مینه حبیب
بسيارى از مهاجران افغان در ايران، پس از شيوع گسترده‌ی بيمارى كوويد ١٩ در اين كشور، با برخورد غيرانسانى و ناامیدکننده‌ی حكومت ايران مواجه شدند و دست به ترك اين كشور زده و راهى افغانستان شدند.
ولايت هرات كه هم‌مرز با ايران است، به‌عنوان خط نخست آسيب‌پذير براى کشور است. دولت افغانستان با شیوع این ویروس در شهر کابل قیودات گشت‌وگذار وضع کرد. اما از همان شروع وضع محدوديت رفت‌وآمد در شهر كابل تا حالا مردم چندان به آن توجه ندارند.
طارق آرين، سخن‌گوی وزات امور داخله می‌گوید كه قیودات گشت‌وگذار هنوز در كشور پابرجاست و كسانى كه رعایت نکنند، از سوی پولیس جریمه‌ی نقدی مى‌شوند.
حكومت در كابل شفاخانه افغان-جاپان را به‌عنوان مركز تشخيص واقعات مشكوك بيماران كرونا در نظر گرفته است. ترس و اضطراب بیش‌ازحد از بیماری کرونا همه‌روزه پای شهروندان را به این شفاخانه می‌کشاند. شفاخانه افغان-جاپان در ناحيه پنج شهر کابل موقعيت دارد و روزانه به تعداد 600 تا 700 تن برای آزمایش بیماری کووید ۱۹ به اين مركز صحى مراجعه مى‌كنند.
محمدنظام‌الدین جلیل، ریيس شفاخانه مرکز کابل می‌گوید امکان آن وجود دارد كه تا اواخر اپريل اين بيمارى مراحل شدت خود را بپيمايد: «بيش‌ترين افراد مبتلا به اين ويروس کرونا از دشت برچى يا غرب كابل‌اند كه پيشينه‌ی سفر به ايران را داشته‌اند.»
برخى از افرادى كه علايم ويروس كوويد ١٩ را احساس کردند، برای تشخيص به شفاخانه‌ی افغان-جاپان در کابل مراجعه کرده‌اند، ولی از برخورد داکتران و چگونگی معاینه و عرضه خدمات صحی شکایت دارند.
کلاخی، دختری ۲۲ ساله و ساکن دشت برچی مبتلا به ویروس کرونا است. او با ناراحتی از برخورد بد كارمندان اين شفاخانه شكايت كرده و می‌گوید بى‌آن‌كه شفایاب شوم، برگه رخصتى به من دادند: «با وجودى كه درد دارم.»
سه تن از داكتران كه اخيرا بر اثر مصاب‌شدن به بيمارى كوويد ١٩ درگذشتند، خانواده‌هاى‌شان، كارمندان صحى و مسئولان شفاخانه افغان-جاپان را به بى‌توجهى و بى‌كفايتى متهم كرده و اين شفاخانه را فاقد امكانات مى‌دانند.
حمید ۳۳ ساله، مدت دو هفته است که پدرش در شفاخانه افغان-جاپان جان باخته اشت. او از بی‌کفایتی داکتران مى‌گويد: «در مدت تجريد كه پدرم در شفاخانه افغان-جاپان بسترى بود، يك داکتر هم به معالجه‌اش نيامد. همین قدر مى‌گويم هر كسى كه در شفاخانه افغان-جاپان مریض خود را مى‌آورد، تنها جسد مريض خود را خواهد برد؛ زيرا كه هيچ نوع امكانات وجود ندارد.»
نبی‌گل ۴۵ ساله و باشنده شهر کابل می‌گوید: «یک هفته پيش جهت آزمايش بیماری کووید ۱۹ به شفاخانه افغان-جاپان مراجعه کردم. با آن‌كه هشت روز مى‌شود، اما نوبت به من نمى‌رسد.» از سوى ديگر، يك تن از كارمندان این شفاخانه می‌گوید: «پرسنل طبى ما مصروف سمپل‌گيرى افراد بلندپايه حكومتى هستند و به مراجعه‌كنندگان رسيدگى نمى‌توانند.» دواخان مينه‌پال از معاونان سخن‌گوى ارگ مى‌گويد كه بايد همه آزمايش صحى بابت كوويد ١٩ بدهند.
با این همه داکتر مراد مموزی، سرپرست شفاخانه افغان-جاپان در اين باره مى‌گويد: «توصیه ما به مردم این است که تست ویروس کرونا حتمی نیست. اما هر زمانى كه افراد تب شديد، سرفه خشك و نفس‌تنگى شديد داشته باشد، بايد به اين مركز مراجعه كند. همچنان وزير صحت عامه در همين اواخر گفت كه بهترين راه، رعايت قرنطين است. هر كسى كه احساس علايم كوويد ١٩ داشت، به مدت ١٤ روز در خانه بماند و با اين‌كه علايم عمده احساس شد، به شفاخانه مراجعه كنند؛ زيرا اگر از هر فرد مشكوك تست گرفته شود، هم وقت ما هدر مى‌رود و هم امكانات ما به ناحق از ميان مى رود.»
طی روزهای اخیر فعالیت مرکز تشخیص کرونا در ولایت بلخ، به‌دلیل کمبود کیت متوقف شده است. پیش از این، مرکز تشخیص کرونا در هرات نیز به‌دلیل کمبود تجهیزات برای چند روز متوقف شده بود.
