درآمد به تومان، پرداخت به دالر

معصومه جعفری

به‌دنبال شروع توزیع تذکره (شناسنامه) الکترونیکی برای مهاجران افغان در ایران، شماری از افغان‌های مقیم ایران از پرداخت هزینه‌هایی که برای پاسپورت و تذکره الکترونیکی به دولت افغانستان می‌پردازند شاکی‌اند و می‌گویند با توجه به سقوط ارزش پول ایران و افزایش بیکاری در آن کشور، قادر به پرداخت هزینه‌ی پاسپورت و تذکره الکترونیکی نیستند.

شماری از این مهاجران با راه‌اندازی کمپین تویتری خواهان کاهش هزینه‌های پاسپورت و تذکره الکترونیکی شده و می‌گویند حکومت افغانستان باید مشکلات و چالش‌هایی را که مهاجران افغان در ایران با آن مواجه‌اند درک کرده و هزینه‌های پاسپورت و تذکره الکترونیکی را کاهش دهد.

در حال حاضر مهاجران افغان در ایران برای دریافت پاسپورت ۱۲۰ دالر امریکایی و برای دریافت تذکره الکترونیکی ۱۰ دالر امریکایی باید پرداخت کنند. اما معادل این مبلغ به واحد پولی ایران برای پاسپورت حدود ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان و برای تذکره الکترونیکی حدود ۲۸۰ هزار تومان ایرانی می‌شود. این مقدار در افغانستان برای پاسپورت پنج ساله، ۵ هزار و ۵۰۰ افغانی و برای تذکره الکترونیکی ۱۰۰ افغانی است.

علی دانش، یکی از اعضای کمپینی است که برای کاهش هزینه‌های پاسپورت و تذکره الکترونیکی برای مهاجران افغانستان در ایران راه‌اندازی شده است. او می‌گوید مهاجران در ایران به دو دسته تقسیم می‌‌شوند؛ برخی از مهاجران پناهنده‌اند و از سوی کمیساریای عالی سازمان ملل و دولت ایران «کارت‌‌های آمایش» دریافت می‌کنند و گروه دیگر مهاجرانی‌اند که اقامت آن‌ها براساس پاسپورت می‌باشد و همه‌ساله مدت اقامت باید از سوی دولت ایران تمدید شود.

او به روزنامه اطلاعات روز گفت که در هر دو صورت گرفتن تذکره‌‌ی الکترونیکی برای هر دو گروه نیاز است و کسانی که کارت آمایش دارند نیز باید برای اثبات هویت تذکره بگیرند. او می‌‌گوید: «پیش از این هزینه‌‌های کنسولگری و پاسپورت‌‌ها در بدل ۲۰ دلار بود و پس از تبدیل پاسپورت‌‌های دست نوشته به پاسپورت‌‌های الکترونیکی، هزینه دریافت پاسپورت به ۱۲۰ دالر امریکایی رسید. چون ارزش پول ایران بسیار کاهش یافته است و مهاجران افغان نیز کارگران فصلی‌اند، حمایت‌های دیگر هم دریافت نمی‌کنند، لذا این هزینه برای آن‌ها زیاد است.»

سکینه حیدری، یکی دیگر از اعضای تیم این کمپین می‌‌گوید که دادخواهی آنان از ۲۷ اسد ۱۳۹۹ به هدف کاهش هزینه‌‌ی پاسپورت توسط عده‌‌ای از مهاجران افغان در شهرهای مختلف ایران آغاز شده است. او می‌‌گوید ‌‌از حمل سال ۱۳۹۷ به این طرف ارزش تومان سقوط کرده است و در حال حاضر یک دالر امریکایی برابر است با ۳۲۰۰۰ تومان ایرانی.

او به روزنامه اطلاعات روز گفت که پس از آغاز دادخواهی، یک ماه بعد هزینه دریافت پاسپورت برای افغان‌هایی که در ایران دانشجویند، به ۲۰ دالر امریکایی رسیده است، درحالی‌که هزینه‌‌ی ۱۲۰ دالری برای آن‌ها نیز مشخص شده بود.

