گفت‌وگوی شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر با رویینا شهابی، روزنامه‌نگار
حفظ حقوق زنان، از جمله حق کار، تحصیل و مشارکت در سیاست و اجتماع از جمله موضوع‌هایی است که به باور فعالان حقوق زن باید به‌عنوان یکی از خطوط سرخ دولت در مذاکرات در نظر گرفته شود. به گفته‌ی برخی از این فعالان، موارد یادشده از حقوق آشکار و مسلم زنان است و نباید در گفت‌وگوهای صلح در مورد آن رایزنی صورت گیرد.
رویینا شهابی، روزنامه‌نگار، در گفت‌وگویی با شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر (از این به بعد «شبکه») میگوید، حقوق طبیعی زنان موضوعی نیست که نیاز به رایزنی داشته باشد، این‌ها حقوقی است که دین هم برای زنان در نظر گرفته است و آنان از زمان ظهور اسلام از آن بهره‌مند شده‌اند: «حقوق تحصیل، کار و مشارکت سیاسی زنان از موضوعاتی است که اصلا قابل بحث نیست، شاید در مورد تفکیک جنسیتی در مکاتب و دانشگاه‌ها ملاحظاتی وجود داشته باشد که آن هم بر بنیاد تجربه‌ی جوامعی که تفکیک جنسیتی و حجاب اجباری را به کار برده‌اند، نتیجه‌ی مطلوبی نداشته است.»
شبکه: به‌نظر شما زنان در تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت می‌توانند از حقوقی که اشاره کردید دفاع کنند؟
شهابی: با توجه به شناختی که از بانوان تیم دارم، اطمینان دارم که آنان توانایی، دانش و تجربه‌ی کار در سیاست را دارند و می‌توانند در مذاکرات صلح از حقوق آشکار زنان دفاع کنند. در مورد این‌که احتمالا سازش‌هایی صورت بگیرد نیز نگران نیستم؛ چون کسانی که به نمایندگی از ما به قطر رفته‌اند، مسئولیت‌پذیرند. به هر حال امیدواریم که گفت‌وگوها نتیجه‌ی مثبت داشته باشد.
شبکه: ارزیابی کلی شما از جریان مذاکرات صلح چیست؟
شهابی: به‌نظر من حالا برای قضاوت در مورد گفت‌وگوها زود است؛ چون هنوز هر دو تیم روی کارشیوه‌ی گفت‌وگوها به توافق نرسیده‌اند. یکی از موارد قابل نگرانی برای مدافعان حقوق زن و خبرنگاران این است که ایدیولوژی طالبان قابل تغییر نیست، به عبارتی اگر ایدیولوژی آنان تغییر کند دیگر طالب نیستند؛ این در حالی است که وقتی برای حل منازعات و جنگ گفت‌وگوهایی صورت می‌گیرد، باید طرف‌های مذاکره از برخی خواسته‌های خود کوتاه بیایند. در نهایت فکر می‌کنم در این گفت‌وگوها چیزهایی برای از دست‌دادن وجود دارد؛ چون ما برای مذاکره حاضر شده و پذیرفته‌ایم که باید در برخی موارد انعطاف داشته باشیم. از سویی طبق خبری که از رسانه‌ها شنیدم، در ولایت هرات یک گروه امر به معروف و نهی از منکر به فعالیت آغاز کرده و موقف‌گیری‌هایی پیش از مشارکت طالبان در حکومت شروع شده که این نگران‌کننده است.
شبکه: به‌نظر شما اگر طالبان در قدرت شریک شوند، فعالان حقوق زن می‌توانند به فعالیت‌های خود ادامه بدهند؟
شهابی: من نسبت به طالبان هیچ خوش‌بین نیستم؛ چون تمام مواضع این گروه روشن است و سال‌هاست که به‌خاطر افکار خود می‌جنگند، اما باید بعضی میکانیزم‌های سیاسی، اجتماعی و بین‌المللی وجود داشته باشد تا آنان را مقید کند که در صورت مشارکت در حکومت، به تناسب چیزی که به دست می‌آورند از بعضی چیزها چشم‌پوشی کنند، اما در کل به باور من زندگی با گروهی که سال‌ها جنگیده و فعالیت‌های انتحاری انجام داده است، منطقی به‌نظر نمی‌رسد.