با اين همه، وحيد مايار، سخن‌گوى وزارت صحت عامه در مورد اتهامات وارده بر شفاخانه افغان-جاپان از سوى مريضان و مراجعه‌كنندگان را تأييد مى‌كند. او می‌گوید این شفاخانه امكانات كم‌ترى در اختيار دارد و كم‌كارى و بى‌توجهى داكتران در این شفاخانه ناشى از ترس آنان از بيماران كرونا است. مايار مى‌افزايد كه به‌منظور رسيدگى داكتران به بيماران، یک سلسه اقدامات جدی روی دست گرفته شده است. سخن‌گوى وزارت صحت علاوه كرد كه جز تخصيص 15 ميليون دالر از سوى حكومت برای مبارزه کرونا، تا هنوز حكومت كمك‌هاى كشورها و نهادهاى خارجى را دريافت نكرده است.
جمعه بابكرخيل، ۴۹ ساله و مسئول کسانی كه بر اثر این ویروس فوت مى‌كنند، می‌گوید: «داکتران و نرس‌ها اصلا به آسانی داخل اتاق مریضان نمی‌شوند و وى در حالى مصروف در اين شفاخانه است كه طى سه ماه گذشته به خانه‌ی خود نرفته و با آن‌كه در خط اول اين جنگ قرار دارد، هر لحظه امكان مبتلاشدنش متصور است و معاش پنج‌هزار و ٣٠٠ افغانى كه برايش پرداخت مى‌شود، كفاف زندگى‌اش را نمى‌كند.»
با افزايش شمار مبتلايان به ويروس كرونا در كشور، طالبان نيز از آمادگى‌شان براى پيكار با اين ويروس خبر دادند.
ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان در یک تماس تلفنی در مورد ارائه خدمات صحى و طبى به مردم در نقاط زير كنترل اين گروه گفت: «به مردم اطمینان می‌دهيم كه هر چه در توان ما باشد در عرصه خدمت‌رسانى به مردم دریغ نورزيم.»
ولايت كابل به‌دليل جمعيت كثيرش و هرات به‌دليل هم‌سرحدبودنش با ايران، بيش‌ترين تعداد مبتلايان را دارد.
وزارت صحت عامه مى‌گويد كه شمار كل مبتلایان به ویروس کرونا در كشور به 1330 تن مى‌رسد و 43 تن در نتیجه‌ی ابتلا به کرونا جان باخته‌اند و 188 تن دیگر بهبود یافته‌اند. وزارت صحت، درصدی بهبودیافتگان را ١٣ درصد می‌گوید.
محمدرفيق شيرزى، سخن‌گوى صحت عامه هرات، در یک تماس تلفنی گفت اين ولايت به‌عنوان ولايتى با بيش‌ترين آمار مبتلايان، از ٢٢ فبرورى سال روان ميلادى تا زمان نشر این گزارش 361 واقعه مثبت، ۱۴۴۹ واقعه منفی، ۲۰۴۴ واقعه مشکوک و در حدود 90 واقعه بهبودیافته ثبت شده است. او افزود در حدود ۱۰۵۵ تن از مراکز کوید ۱۹ مستفيد شدند و هفت فرد که شامل پنج مرد و دو زن که قبلا دچار بیمارى نفس‌تنگی، شکر و كهولت سن نیز بودند، بر اثر ویروس کرونا جان‌شان را از دست دادند.
تا هنوز کمک‌های دولت به مردم فقیر که به‌دلیل قیودات رفت‌وآمد، کار و درآمدشان را از دست دادند، به‌شدت ناچیز بوده است. از هر بورى گندم که برای نیازمندان اختصاص یافته بود، در اغلب جاهای شهر کابل تنها چهار كيلوى آن به مردم رسيد.
خواجه‌محمد، ۴۰ ساله و سبزى‌فروش مى‌گويد كه دولت فقط براى آن‌ها چهارونيم كيلو گندم كمك كرده كه با اين مقدار گندم نمى‌توان خوراك يك‌هفته‌اى ابتدايى را تهيه كرد.
تاجران و سرمايه‌گذاران كشور نيز در اين مدت زيان‌هاى هنگفت مالى را متقبل شده‌اند. جان‌آقای نوید، سخن‌گوی اتاق‌های تجارت و صنایع مى‌گويد كه بسيارى از شركت‌هاى صنعتى، از ايام قرنطين زيانمند و متضرر شده‌اند. با آن هم اتاق‌های تجارت و صنایع به بيش از ده‌ها هزار نفر بى‌بضاعت و نيازمند كمك كرده است.
يافته‌هاى ما در اين تحقيق نشان مى‌دهد كه حكومت براى جلوگيرى از شيوع بيش‌تر ويروس كرونا دير اقدام كرده است. همچنان امكاناتى كه از آن مقامات تعريف و تمجيد مى‌كردند، در شفاخانه افغان-جاپان وجود ندارد. اين امكانات بيش‌تر در خدمت مقامات و اعضاى شوراى ملى قرار گرفته است.
نوت1: این گزارش و تصاویر بخشی از پروژه بنیاد فریدریش ایبرت «زندگی در افغانستان از طریق لنز کووید 19» است که به‌زودی در ویب‌سایت www.fes-afghanistan.org نشر خواهد شد.
نوت2: نظرهای بیان‌شده در این گزارش لزوما از بنیاد فریدریش ایبرت نیست.
تذکر اطلاعات روز: این گزارش بنیاد «فریدریش ایبرت» در بدل پول منتشر شده است و اطلاعات روز در تهیه‌ی آن نقش ندارد.