عصیان بر مردسالاری در جغرافیای زن‌ستیز؛ مروری بر کتاب «رازهای شاه‌دخت»

عصیان بر مردسالاری در جغرافیای زن‌ستیز؛ مروری بر کتاب «رازهای شاه‌دخت»

ندا کارگر

«رازهای شاه‌دخت» تازه‌ترین کتاب جین ساسون، نویسنده‌ برجسته‌ی آمریکایی است که از زبان «شاه‌دخت سلطانه» یکی از اعضای خانواده‌ی آل سعود روایت شده است.

این کتاب که حدود سه سال پیش منتشر شد، بازتاب‌دهنده‌ی واقعیت‌های دشوار زندگی زنان در عربستان ‌سعودی و بسیاری از کشورهای شرق میانه است؛ زنانی که از بدو تولد تا دم مرگ قربانی تبعیض جنسیتی‌اند و از دست‌رسی به ابتدایی‌ترین حقوق‌شان محروم.

جین ساسون، نویسنده‌ی این کتاب که پیش از این 12 کتاب پرفروش دیگر را نیز درباره‌ی زندگی زنان در شرق میانه نوشته، در سال 1985 زمانی که در یکی از بیمارستان‌های سلطنتی در ریاض کار می‌کرد، با شاه‌دخت سلطانه آشنا شد. زندگی این شاه‌دخت عرب‌تبار که سراسر مبارزه علیه بی‌عدالتی و تبعیض در برابر زنان بود، جین را واداشت تا دست به نوشتن کتابی بزند که درباره‌ی زندگی شاه‌دخت سلطانه و سختی‌های زندگی برای زنان در کشوری به‌شدت تندرو اسلامی است.

سلطانه آل سعود که جین ساسون از او به‌عنوان یک زن طغیان‌گر و مبارز در برابر مردان هوس‌ران عرب نام می‌برد، در این کتاب پرده از روی بی‌عدالتی‌های مأیوس‌کننده در عربستان‌سعودی برمی‌دارد که عاملان اصلی آن مردان آل سعود هستند. این کتاب که شیوه‌ی بیان آن شیوا و جذاب است از تلاش‌های شاه‌دخت سلطانه برای کمک به زنان نیازمند نه‌ تنها در عربستان‌ سعودی، بلکه در کشورهای دیگر چون یمن، سوریه و پاکستان نیز سخن می‌گوید.

کتاب «رازهای شاه‌دخت» منتقدانی نیز دارد و برخی از خواننده‌ها گفته‌اند که شاه‌دخت سلطانه در این کتاب به‌گونه‌ی مبالغه‌آمیزی مدام درباره‌ی نقشش در حمایت از زنان در کشورهای اسلامی صحبت کرده است.

سلطانه آل سعود در کتاب «رازهای شاه‌دخت» نظام قیمومیت مردان را نقض آشکار حقوق زنان می‌داند و خواهان پایان‌یافتن فوری این نظام در کشور به‌شدت مردسالارانه عربستان‌ سعودی می‌شود.

او همچنین سیستم قضایی عربستان‌سعودی را برای بازداشت کودکان و شکنجه آنان در زندان‌‌ها مورد انتقاد قرار می‌دهد. شاه‌دخت سلطانه در بخش دیگر از این کتاب به فشارها علیه حامیان حقوق‌بشر و فعالان‌مدنی در عربستان‌سعودی اشاره می‌کند و آل سعود را برای اعمال مجازات سنگین علیه مدافعان حقوق بشر و آزادی‌ بیان به باد انتقاد می‌گیرد.

او در این کتاب از رفیع بداوی، وبلاگ‌نویس و فعال‌مدنی عربستان‌سعودی نام می‌برد که به‌دلیل صحبت درباره‌ی نیاز برای آزادی زنان و تأمین حقوق بشر در عربستان‌ سعودی از سوی خانواده‌ی آل سعود زندانی شده است. او در بخشی از این کتاب چنین می‌نویسد:

«ممکن روزی رفیع بداوی از زندان آزاد شود و روزی برسد که او بتواند به‌راحتی درباره‌ی افکار و احساسات خود حرف بزند؛ اما این شرمساری هیچ‌گاه دامان مردان آل سعود را رها نمی‌کند که مرد محترم و خوش‌قلبی را فقط برای بیان افکارش و صحبت درباره‌ی آزادی زنان زندانی و شکنجه کردند. برای من دردآور این است که عاملان این خشونت‌ها و بدرفتاری‌ها مردان خانواده‌ی خودم هستند. برای همه‌ی آن مردان شجاعی که فکر می‌کنم جان خود را برای رسیدن به آزادی و بیان افکار خود به خطر انداخته و در حال حاضر در سلول‌های تنگ زندان به‌سر می‌برند و مدام شکنجه می‌شوند، اشک می‌ریزم. این شرم بزرگی برای خانواده‌ی آل سعود است.»

بیان این حرف‌ها از سوی یکی از اعضای خانواده‌ی سلطنتی آل سعود که نیازمند شجاعت فراوانی‌ است، خواننده را وامی‌دارد تا با اعتماد بیش‌تر به این شاه‌دخت عصیان‌گر، به مطالعه کتاب ادامه دهد.

شاه‌دخت سلطانه در این کتاب در کنار بیان وقایع ناخوشایند از لحظات خوش دورهمی‌ها با خانواده‌اش به‌ویژه خواهرش سارا و فرزندانش نیز صحبت می‌کند.

کتاب «رازهای شاه‌دخت» مدت کوتاهی پس از انتشار در فهرست یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های جهان قرار گرفت.