شبکه: به‌نظر شما اگر در توافق صلح محدودیت‌هایی در مورد حقوق زنان از سوی طالبان مطرح شود، موقف تیم دولت در این مورد چه باید باشد؟
شهابی: همه می‌دانیم که زنان با این‌که هیچ‌گاه آغازکننده‌ی جنگ نبوده‌اند، همیشه بزرگ‌ترین قربانی را در جنگ‌ها داده‌اند. صدها زن بدون سرپرست در افغانستان با پذیرفتن مشکلات فراوان برای تعلیم و تحصیل پسران و دختران خود تلاش کرده‌اند و حالا بسیاری از این فرزندان انجنیر و داکتر استند. چنین زنانی هرگز حاضر نخواهند شد با نتیجه‌ی رنج و زحمت آنان معامله صورت گیرد. زنان نباید قربانی گفت‌وگوهای صلح باشند؛ این قابل قبول نیست که در مذاکرات صلح، چوکی و امتیازات یک تعداد از گروه‌های درگیر سیاسی حفظ شود و حقوق زنان قربانی شود. ما برای این‌که به طالبان بفهمانیم که دیگر نمی‌توانند از زنان قربانی بگیرند، دادخواهی می‌کنیم. ممکن است بخشی از دست‌آوردهای زنان زیان ببیند، اما حاضر نیستیم مسائل اساسی را واگذار کنیم. طالبان هم می‌دانند که افغانستان امروز شبیه به گذشته نیست و دیگر نمی‌توانند قوانین دوران حاکمیت‌شان را در کشور پیاده کنند، طبیعی است که نگرانی‌هایی از ادغام این گروه در حکومت وجود دارد و ممکن است محدودیت‌هایی به وجود بیاید، اما خوشبختانه شمار زیادی از زنان افغانستان با سوادند و در برابر این مشکلات مبارزه خواهند کرد.
شبکه: آیا ظرفیت چنین مبارزه‌ای را در زنان می‌بینید؟
شهابی: به همان اندازه که سطح آگاهی زنان بالا رفته است، میزان مطالبه‌گری آنان برای آزادی‌خواهی نیز افزایش یافته است. ما امیدواریم که نتیجه‌ی گفت‌وگوها کمتر به زیان زنان باشد، اما اگر احتمالا بخشی از توافق به سود ما نباشد، برای اصلاح آن مبارزه خواهیم کرد.
شبکه: گفت‌وگوهای صلح چه فرصت‌ها و امیدهایی را به وجود آورده است؟
شهابی: آغاز گفت‌وگوها امیدبخش است؛ چون بیش از چهل‌سال است که جنگ در کشور جریان دارد و این‌که با حمایت جامعه‌ی جهانی طرف‌های درگیر حاضر شدند تا دور میز مذاکره بنشینند و برای رسیدن به توافق صلح با هم صحبت کنند، مردم را بیش از هر زمان دیگری به برقراری صلح امیدوار کرده است. به باور من تنها خاموشی تفنگ‌ها به معنای صلح نیست و اگر با زنان، که بیش از نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند صلح نشود، جنگ عملا پایان نخواهد یافت.
بانو شهابی میگوید، با توجه به این‌که کشور بیش از چهل سال شاهد جنگ بوده است، انتظار نمی‌رود در یک زمان کوتاه صلح برقرار شود، اما مردم امیدوارند که مذاکرات صلح نتیجه‌ی مثبت داشته باشد.
نوت: این مصاحبه توسط شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر تهیه شده و امتیاز و مسئولیت آن به این شبکه برمی‌گردد. این سلسله مطالب براساس یک تفاهم همکارانه در اطلاعات روز نشر می‌شود.