گفت‌وگوی شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر با خلیل رؤفی، فعال مدنی
به باور شماری از فعالان مدنی، حضور کم‌رنگ زنان در تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت در گفت‌وگوهای صلح یکی از چند نشانه‌ی عدم باورمندی حکومت به مشارکت سیاسی زنان است و دولت برخلاف آن‌چه ادعا می‌کند، به مشارکت برابرانه‌ی زنان باور ندارد.
خلیل رؤفی، فعال مدنی و مدافع حقوق بشر، در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (شبکه) می‌گوید دولت افغانستان با وجود داشتن نظام جمهوری، آن‌چنان که جمهوریت باورمند به ارزش‌های دموکراتیک، از جمله مشارکت سیاسی زنان است، به این ارزش‌ها باور ندارد: «نظام جمهوریت و قانون اساسی افغانستان به مشارکت برابرانه باور دارد و آن را تسهیل می‌کند، اما رهبران ارشد حکومت به این‌ها باور ندارند. چند زن در کابینه حضور دارد؟ چند والی و ولسوال زن یا بانوانی که در رده‌های تصمیم‌گیری باشند در حکومت حضور دارند؟ این یعنی حکومت آن‌طور که ادعا می‌کند به مشارکت سیاسی زنان باور ندارد. اگر باورمندی وجود می‌داشت، حداقل ۹ یا ۱۰ تن از اعضای هیأت مذاکره‌کننده باید زنان می‌بودند.»
شبکه: شما از تعداد اعضای زن در هیأت دولت انتقاد کردید، اما به باور بسیاری، نفس حضور نمایندگان زن در مذاکرات ممکن است تأثیراتی بر موقف طالبان نسبت به زنان داشته باشد، نظر شما در این مورد چیست؟
رؤفی: به نظر من زنان باید مشارکت معنادار می‌داشتند؛ یعنی باید زنانی که در مذاکره، علوم اسلامی یا فلسفه تخصص دارند برای مذاکرات انتخاب می‌شدند تا طالبان می‌فهمیدند که زنان فهیمی در تیم دولت افغانستان حضور دارند، در نزدیک به دو دهه‌ی گذشته نظام دموکراتیک در افغانستان فرصت‌های برابر برای زنان و جوانان فراهم کرده است و این زنان توانایی این را دارند که با دانش و استدلال خود تیم طالبان را به چالش بکشند، اگرچه زنانی که فعلا در تیم استند هم شخصیت‌های ساده‌ای نیستند؛ تمام آنان پیشینه‌ی مبارزات سیاسی و کار در موقف‌های بلند حکومتی دارند، مثلا بانو کوفی از جمله زنان فهیم و توانا است، اما بسیار خوب می‌شد اگر در کنار بانو کوفی، چند زن توانای دیگر هم می‌بود تا می‌توانستند طرف مقابل را با استدلال‌های خود اقناع کنند و مذاکره را به سوی یک نتیجه‌ی مطلوب ببرند.
شبکه: ارزیابی شما از آن‌چه تا کنون در مذاکرات گذشته است، چیست؟
رؤفی: پیش از هر چیز به نظر من ترکیب تیم مذاکره‌کننده بسیار مشکل دارد؛ این هیأت همه‌شمول نیست؛ نمایندگان جامعه‌ی مدنی، رسانه‌ها و نهادهایی که در بخش حقوق زنان فعالیت می‌کنند در این تیم حضور ندارند، به عبارتی زنانی که کارشان مبارزه و عدالت‌خواهی برای مشارکت سیاسی زنان است، در این گفت‌وگوها نیستند. در کل در مورد ترکیب هیأت و چگونگی انتخاب و انتصاب اعضای آن هیچ‌گونه مشورتی با نهادهای جامعه‌ی مدنی صورت نگرفته است، در حالی که جامعه‌ی مدنی بخشی از نظام جمهوری است که متاسفانه دولت جمهوری اسلامی افغانستان آن را به کلی فراموش کرده است. تمام اعضای هیأت مذاکره‌کننده‌ی دولت باید افرادی می‌بودند که در تمام موضوعات، از جمله بحث مشارکت سیاسی زنان، نوعیت حکومت و حقوق شهروندان توانایی و ظرفیت بحث را می داشتند که برخی از آنان متاسفانه این توانایی را ندارند.
