پیام به زنان واضح بود: به خانه برگردید. از ماه نوامبر، صدها هزار کشاورز در مکانهای مختلف در حومه پایتخت هند جمع و خواستار لغو سه قانون کشاورزی شدند که به گفته آنها معیشت کشاورزان را از بین خواهد برد. در جنوری، همزمان با آغاز زمستان در دهلی نو، رییس عدلیه هند از وکلا خواست تا افراد مسن و زنان را ترغیب به ترک محل اعتراضات کنند. در پاسخ، زنان کشاورز که عمدتا از ایالتهای روستایی پنجاب، هاریانا و اوتار پرادش به صحنه آمده بودند، میکروفونها را بهدست گرفته و یکصدا گفتند: «نه»!
«جاسبیر کائور»، کشاورزی ۷۴ ساله از اهالی رامپور در غرب اوتار پرادش میگوید: «وقتی شنیدیم دولت به زنان گفته به خانه برگردند، انگار به ما نیشتر زده شد.» اواخر ماه فبروری بود و بیش از سه ماه از حضور او درمنطقهی «قاضیپور» میگذشت و در این مدت فقط یک بار به خانه بازگشته. وی از اظهارات دادگاه مبنی بر اینکه زنان فقط کارگرانی هستند که نقش مراقبت، خدمات آشپزی و نظافت را در این مکانها ارائه میدهند، نه ذینفعان برابر با مردان، مبهوت شد: «چرا باید برگردیم؟ این اعتراض مردانه نیست. ما در کنار مردان در مزارع زحمت میکشیم. اگر کشاورز نیستیم، پس کیستیم؟»
زنانی مانند کائوربه ندرت چنین سؤالاتی میپرسند. آنها مدتهاست که کشاورزی را بهعنوان بخشی از وظیفه خود در خانه پذیرفته، ولی سهم خود در کشاورزی را نادیده گرفتهاند. اما این موج اعتراضها که بزرگترین تظاهرات مداوم در جهان و شاید بزرگترین تظاهرات در تاریخ بشر باشد، باعث شده تا هزاران نفر صدای خود را به گوش دیگران برسانند. هندیها از هر سن، جنس، قبیله و مذهب با یک هدف مشترک متحد شدهاند: لغو قوانین جدید کشاورزی که در ماه سپتامبر توسط دولت نخستوزیر نارندرا مودی تصویب شد. این قوانین که توسط دیوان عالی کشور در جنوری به حالت تعلیق درآمده اما هنوز لغو نشده، به شرکتهای خصوصی اجازه میدهد مستقیما از کشاورزان خرید کنند. به گفته معترضان این کار آنها را زیر فشار خریداران قرار داده و سیستم سنتی فروش عمده یا «ماندیس» را از آنان میگیرد، سیستمی که براساس آن کشاورزان مطمئن بودند برای هر محصول حداقل قیمت در نظر گرفته میشود.
احتمالا زنان که ستون اصلی کشاورزی هند هستند، بیش از دیگران در معرض استثمار شرکتها قرار خواهند گرفت. براساس گزارش مؤسسه «آکسفام» در هند، ۸۵ درصد از زنان روستایی به کشاورزی مشغولند، اما تنها حدود ۱۳ درصدشان زمین دارند: «جاسبیر کائور نات» عضو اتحادیه پنجاب کیسان میگوید: «زنان را به چشم کشاورز نمیبینند. کار آنها بسیار زیاد است اما به چشم نمیآیند.»
«آمندیپ كائور»، كشاورزی از تالواندی در پنجاب، كه شوهرش ۵ سال پیش به خاطر ناچیز بودن محصول ۷ هزار دالر بدهکار شد و خودکشی کرد، میگوید: «این قانون ما را خواهد كشت، همین داشتههای ناچیزمان را هم خواهد گرفت.» کائور علاوه بر کشاورزی، برای تأمین هزینه زندگی خانواده خود در کلینکها نیز کار میکند. او و دو دخترش فقط پس از مرگ شوهرش توانستند صاحب زمین شوند. وی نتوانست مبلغی را که دولت هند به خانوادهی کشاورزانی که بر اثر خودکشی میمیرند، پرداخت میکند، بگیرد، چون نمیدانست باید برگهی تصدیق خودکشی بگیرد. او میگوید: «من حتا از روش مطالبه خسارت از دولت برای مرگ شوهرم اطلاع نداشتم، حالا چطور میتوانم با تاجران مذاکره کنم؟»
سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد که خواستار اقدام در مورد شکاف جنسیتی در کشاورزی شده، میگوید که باید صدای زنان «بهعنوان شرکای برابر شنیده شود» تا توسعه کشاورزی و امنیت غذایی محقق شود. اکنون در تظاهرات زنان صحبت میکنند. پیش از این، برخی از زنان بدون حجاب از خانههای خود بیرون نرفته بودند، چه رسد به اینکه در صحنه، مقابل هزاران مرد صحبت کنند. بسیاری از آنها با تراکتور که نماد قدرت است و پیش از این مردانه بود، خود را به پایگاههای اعتراضی میرسانند. «نات» با تمجید از روح اعتراض در میان این زنان گفت: «زنان در اینجا متحول شدهاند. آنها بهعنوان کشاورز ادعای هویت میکنند.»
