن است و حتا شهر قندوز و دور و بر شهر با تهدیدات امنیتی مواجه است.
این عضو شورای ولایتی بی‌توجهی حکومت و نهادهای امنیتی را عامل اصلی گسترش ناامنی در ولایت قندوز و دیگر ولایت‌های شمالی می‌داند.
تخار
ولایت تخار نیز ناامن است و شماری از ولسوالی‌های آن در سال‌های گذشته میان نیروهای امنیتی و طالبان دست به دست شده است. سید صلاح‌الدین برهانی، منشی شورای ولایت تخار به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که فعلاً وضعیت امنیتی تخار نسبتاً بهتر است، اما حضور طالبان در ولسوالی‌های درقد، خواجه بهاوالدین، ینگی‌قلعه، دشت‌قلعه، خواجه‌غار، اشکمش و مرکز تالقان نگران‌کننده است. آقای برهانی می‌افزاید که تشکیلات نیروهای امنیتی در تخار برای مقابله با طالبان کافی نیست، اما از عملکرد نیروهای امنیتی در این ولایت ابراز رضایت می‌کند.
بغلان
ولایت بغلان در سال‌های اخیر از ناامن‌ترین ولایت شمالی کشور بوده است. اسدالله شهباز، نماینده‌ی بغلان در مجلس نمایندگان در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید که ولسوالی دهنه‌غوری و منطقه‌ی دندغوری مربوط مرکز ولایت بغلان به صورت کامل در تصرف طالبان قرار دارد. ۸۰ درصد خاک ولسوالی تاله‌و‌برفک و بیش از ۶۰درصد خاک ولسوالی بغلان مرکزی در دست طالبان است. ولسوالی‌های برکه، نهرین و دوشی نیز با تهدیدات بلند امنیتی مواجه است. به گفته‌ی او، مسیرهای پل‌خمری- مزار و پلخ‌خمری- قندوز نیز ناامن است و در سال جدید حملات طالبان در ولایت بغلان افزایش یافته است.
آقای شهباز عملکرد جنرال احمدزی، فرمانده قول اردوی شاهین را مثبت می‌خواند و می‌گوید که برخی حلقات و احزاب با مداخله در تلاش بدنام کردن حکومت است.
سرپل
ولایت سرپل نیز در سال‌های اخیر شاهد درگیری‌های خونین بوده است. محمد‌آصف صادقی، عضو شورای ولایتی سرپل در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید از شش ولسوالی این ولایت، ولسوالی کوهستانات از چهار سال به این سو در دست طالبان است. صادقی می‌افزاید که ۹۰ درصد خاک ولسوالی صیاد، بیش از ۹۰ درصد خاک ولسوالی سوزمه‌قلعه، بیش از ۶۰ درصد خاک ولسوالی سنچارک و ۸۰ درصد خاک مرکز ولایت سرپل در دست طالبان است. به گفته‌ی او، هرچند ساحات ولسوالی گوسفندی و بلخاب در دست طالبان نیست، اما با تهدیدات بلند امنیتی مواجه است.
این عضو شورای ولایتی می‌گوید که در بهار امسال حملات طالبان بر ولایت سرپل به صورت وحشت‌ناک شروع شده بود، اما در حال حاضر اندکی از شدت آن کاسته شده است.
آقای صادقی در رابطه به اظهارات دوستم و احمدزی می‌گوید که هم رقابت ناسالم احزاب و هم سوء‌مدیریت فرماندهان نظامی عامل افزایش ناامنی در ولایت‌های شمال است: «نادیده گرفتن‌ها، حق‌تلفی‌ها، عقده‌های سیاسی، طالبان فرمایشی، طالبان دستوری و موارد دیگر بخشی از ناامنی شمال است.»
جوزجان
ولایت جوزجان نیز امن نیست. ولسوالی خم‌آب این ولایت که در ماه سنبله سال گذشته به دست طالبان سقوط کرد، اکنون به صورت کامل در دست این گروه است. مولوی عبدالحی حیات، عضو شورای ولایتی جوزجان در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید که تنها امنیت ولایت خواجه‌دو‌کوه و مرکز این ولایت بهتر است. به گفته‌ی او، راه‌های ولسوالی‌های ارقین، مرادیان، منجک، قوش‌تپه و درزآب مسدود است و دولت تنها در ساختمان‌های ولسوالی و فرماندهی پولیس این ولسوالی‌ها حضور دارند: «در برخی ولسوالی‌ها، شهر و بازار هم در دست دولت نیست.» ۴۰ الی ۶۰ درصد خاک ولسوالی‌های آقچه، فیض‌آباد و خانقا نیز در دست طالبان است.
«ایجاد قول اردوی جدید هیچ تأثیری روی امنیت شمال و شمال شرق نگذاشته است»
در ماه حمل امسال قول اردوی ۲۱۷ پامیر برای ولایت‌های قندوز، تخار، بدخشان و بغلان ایجاد شد. این قول اردو از بدنه‌ی قول اردوی ۲۰۹ شاهین جدا شد. پیش از آن، فرقه ۲۰ پامیر در چوکات قول اردوی ۲۰۹ شاهین مسئول امنیت ولایت‌های شمال شرقی کشور بود. وزارت دفاع گفته بود که هدف از ایجاد این قول اردو تأمین امنیت هرچه بیشتر ولایت‌های شمالی، به خصوص شمال شرقی کشور میباشد.
اما نمایندگان مردم شمال در شوراهای ولایتی می‌گویند که ایجاد این قول اردو که «تنها به نام از فرقه به قول اردو ارتقا یافته» و تجهیزات و تشکیلات آن همانند سابق است، هیچ تأثیر مثبت روی امنیت ولایت‌های شمالی نگذاشته است.
افضل حدید، رییس شورای ولایتی بلخ می‌گوید تا زمانی‌که تشکیلات جدید ایجاد نشود، تغییری در وضعیت امنیتی نخواهد آمد: «اگر تشکیلات همین تشکیلات باشد، از بدنه‌ی یک قول اردو قیچی و به سمت دیگر دهد، فکر نکنم که دردی را دوا کند. بهتر است که قوت‌های تازه ایجاد و در تشکیلات تغییرات بیاید.»
احمد‌جاوید مجددی، عضو شورای ولایتی بدخشان می‌گوید که تشکیلات قول اردوی جدید تاهنوز تکمیل نشده و فرقه‌ی ارتش که قبلاً در قندوز فعال بود، صرف به نام قول اردو تغییر کرده است: «تاکنون حرکت مثبت از این قول اردو دیده نشده که باعث بهتر شدن وضعیت امنیتی ولایت‌های شمال‌شرقی شود.»
محمد‌آصف صادقی، عضو شورای ولایتی سرپل می‌گوید که ایجاد قول اردوی جدید مثل «از بروت کندن و به ریش چسپاندن است» و ایجاد این قول اردو هیچ تأثیری روی امنیت شمال نگذاشته است.