اکونومیست
مترجم: جلیل پژواک
چرا یک بیماری ساری شدیدا نگران‌کننده است؟ به دو دلیل. یکی این‌که بیماری ساری به‌طور تصاعدی گسترش می‌یابد؛ به یک‌بارگی ده‌ها مورد به صدها و صدها به هزاران مورد تبدیل می‌شود، اعداد و ارقام کنترل را به‌دست می‌گیرند و به این ترتیب گمانه‌زنی‌ها درباره‌ی فروپاشی سیستم بهداشتی، تحولات اجتماعی و اقتصادی مضر و یک بیماری همه‌گیرِ کشنده افزایش می‌یابد. دلیل دوم، نبود اطمینان است. داده‌های پراکنده و گزارش‌های متناقض به این معناست که دانشمندان نمی‌توانند از بدترین حالت جلوگیری کنند و در نتیجه بازار اطلاعات بد و شایعه رونق می‌گیرد.
همین مشکل اکنون در مورد ویروس جدید کرونا، موسم به «2019-ncov»، که در چین شیوع یافته، وجود دارد. تعداد موارد گزارش‌شده از 282 مورد در 20 جنوری به تقریبا هشت‌هزار و 800 مورد در 29 جنوری، یعنی فقط طی 9 روز، افزایش یافت. طی این 9 روز 4 مورد گزارش‌شده در خارج از چین و در 19 منطقه، 105 برابر شد. تا کنون شک و تردیدها در مورد خصوصیات اساسی بیماری ناشی از ویروس کرونا، از جمله این‌که چگونه سرایت می‌کند و چه مقدار از افراد آلوده به آن می‌میرند، برطرف نشده است. در میانه‌ی این عدم قطعیت، شبیه‌سازی شیوع ویروس کرونا توسط دانشگاه «جان هاپکینز» در ماه اکتبر، که در آن 65 میلیون نفر جان خود را از دست دادند، به‌عنوان پیش‌بینی مدنظر گرفته شد. اما این پیش‌بینی، یعنی مرگ 65 میلیون نفر در اثر ویروس کرونا، نمی‌تواند دقیق باشد.
آیا ویروس جدید به یک بیماری جهانی تبدیل خواهد شد؟ این بیماری چقدر مرگ‌بار خواهد بود؟
هرچند این دو پرسش، پرسش‌های به‌جایی‌اند اما پاسخ قطعی به آن تا هفته‌ها یا ماه‌ها بعد امکان‌پذیر نخواهد بود. با این‌حال، مقامات و مراجع صحی باید از امروز دست به کار شوند و برنامه‌ریزی کنند. بهترین حدسی که فعلا می‌توان زد این است که بیماری ناشی از ویروسی کرونا از چین شروع شده و خطر شیوع آن به سراسر جهان، بسیار بالا است و حتا ممکن است به یک بیماری فصلی مکرر تبدیل شود. شاید به‌زودی معلوم شود که بیماری ناشی از ویروس کرونا کشنده‌تر از آنفلونزای فصلی نیست، ولی این چیزی از جدی‌بودن آن کم نمی‌کند. ویروس کرونا در کوتاه‌مدت به اقتصاد جهانی ضربه می‌زند و بسته به نحوه‌ی مقابله با شیوع آن، ممکن است در چین اثرات سیاسی نیز داشته باشد.
ویروس کرونا در ماه دسامبر شناسایی شد. تماس مکرر انسان و حیوان در چین به این معناست که جهش‌های ویروسی که باعث آلوده‌شدن انسان‌ها می‌شود، احتمالا از چین آغاز و رفت‌وآمد گسترده در شهرها به معنای آلوده‌شدن بیش‌تر مردم است. این ویروس احتمالا از خفاش‌ها نشأت گرفته و از طریق پستانداران از جمله «زباد نخلی» یا «سرنواری» انتقال یافته و سر از «بازار غذای دریایی» شهر «ووهان» در ولایت «هوبئی» درآورده است، جایی که حیوانات وحشی خرید و فروش می‌شوند. علائم آن به آنفلونزا شباهت دارد، اما می‌تواند شامل «سینه‌بغل» باشد که احتمالا کشنده است. حدود 20 درصد موارد، شدید گزارش شده‌اند و باید در شفاخانه بستری شوند. در حدود 2 درصد این موارد، فرد مبتلا جان خود را از دست داده است. تا کنون واکسن یا درمانی برای این ویروس وجود ندارد.