همه اینها در قلب اولیا پرادش، پنجاب و هاریانا که مردسالاری در آن حاکم است، رخ میدهد. تغییر ذهنیت در این ایالات که زنکشی، خشونت جنسی و تبعیض جنسیتی بیداد میکند چالشی مداوم برای فعالان بوده است. «سودش گویات»، فعال حقوق زنان میگوید: «ما مدت زیادی است که برای برابری جنسیتی در این بخشها تلاش میکنیم، اما روند آن کند بوده.» در طی چند روز نخست اعتراضات در تکری، او تنها زن اهل هاریانا در آنجا بود. اما پس از آنكه محکمه از آنان خواست صفوف اعتراضات را ترک کنند، زنان سرازیر شدند. آنها همراه با خانوادهها یا زنان دیگر یا به تنهایی به اعتراضات پیوستند. به گفتهی او «این چیزی کمتر از یک معجزه نیست.»
«گورنام سینگ»، دبیر امور خارجه اتحادیه پنجاب کیسان میگوید، این فرصتی منحصر به فرد برای رسیدگی به عدم تعادل جنسیتی در جامعه هند است. در پایگاههای اعتراضات، زن و مرد از فرهنگها و جوامع مختلف مجبورند در کنار هم و بدون وجود حریم خصوصی و در شرایط سخت زندگی کنند.
فعالان با بهرهگیری از این وضعیت نادر، بحثهای مکرری در مورد کار زنان و سهم آنها در اقتصاد روستایی به راه انداختهاند. اعلامیههای منظم از صحنه درمورد برخورد برابر با زنان در سراسر پایگاهها در طول روز طنین انداز میشود. «هرشاران کاور»، انجینیر جوان فناوری اطلاعات که شغل خود را در دبی به خاطر حضور داوطلبانه در این اعتراضات ترک کرده، میگوید: «این همان هندی است که من دوستش دارم.»
در پایگاه اعتراضی قاضی پور، «راونیت کاور» ۲۹ ساله، دانشجوی حقوق از بنگلور، پیرامون مکالماتی تابو در هند از موفقیت خود در عادی سازی گفت و گو دربارهی قاعدگی میگوید. وی با کمک زنان معترض فروشگاهی مخصوص زنان در محل ایجاد کرده و در آن به صورت علنی نوارهای بهداشتی به فروش میرساند. او میگوید: «مردان خیلی زود به این مسئله عادت کردند. اکنون چنین مکالماتی در اینجا طبیعی است. مردان دیگر موقع به زبان آوردن کلمهی نوار بهداشتی زبانشان نمیگیرد.»
اینکه آیا چنین احساساتی فراتر از اعتراضات گسترش خواهد یافت، مشخص نیست. اما در حال حاضر کشاورزان زن دیده، شنیده و تأیید میشوند. این نوع تازهای از نگاه برابرانه به جنسیت در این کشور است. «سوخ دیپ سینگ»، کشاورز جوان پنجابی میگوید: «ما زنان را به چشم مادر، خواهر و همسر میدیدیم، اما اکنون از زاویهی دیگری به آنان نگاه میکنیم.»
زنان نیز نگاهی متفاوتی نسبت به خود پیدا کردهاند. «سودری کندلا»، کشاورز ۵۵ ساله اهل هاریانا كه تاکنون هرگز در تظاهرات مشارکت نكرده و بدون حجاب از خانه خود خارج نشده بود، میگوید: «من نمیدانستم تواناییام فراتر از آن چیزی است که بهعنوان زن، همسر و مادر از من انتظار میرود، اما حالا اینجا هستم» و با مشتهایی گرهکرده ادامه میدهد: «و من اجازه نمیدهم به من ستم کنند، مرا بترسانند یا بخرند.»