سکینه حیدری همچنان گفت که دریافت پاسپورت در ایران نیز زمان زیادی را در بر می‌گیرد و شماری از مهاجران برای دریافت پاسپورت خود ماه‌ها انتظار می‌کشند. او گفت: «چندین ماه طول می‌کشد تا پاسپورت به دست متقاضی برسد. حتا ۱۳-۱۴ ماه هم طول کشیده است. پاسپورتی که به موقع به دست متقاضی نرسد به چه درد می‌خورد؟ در چنین حالتی مهاجر عملا با بسیاری از مشکلات اقامتی و دیگر معضلات مواجه و دچار خسارات زیاد می‌‌گردد.»

ایران در سال‌های اخیر با تحریم‌های جهانی از جمله تحریم‌هایی که از سوی امریکا وضع شده است، مواجه است. وضع این تحریم‌ها ارزش پول ایران را پایین آورده است و این وضعیت روی مهاجران افغان نیز تأثیر منفی گذاشته است. سکینه حیدری در این مورد می‌گوید که مهاجران افغان با درآمد تومان در شرایط عادی به سختی می‌توانند درآمد حداقلی کمایی کنند.

او افزود: «در این دو و نیم سال اخیر با کاهش شدید تومان و افزایش گرانی و بعد از آن وضعیت کرونایی، مهاجران در وضعیت بسیار بد اقتصادی قرار گرفته‌‌اند در چنین شرایط اسفناک، سفارت و کنسولگری‌ها هم هزینه‌‌های دالری را با نرخ بازار سیاه از مهاجرین مطالبه می‌کنند. از رییس جمهور محترم کشورمان می‌خواهیم به وضعیت مهاجرین در ایران توجه کنند. ما هم ملت افغانستان هستیم.»

درآمد کم، پرداختی زیاد

شماری از شهروندان افغانستان که در ایران زندگی می‌کنند، دانشجو و در مقاطع مختلف تحصیلی مصروف فراگیری دانش‌اند. سید کریم حسینی در مشهد ایران دانشجو است و با خانواده‌اش در همان‌جا زندگی می‌کند. او هزینه‌ی زندگی سه فرزند و دیگر اعضای خانواده‌اش را از راه تحقیق تأمین می‌کند و ماهوار نزدیک به دو میلیون تومان درآمد دارد.

او با اشاره به وضعیت دشوار زندگی در ایران می‌‌گوید: «قبلا تذکره کاغذی گرفتیم و حالا در مورد تذکره الکترونیکی که باید اقدام کنیم، گفته‌‌اند نفری ده دالر بدهیم که در واقع من باید ۵۰ دلار بدهیم. این مبلغ نزدیک به یک میلیون و پانصد تا یک میلیون و هفت‌صد هزار تومان می‌‌شود. برای پاسپورت باید نفر ۱۲۰ دالر بدهیم. ما پنج نفریم. به جز دختر کوچک‌مان اگر بقیه اعضای فامیل بخواهیم پاسپورت بگیریم، هزینه‌ی آن ۴۸۰ دالر می‌‌شود که با نرخ تومان حالا حداقل باید دو-سه سال چیزی نخوریم تا بتوانیم پول پاسپورت را در بیاوریم. علاوه بر موضوع پاسپورت دیگر هزینه‌‌های کنسولی نیز بسیار زیاد است.»

مریم، مهاجر افغان در ایران صاحب دو فرزند است و خود، شوهر و یک فرزندش بیمارند. یکی از فرزندانش با بیماری دیستروفی ماهیچه‌ای دوشن یا «دی‌ام‌دی» دست و پنجه نرم می‌‌کند و به گفته‌ی مریم، هزینه‌ی داروهای او ماهوار حدود یک میلیون تومان می‌شود. شوهر او حدود یک میلیون و شش صد هزار تومان درآمد و دچار بیماری درد عصب سه‌قلو یا «تری ژیمنال»، بیماری سیاتیک، کبد و سنگ صفرا است.

