حامد حیدری
رویکرد و سیاست‌های جدید منطقه‌ای دولت جدید امریکا این روزها بحث داغ محافل سیاسی و رسانه‌ای در پاکستان است. مقام‌ها در اسلام‌آباد درحالی‌که به ترمیم بهتر روابط میان دو کشور امید دارند اما رویکرد بی‌اعتمادی و تنش میان امریکا و پاکستان را پیش‌بینی می‌کنند.
روابط پاکستان و ایالات متحده امریکا پس از ماجرای یازده سپتامبر و سرنگونی رژیم طالبان در افغانستان توسط حمله نظامی امریکا وارد مرحله جدیدی از بی‌اعتمادی و تنش شد، تا جایی که امریکا این متحد غیر ناتوی خود را به‌دلیل حمایت مالی و پناه‌دادن به گروه‌های هراس‌افگن توبیخ کرد و تا جایی پیش رفت که دونالد ترمپ، رییس‌جمهوری پیشین امریکا در نخستین سال دوره ریاست‌جمهوری‌اش کمک‌های مالی نظامی را به پاکستان به حالت تعلیق درآورد.
جو بایدن که دو دور به‌عنوان معاون اوباما، رییس‌جمهوری قبلی امریکا فعالیت کرده است، تجربه قوی در حوزه سیاست و روابط خارجی دارد و نوع نگاه و تصور وی با ترمپ تفاوت زیادی دارد.
پاکستانی‌ها بایدن را دوست قدیمی پاکستان می‌دانند و باور دارند که جو بایدن درک بهتری از موقعیت اسلام‌آباد داشته و حتا زمانی که رییس کمیته روابط خارجی سنای امریکا بود نقش محوری برای ترمیم روابط با پاکستان و درک سیاست‌های این کشور در مقایسه با خواسته‌های کاخ سفید ایفا کرده است.
آخرین سفر جو بایدن به پاکستان ۹ سال پیش انجام شد. وی سال ۲۰۱۱ در اقدامی غیرمنتظره از کابل به اسلام‌آباد سفر کرد؛ بازدیدی که هدف اصلی آن اطمینان‌دهی به پاکستان برای حمایت از جنگ علیه تروریسم و اذعان به نقش این کشور در مورد افغانستان عنوان شد.
از سوی هم جو بایدن در طول هشت سال فعالیت خود در مقام معاون رییس‌جمهوری و پیش از آن ریاست کمیته روابط خارجی همواره پاکستان را به‌عنوان یک متحد راهبردی در منطقه دیده است.
رییس‌جمهوری وقت پاکستان در سال ۲۰۰۸ و در جریان سفر جو بایدن به اسلام‌آباد به پاس خدمات وی برای حمایت از توسعه روابط میان دو کشور، دومین نشان افتخار غیرنظامی پاکستان موسوم به «هلال پاکستان» را به بایدن تقدیم کرد.
اما حالا با آمدن جو بایدن در رأس قدرت در امریکا ممکن ماهیت روابط واشنگتن و اسلام‌آباد تغییر چندانی پیدا نکند اما نوع روابط پاکستان با چهار همسایه اصلی‌اش یعنی افغانستان، ایران، هند، و چین ملاک اصلی سیاست پیشروی اداره جدید امریکا خواهد بود.
هرچند امریکا و پاکستان در دوران حکومت دونالد ترمپ در پیوند به روند صلح افغانستان در یک کشتی سوار بودند اما مناسبات تیره‌ی واشنگتن با بیجینگ، به‌عنوان دوست و شریک راهبردی اسلام‌آباد و روابط نزدیک امریکا با هند به‌عنوان رقیب دیرینه و سنتی پاکستان در شبه‌قاره، می‌تواند مشکلاتی را در مسیر تعمیق روابط واشنگتن با اسلام‌آباد در دور جدید ایجاد کند.
اما آنچه که می‌تواند توسعه روابط میان واشنگتن و اسلام‌آباد را به بن‌بست بکشاند چگونگی روند صلح افغانستان خواهد بود، عدم صداقت و جدیت پاکستان برای موفقیت این روند و یا هم ادامه بازی دوگانه پاکستان برای زنده نگهداشتن جنگ نیابتی در افغانستان که منتج به بی‌نتیجه‌ماندن تلاش‌های صلح در این کشور شود ممکن سطح روابط میان دو کشور را در حد پایین قرار دهد.
درحالی‌که وزیر امور خارجه پاکستان دیدگاه این کشور درباره افغانستان را نزدیک به نگاه دولت جدید امریکا توصیف کرده است، اما هفته قبل مشاور امنیت ملی دولت بایدن از بازنگری توافق صلح منعقدشده میان دولت ترمپ با طالبان خبر داد.
جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی امریکا اعلام کرد که واشنگتن توافق‌نامه امضاشده دولت ترمپ با طالبان را بازنگری خواهد کرد؛ توافقی که اسلام‌آباد خود را یکی از تسهیل‌کنندگان آن می‌داند و بر اجرای دقیق این پیمان تأکید دارد.
از نظر پاکستان موفقیت تلاش‌های صلح در افغانستان و خروج مسئولانه نظامیان امریکایی از افغانستان، یک دستاورد بزرگ و پیروزی دیپلماسی برای اسلام‌آباد خواهد بود. در عین حال دولتمردان پاکستانی نگران هرگونه توقف در روند صلح افغانستان هستند. به همین دلیل وزیر امور خارجه پاکستان اخیرا از دولت بایدن خواست تا به روند صلح افغانستان و خروج نظامیان از این کشور پابند بماند.
دستگاه دیپلماسی و رسانه‌ای پاکستان از همین حالا فعال شده و با پیام‌های پیشگیرانه هشدار می‌دهند که تصمیم دولت بایدن برای بازنگری در پیمان صلح دولت قبلی امریکا با طالبان، پیامدهایی را بر منطقه خواهد داشت و نکته منفی آن نیز چشم‌پوشی از تلاش اسلام‌آباد برای کمک به پیشبرد روند صلح افغانستان خواهد بود.
تصمیم دولت جدید امریکا برای بازنگری در توافق صلح میان دولت و طالبان و همچنین ماجرای تبرئه عاملان قتل خبرنگار روزنامه وال استریت ژورنال از سوی دیوان عالی پاکستان، چالش‌های جدید برای اسلام‌آباد با شروع کار دولت بایدن محسوب می‌شود.
اما پاکستان که خود را یکی از تسهیل‌کنندگان اصلی امضای پیمان صلح دوحه میان دولت ترمپ و طالبان می‌داند، تصمیم اخیر کاخ سفید برای بازنگری در این توافق را بی‌تأثیر خوانده و می‌گوید دولت بایدن فضای کمی برای ایجاد تغییرات خواهد داشت.
پاکستانی ها معتقدند که تصمیم بایدن تأثیر چندانی بر این روند نخواهد داشت. زیرا پیشرفت‌های زیادی از زمان امضای پیمان صلح دوحه میان امریکا و طالبان صورت گرفته و امکان تغییرات اساسی برای دولت جدید امریکا وجود نخواهد داشت.