بزرگ‌ترین مایه‌ی نگرانی این است که نمی‌دانم چند مورد گزارش‌نشده یا ثبت‌نشده وجود دارد. مراقبت‌های بهداشتی در چین در سطح ابتدایی است؛ گزارش شده که به برخی از بیماران یا توجه نشده است یا شفاخانه‌های شلوغ آن‌ها را رد کرده‌اند. بسیاری دیگر ممکن است فعلا علائم خفیف ابتلا به این ویروس را تجربه کنند، اما واقعا متوجه نشوند که آلوده شده‌اند. شبیه‌سازی دانشمندان در «هُنگ‌کنگ» نشان می‌دهد که تا 25 جنوری، ده‌ها هزار نفر آلوده شده‌اند و این بیماری واگیر در چند ماه دیگر به اوج خود می‌رسد. با توجه به این شبیه‌سازی، ویروس از آنچه تصور می‌شود بیش‌تر گسترش یافته و از این‌رو، مهار آن در داخل چین دشوارتر خواهد بود. اما سطح کشنده‌بودن آن پایین‌تر به‌نظر می‌رسد؛ زیرا تعداد مرگ‌ومیر ناشی از آن را با درنظرگرفتن منطقه جغرافیایی بسیار کلان‌تری باید اندازه‌گیری کرد. با این‌وجود مانند مرگ‌ومیر ناشی از آنفولانزا تعداد زیادی احتمالا در اثر ویروس کرونا جان خود را از دست می‌دهند. در بین سال‌های 2017 و 2018 و با شروع فصل آنفولانزای شدید، در بین 45 میلیون امریکایی علائم آن مشاهده شد و در آن فصل، 61 هزار نفر جان خود را از دست دادند.
دانشمندان کار روی واکسن‌ها و روش‌های درمانی جدید برای کاهش شدت بیماری ناشی از ویروس کرونا را آغاز کرده‌اند. رسیدن به نتیجه، احتمالا 6 تا 12 ماه زمان می‌برد. بنابراین، مقامات صحی جهان باید دست به کار شوند و تدابیر جدی برای صحت عامه اتخاذ شود. در چین، تدابیر برای پیش‌گیری از ابتلا به ویروس کرونا به بزرگ‌ترین قرنطینه‌ی تاریخ منجر شده است؛ ووهان و سایر بخش‌های ولایت هوبئی مهرولاک شده‌اند. چنین تدابیر سخت‌گیرانه، مردم سرتاسر چین را به وحشت انداخته است. تعطیلات بهاری تمدید شده و در نتیجه مکاتب و مشاغل تعطیل‌اند و اقتصاد مصروف انتقال و تحویل غذا و کالا به خانه‌های مردم شده است.
بسیاری از کارشناسان تلاش‌های چین را تحسین می‌کنند. دانشمندان چینی با ویروس جدید کرونا مطمئنا بهتر از «سارس» در سال 2003 مقابله کرده‌اند. آن‌ها به سرعت آن را تشخیص دادند، ژنوم آن‌را توالی یابی کردند، بسته لوازم تشخیصی تهیه کردند و نهادهای بین‌المللی را مطلع نگهداشتند. در مقابل، سیاست‌مداران چین عمل‌کرد خوبی نداشته‌اند. آن‌ها در گذشته توجهی به بازراهای شلوغ و پر از حیوانات وحشی که باعث سارس می‌شوند، نکردند. با شیوع ویروس جدید، مقامات محلی ووهان در ابتدا به نقش علم در مقابله با آن اهمیت ندادند و وقتی بیماری گسترش یافته بود، شهر را درست هشت ساعت پس از اعلام خطر، طی اقدامی خشن، قرنطینه کردند. در این هشت ساعت، احتمالا 1 میلیون نفر بالقوه آلوده، توانستند از شهر خارج شوند.
