یافته‌های هیأت معاونت سازمان ملل متحد (یوناما) نشان می‌دهد آغاز گفت‌وگوهای صلح افغانستان که با امیدواری شهروندان این کشور همراه بود کاهش خشونت‌ها را در پی نداشته، بلکه میزان خشونت‌ها پس از ۱۲ سپتامبر در برابر مدافعان حقوق بشر و خبرنگاران افزایش یافته است.
قتل‌های هدفمندِ مدافعان حقوق بشر و خبرنگاران در مقایسه با سه سال گذشته افزایش سریع داشته است. براساس یافته‌های این سازمان هدف قراردادن رهبران برجسته و خبرنگاران مشهور کشور که واقعیت‌ها را بی‌پرده بیان می‌کنند و همچنین مسئولیت نگرفتن بسیاری از رویدادها، فضایی از ترس و نگرانی را برای غیرنظامیان ایجاد کرده است.
یوناما در گزارش ویژه‌ای که به‌تازگی منتشر کرده، به تحلیل و ارزیابی آمار و رویکردهای مربوط به کشتار مدافعان حقوق بشر، خبرنگاران و کارمندان رسانه از اول جنوری ۲۰۱۸ تا ۳۱ جنوری ۲۰۲۱ پرداخته است. بر مبنای یافته‌های این گزارش در سال ۲۰۱۸ تلفات مدافعان حقوق بشر و خبرنگاران توسط شاخه‌ی خراسان داعش رخ می‌داد که بیشتر این تلفات توسط حملات مستقیم و به‌منظور هدف قراردادن مدافعان حقوق بشر و خبرنگاران صورت نگرفته است. این در حالی است که در سال ۲۰۱۹ شمار تلفات کاهش یافته بود اما قتل‌های هدفمند به‌صورت یک تاکتیک معمول مبدل شد. براساس گزارش یوناما این رویکرد در سال ۲۰۲۰ نیز ادامه یافت و در آخرین ماه‌های سال گذشته میلادی و پس از آغاز گفت‌وگوهای صلح افغانستان به بالاترین حد خود رسید. بر مبنای یافته‌های این سازمان، مدافعان حقوق بشر و خبرنگاران در سال ۲۰۱۸ به گونه‌ی غیرمستقیم در حملات گسترده که باعث تلفات ملکی می‌شد آسیب می‌دیدند درحالی‌که در سه ماه آخر سال ۲۰۲۰ به گونه‌ای هدفمند و از قبل طراحی‌شده افراد را مورد هدف قرار می‌دادند.
۱۱ خبرنگار و مدافع حقوق بشر طی ۴ ماه گذشته کشته شده‌اند
یافته‌های این سازمان نشان می‌دهد که پس از آغاز گفت‌وگوهای صلح در ۱۲ سپتامبر سال گذشته، ۱۱ مدافع حقوق بشر و خبرنگار کشته شده‌اند. شرایط کنونی کشور تأثیر بسیار منفی بر مردم جامعه گذاشته است؛ طوری که منجر به کاهش مدافعان حقوق بشر و خبرنگاران شده است و خشونت و تهدید آن‌ها نیز خودسانسوری‌شان را در پی داشته است. بر مبنای یافته‌های یوناما این تهدیدها بیشتر از سوی نهادهای دولتی و مخالفان مسلح مانند طالبان، داعش شاخه خراسان، جنگ‌سالاران، مجرمان و گروه‌های اجتماعی محافظه‌کار بوده است. یافته‌های گزارش ویژه‌ی یوناما نشان می‌دهد که ارائه معلومات و افشاگری در مورد مسائل مختلف بیشتر این فعالان را در معرض تهدید، ارعاب، آزار و اذیت و انواع محدودیت‌ها و توقیف خودسرانه قرار داده است.