مریم با خانواده‌اش ۳۲ سال پیش به ایران مهاجر شده است و مانند هزاران افغان دیگر در ایران با مشکلات اقتصادی مواجه است. او با اشاره به تورم بلند در ایران می‌گوید: «آخرین بار ده یا یازده ماه پیش گوشت قرمز خریدیم، چرا که توان خرید آن را نداریم. هیچ‌کس را نمی‌‌توانیم مهمان کنیم چون خرج بسیار بالاست. الان پاسپورت ما هشت ماه وقت دارد و باید تذکره بگیریم که برای خانواده‌ی ما چهار میلیون تومان می‌‌شود. یعنی از ۹ ماه درآمد ما، اگر پول دارو و دکتر و کرایه خانه را ندهیم، پول پاسپورت جور می‌‌شود. هیچ نهاد حمایتی هم ما را حمایت نمی‌‌کند. اگر پاسپورت بگیرم، باید درمان پسرم را قطع کنیم و اگر درمان پسرم را ادامه بدهیم باید دیگر پاسپورت نگیریم و قاچاقی زندگی کنیم. نمی‌‌دانم چه کار کنیم.»

پاسخ مسئولان

اداره ملی احصاییه و معلومات افغانستان در پاسخ به دادخواهی مهاجران افغان در ایران می‌گوید که این اداره سهولت‌های زیادی را برای مهاجران در ایران ایجاد کرده است. رویینا شهابی، سخن‌گوی این اداره به اطلاعات روز گفت که چهار مرکز ارایه‌‌ی خدمات ثبت احوال نفوس در ایران ایجاد شده است که در حال حاضر دو مرکز آن فعال است و ثبت‌نام در آن عملا جریان دارد.

او با اشاره به اعتراض مهاجران در روزهای اخیر می‌گوید که پیش از این سفارت افغانستان در ایران به‌خاطر تذکره‌‌های الکترونیکی ده دالر امریکایی از مهاجران دریافت می‌‌کرد درحالی‌که تذکره‌‌هایی که به‌صورت غیابی توزیع می‌‌شد، نیز ده دالر هزینه داشت.

خانم شهابی افزود که این هزینه بنا به دستور رییس‌جمهور از مهاجران دریافت می‌‌شود. به گفته‌ی او، ارائه‌‌ی خدمات کنسولی در بیرون از کشور برای افغان‌ها، امکانات و تجهیزات و انتقال نیروی انسانی برای آن هزینه‌‌ی گزافی را بر دولت تحمیل می‌‌کند و در برابر این هزینه‌‌، ده دالر کم‌ترین مبلغی است که دولت می‌‌تواند دریافت کند.

رویینا شهابی می‌گوید که اداره ملی احصاییه و معلومات در بخش ثبت احوال نفوس و خدمات تذکره یک اداره‌‌ی اجرایی و تابع قانون است و مسئولیت و صلاحیت‌‌اش با قوانین نافذه کشور تحقق می‌‌یابد و اگر دولت در زمینه‌‌ی تخفیف هزینه‌‌ها تصمیمی بگیرد، از سوی این اداره عملی خواهد شد.

حامد تهذیب، معاون سخن‌گوی وزارت امور خارجه نیز می‌گوید وزارت امور خارجه، پالیسی‌‌ها و قوانین خاص خود را دارد و صدور پاسپورت افغانستان در تمامی کشورهای دنیا به قیمت ۱۲۰ دالر توزیع می‌‌شود و برای مهاجرانی که در ایران‌اند، به فرمان رییس‌جمهور استثناهایی نیز در نظر گرفته شده است. او گفت، به‌صورت نمونه کسانی که برای بار اول پاسپورت دریافت می‌‌کنند، ۲۰ دالر و برای دفعات بعدی باید ۱۲۰ دالر پرداخت کنند.