همین امر ممکن است استراتژی چین را که قربانی بسیاری به همراه داشته، تضعیف کند. رشد چین در سه ماه اول از 6 درصدِ قبل از شیوع، احتمالا به 2 درصد اُفت می‌کند. از آن‌جایی که چین تقریبا یک-پنجم کل تولید جهان را به خود اختصاص داده است، اُفت اقتصاد چین احتمالا آسیب قابل‌توجهی بر رشد جهانی خواهد داشت. هرچند وقتی ویروس از بین برود، اقتصاد به حالت گذشته‌ی خود برمی‌گردد، اما تأثیر به مراتب ماندگارتری بر اعتبار «حزب کمونیست» و خود «شی جین‌پینگ» خواهد داشت. حزب کمونیست چین ادعا می‌کند که مسلح با سلاح علم، در حکومت‌داری موثرتر از دموکراسی‌ها عمل می‌کند. ناکامی و خامی این حزب در مهار ویروس جدید کرونا، بیان‌گر چیز دیگری است.
قرنطینه‌ای که ووهان و برخی شهرهای دیگر چین آن‌را تجربه می‌کنند، در خارج از چین غیرقابل تصور است. هزینه پزشکی و اقتصادی مقابله با ویروس کرونا به دولت‌هایی وابستگی دارد که از شیوع آن جلوگیری می‌کنند. راه جلوگیری، جداکردن فرد آلوده به محض شناسایی و پیداکردن و قرنطینه‌کردن افرادی است که فرد آلوده با آن‌ها در تماس بوده. اگر بیماری ناشی از ویروس کرونا در چین از بین برود، ممکن است شیوع آن به کلی متوقف شود. اگر متوقف نشود، کشورها می‌توانند مکاتب را تعطیل کنند، مردم را به خودداری از مسافرت تشویق کنند و خواستار لغو برنامه‌های مردمی و گردهمایی‌ها شوند. در این سناریو، مسأله خریدن وقت است که حتا اگر نتواند به‌طور کامل ویروس را متوقف کند، مزایای دیگری به همراه دارد. با خرید وقت، مقامات صحی از فرصت بهتری برای آماده‌شدن در برابر توفان برخوردار خواهند بود. شفاخانه‌ها می‌توانند تا رسیدن ویروس و توفانش، بیماران آنفلونزا و سایر بیماران مبتلا به امراض فصلی که شفاخانه‌ها را پر کرده‌اند، مرخص کنند و فضای بیش‌تری برای پذیرش افراد مبتلا به ویروس جدید کرونا داشته باشند.
تمام این اقدامات که صورت بگیرد، بازهم اپیدمی شدید خواهد بود. برخی از سیستم‌های صحی در آفریقا و زاغه‌شهرهای بزرگ آسیا، قادر به جداکردن بیماران و ردیابی کسانی که با بیماران تماس داشته‌اند، نخواهند بود. مقابله با ویروس کرونا بیش‌تر به تشخیص به‌موقع علائم بستگی دارد. یافتن و ردیابی افرادی که علائم خفیف ابتلا به ویروس را تجربه می‌کنند، یا همان‌طور که برخی گزارش‌ها نشان داده حتا علائم در وجود آن‌ها دیده نمی‌شود، بسیار دشوار است. چالش دیگر این است نمی‌دانیم این ویروس هنوز جهش می‌یابد که برای انتقال سریع‌تر و کشنده‌تر شود یا خیر.
جهان هرگز در برابر یک بیماری به اندازه واکنش در برابر ویروس جدید کرونا، سریع عمل نکرده است. ولی با وجود همین سرعت، این ویروس ممکن است خسارات بزرگی به بار بیاورد. با دست‌درازی بشر به زیست‌گاه‌های جدید، پرورش حیوانات بیش‌تر، تجمع در شهرها، مسافرت و گرمایش کره‌ی زمین، بیماری‌های جدید شایع‌تر می‌شوند. یک تخمین هزینه مقابله با بیماری‌های جدید را 60 میلیارد دالر در سال حساب کرده است. «سارس»، «مرس»، «نیپا»، «زیکا»، «آنفولانزای خوکی» مکزیکی و حالا تب ناشی از ووهان. اما این تب و ویروس «2019-ncov»، آخرین بیماری جهان جدید و آخرین ویروس از ویروس‌های جدید نخواهد بود.