افزایش ناامنی و فرار از کشور
در این گزارش آمده است که کشتار هدفمند مدافعان حقوق بشر، خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ها، قضات کشور و دادستانان و همچنین علمای دین و کارمندان ملکی و دیگر اقشار جامعه در سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است. طی چند ماه گذشته مدافعان حقوق بشر، خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ها با برنامه‌هایی سازمان‌دهی‌شده کشته شدند که هدف این حملات خفه‌کردن این افراد و رساندن پیام‌های تهدید‌آمیز به گروه‌های بزرگ‌تر بود. برخلاف امیدواری از آغاز گفت‌وگوهای صلح در سال ۲۰۲۰، سال گذشته میلادی برای مدافعان حقوق بشر و خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ها با هراس از وضعیت موجود و نگرانی‌های امنیتی پایان یافت که همین امر رسانه‌ها و جامعه مدنی را با چالش‌های زیادی روبه‌رو کرده است. این رویدادهای هراس‌افگن منجر به ترک شمار زیادی از مدافعان حقوق بشر، خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ها شد. این در حالی است که دیگران نیز در صدد فرار از کشور هستند. ماهیت فعالیت‌های مدافعان حقوق بشر، خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ها سبب شده تا آن‌ها همواره در معرض خدمات احتمالی مختلف در افغانستان قرار بگیرند.
یوناما وضعیت زنان مدافع حقوق بشر و خبرنگاران زن را نگران‌کننده خوانده است. برمبنای گزارش ویژه‌ی یوناما این سازمان در جنوری ۲۰۲۱، ۳۱ درخواست برای حمایت از مدافعان حقوق بشر که در معرض خطر قرار داشتند دریافت کرده است که ۱۰ درخواست مربوط به زنان است. این در حالی است که این آمار در سال ۲۰۲۰ به هفت مورد می‌رسید.
گزارش یوناما از وضعیت کشتار افراد ملکی در سال ۲۰۱۸
بررسی ویژه‌ی یوناما نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۸، ۱۳ مدافع حقوق بشر و ۱۷ خبرنگار و کارمند رسانه کشته شدند. در ۳۰ آپریل همان سال ۹ خبرنگار در نتیجه‌ی یک حمله انتحاری در شش‌درک کابل کشته شدند. از مجموع ۱۳ مدافع حقوق بشر که در سال ۲۰۱۸ کشته شدند، ۱۱تن دیگر بر اثر حملات جنگ‌جویان شاخه خراسان داعش به قتل رسیدند. بر مبنای یافته‌های این گزارش، بیشتر این حملات که توسط جنگ‌جویان شاخه خراسان داعش به قتل رسیدند شامل استفاده از مواد منفجره‌ی تعبیه‌شده در برابر نهادها و یا اماکن مزدحم بوده است.
دو مدافع حقوق بشر توسط گروه طالبان به ضرب گلوله به قتل رسیدند. از مجموع ۱۷ خبرنگار که در سال ۲۰۱۸ کشته شدند ۱۲ تن به‌شمول یک زن در جاهایی به قتل رسیدند که مسئولیت آن را داعش به عهده گرفته و یا به آن‌ها نسبت داده شده است.
در این گزارش یوناما آمده است که مسئولیت برخی از حوادثی که اخیرا اتفاق افتاده است توسط بازیگران مختلف از جمله طالبان به‌طور مکرر انکار شده است این در حالی است که دولت افغانستان گزارش داده است که افرادی که در پیوند به این رویدادها دستگیر شده‌اند در برخی از این حملات با گروه‌های ضد دولت از جمله طالبان ارتباط دارند.
گزارش یوناما از وضعیت کشتار افراد ملکی در سال ۲۰۱۹
در گزارش یوناما آمده است که در سال ۲۰۱۹ ، چهار مدافع حقوق بشر به ضرب گلوله کشته شدند. در رویدادی اعضای گروه طالبان، سرپرست کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در ولایت غور به قتل رساندند و در رویدادی دیگر یکی از مدافعان حقوق بشر توسط مردان تفنگدار در غزنی کشته شد. تیتسو ناکامورا و راننده‌اش نیز در رویدادی دیگر در همین سال به ضرب گلوله کشته شدند. شش خبرنگار و کارمند رسانه نیز در حملات هدفمند دیگری مورد هدف قرار گرفته و کشته شدند همچنین خبرنگار دیگری در ولایت فراه پس از اختطاف به قتل رسید. علاوه بر این اعضای شاخه خراسان داعش یک خبرنگار را در شهر خوست به ضرب گلوله کشتند. در ادامه این رویدادها چهار خبرنگار در قتل‌هایی هدفمند در تالقان، کابل و قندهار کشته شدند که هیچ گروهی مسئولیت این رویدادها را به عهده نگرفته است.