شبکه: با این وجود این هیأت تا چه اندازه قادر است در گفت‌وگو با گروهی که پیشینه‌ی خوبی، به‌ویژه در رابطه با زنان ندارد، نقش زنان را برجسته سازد؟
رؤفی: اعضای این هیأت باید توانایی استدلال در برابر خواسته‌های ایدئولوژیک طالبان را داشته باشند. طالبان در مورد اسلام و شریعت حرف می‌زنند و از سویی ما نیز مدعی داشتن یک نظام اسلامی استیم؛ به همین دلیل باید افرادی که دانش دینی می‌داشتند و می‌توانستند در برابر این ادعای طالبان استدلال قوی و منطقی کنند در ترکیب تیم حضور می‌داشتند، اما متاسفانه چنین اشخاصی در تیم، به‌ویژه در میان بانوان نیستند، در حالی که ما بانوانی داریم که در حوزه‌ی دین دکترا دارند و می‌توانند برای طالبان به بهترین شکل استدلال کنند و به آنان بفهمانند که زنان حق و توانایی حضور در عرصه‌های مختلف را دارند و با استناد به متون دینی ثابت می‌کردند که این حق را شریعت به آنان داده است که متاسفانه چنین افرادی برای گفت‌وگو با طالبان فرستاده نشدند، اما در کل خوبی بحث این‌جاست که یک اجماع بین‌المللی پشت هیأت مذاکره‌کننده‌ی دولت وجود دارد، اگرچه امریکا در اوایل بحث ارزش‌ها را تا اندازه‌ای کنار گذاشته بود، ولی امروز از آقای خلیلزاد، نماینده‌ی امریکا در افغانستان می‌شنویم که بحث مشارکت سیاسی زنان برای آنان بسیار مهم است. از سویی دولت‌های اروپایی نیز در نشست افتتاحیه‌ی مذاکرات بین‌الافغانی از مشارکت سیاسی زنان، جامعه‌ی مدنی، آزادی بیان و آزادی گردهمایی‌ها و اجتماعات حمایت کردند.
شبکه: به نظر شما اگر بهای صلح ایجاد بعضی محدودیت‌ها در رابطه با حقوق زنان باشد، پذیرفتنی است؟
رؤفی: دو موضوع در مورد نتیجه‌ی مذاکرات مطرح است؛ یکی صلح که در صورت تحقق آن، بی‌عدالتی و قربانی‌شدن ارزش‌ها ممکن نیست و دیگری آتش‌بس یا نبود جنگ. دادخواهی‌های ما برای صلح است؛ صلحی که در آن بحث عدالت اجتماعی، ارزش‌های دموکراتیک و مشارکت سیاسی زنان مطرح باشد. مذاکرات نیز دقیقا برای همین هدف در جریان است، نه برای این‌که فقط جنگ متوقف شود و هر نوع بی‌عدالتی در جریان باشد.
شبکه: حضور طالبان در قدرت، چه تاثیری بر فعالیت‌های جوامع مدنی خواهد گذاشت؟
رؤفی: از آن‌جایی که افرادی با دانش غربی و با لقب تکنوکرات فضا را برای فعالیت‌های مدنی، گردهمایی‌ها و اعتصابات محدود می‌سازند، نگرانی ما این است که با مشارکت طالبان در حکومت، این محدودیت بیشتر شود، ولی خوشبختانه نسل بعد از ۲۰۰۱ نسل تربیت‌یافته‌ی بسترهای دموکراتیک است، آنان حکومت را با گردهمایی‌ها، تظاهرات و دادخواهی‌های خود به چالش کشیدند، همین نسل در حکومت بعدی هم بستر را برای فعالیت‌های مدنی مساعد خواهد ساخت، البته در این‌جا قطعا به حمایت جامعه‌ی جهانی نیاز است که فعلا خوشبختانه این حمایت وجود دارد. تمام دولت‌هایی که باورمند به نظام دموکراتیک استند، از ایجاد فضایی مناسب برای حرکت‌های مدنی در افغانستان حمایت و دفاع می‌کنند.
شبکه: چه نگرانی‌هایی در رابطه با نتیجه‌ی مذاکرات صلح دارید؟
رئوفی: بزرگ‌ترین نگرانی ما این است که این مذاکره به بن‌بست کشانده شود که اگر چنین شود، طالبان با مشروعیت جهانی‌ای که پیدا کرده‌اند، قطعا خشونت‌های‌شان را افزایش خواهند داد که این نگران‌کننده است.
به باور آقای رؤفی، اگر امریکا فشارهای خود را بیشتر کند، این مذاکرات قطعا به نتیجه خواهد رسید، اما اگر ایالات متحده از مذاکرات صلح افغانستان به عنوان ابزاری برای انتخابات خود استفاده کند، گفت‌وگوها با بن‌بست روبه‌رو خواهد شد و جنگ و خشونت افزایش خواهد یافت.
نوت: این مصاحبه توسط شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر تهیه شده و امتیاز و مسئولیت آن به این شبکه برمی‌گردد. این سلسله مطالب براساس یک تفاهم همکارانه در اطلاعات روز نشر می‌شود.