گزارش یوناما از وضعیت کشتار افراد ملکی۲۰۲۰
سال ۲۰۲۰ سال خونینی برای افغانستان بود. در این سال قتل‌های هدفمند مدافعان حقوق بشر افزایش یافت به طوری که از یک جنوری ۲۰۲۰ تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۰ ده تن از مدافعان حقوق بشر در ولایت‌های مختلف افغانستان به قتل رسیدند که هیچ گروهی مسئولیت این رویدادها را به عهده نگرفته است. از میان ده تن از این افراد۳ نفرشان قبلا توسط طالبان تهدید شده بودند.
یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که از اول جنوری تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۰ چهار کارمند و خبرنگار رسانه نیز کشته شدند که داعش فقط مسئولیت یک رویداد (حمله بر موتر تلویزیون خورشید) را برعهده گرفته است. در جریان درگیری در ولایت غور نیز یکی از خبرنگاران در میان معترضان توسط گلوله‌ی منحرف‌شده از سوی پولیس کشته شد.
گزارش یوناما از وضعیت کشتار افراد ملکی۲۰۲۱
طی چهارونیم ماه (از ۱۲سپتامبر ۲۰۲۰ تا ۳۱ جنوری) ۵ مدافع حقوق بشر هدف قرارگرفته و کشته شده‌اند که تمامی قتل‌ها توسط سلاح‌های سبک صورت گرفته است. طی این چند ماه شش خبرنگار و کارمند رسانه نیز کشته شده‌اند که از این میان چهار نفر به‌شمول یک زن به ضرب گلوله به قتل رسیدند و دو نفر دیگر توسط مواد منفجره‌ی تعبیه‌شده در وسیله نقلیه‌ی موردهدف قرار گرفتند. از مجموع این رویدادها فقط قتل (ملالی میوند و راننده‌اش) را شاخه خراسان داعش به عهده گرفته است.
افزایش قتل‌های هدفمند نگرانی شهروندان کشور را در پی داشته است. درست زمانی که گفت‌وگوها برای رسیدن به توافق سیاسی میان گروه طالبان و حکومت از سرگرفته شد، شمار این قتل‌های هدفمند نیز افزایش یافت. یوناما در این گزارش آورده است که ایجاد فضای رعب و وحشت برای مدافعان حقوق بشر و جامعه‌ی مدنی قابل توجیه نیست.
یوناما تأکید می‌کند طرف‌های درگیر جنگ مسئول ایجاد محدودیت در برابر فضای مدنی افغانستان هستند. این سازمان از تمامی جناح‌های درگیر جنگ می‌خواهد تا مسئولیت خود را در قبال جلوگیری از قتل و ارعاب، ترویج پاسخگویی و جلوگیری از معافیت از مجازات انجام دهند. یوناما از حکومت می‌خواهد تا به‌طور عادلانه این رویدادها را بررسی و عاملان آن را مورد پی‌گرد قرار دهد و با فرهنگ معافیت از مجازات از طریق راه‌اندازی تحقیقات مستقل، بی‌طرفانه و شفاف در مورد رویدادهای اخیر مبارزه کند. این سازمان به دولت افغانستان پیشنهاد می‌کند چارچوب مناسبی در زمینه‌ی محافظت از مدافعان حقوق بشر، خبرنگاران و کارمندان رسانه روی دست گیرد. یوناما از جامعه جهانی می‌خواهد تا در مطابقت با اعلامیه ۲۴ نوامبر ۲۰۲۰ در کنفرانس ژنو بر اهمیت نقش مدافعان حقوق بشر و رسانه‌های مستقل برای افغانستانی صلح‌آمیز و دموکراتیک تأکید کند و به‌منظور حمایت از مدافعان حقوق بشر، خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ها که در معرض خطر قرار دارند همکاری‌های‌شان را افزایش دهند.