تازهترین خواستههای ابرثروتمندان امریکا یک مگا قایق تفریحی یا برنامه فضایی دیگر نیست، طرحی برای نجات جهان از بحران اقلیمی است. ایلان ماسک، بنیانگذار تسلا، متعهد شده ۱۰۰ میلیون دالر جایزه نقدی به فناوریای اختصاص دهد که دیاکسید کربن را به بهترین شکل از جو جذب کند. جف بزوس، بنیانگذار آمازون و ثروتمندترین فرد جهان، قول داده است ۱۰ میلیارد دالر به طرحهای اقلیمی کارآمد بپردازد. و بیل گیتس، میلیاردر دیگر و بنیانگذار مایکروسافت، اخیرا کتابی را منتشر کرده که در آن راهکارهایی برای رساندن انتشار آلایندگی به صفر ارائه داده است.
ثروت این سه نفر با هم ۴۶۶ میلیارد دالر و بزرگترین سهم را در چرخهی تولید کربن در کره زمین دارند. آنها نمادی از جهان بینی داووس-محور نیز هستند که بازارهای آزاد و پیشرفتهای تکنولوژیکی را پاسخی به وضعیتی که موجودیت میلیونها انسان را دچار بحران کرده است، میداند.
گیتس در کتاب جدید خود نوشت: «من بیشتر شبیه یک انجینر فکر میکنم تا دانشمند سیاسی». او بر تدابیری مانند استفاده از گوشت مصنوعی گاو اصرار دارد. ماسک استفاده از سوختهای فسیلی را «تجربهای جنون آمیز» توصیف کرد، اما حمل و نقل عمومی را نیز مشکلی بغرنج خواند.
بیل ویل، مدیر اجرایی «صدای اقلیم» (Climate Voice) که قبلا بخشهای انرژی پاک و پایداری را در گوگل و فیسبوک مدیریت میکرد، گفت: «آنچه این افراد را به هیجان میآورد فناوری و نوآوری است. آنها فقط میخواهند با هم رقابت کنند، حتا اگر ناخودآگاه باشد. طرز فکر این است که مبالغی را روی اقداماتی سرمایهگذاری میکنیم و امیدوارم که برخی از موارد واقعا به موفقیت برسند.»
برای از بینبردن میزان انتشار از بعضی مناطق با چند گزینه فعلی، مانند ساخت فولاد و هواپیما، و همچنین مکش دیاکسیدکربنی که قبلا ساطع شده، باید فکر تازهای کرد. اما، همانطور که وایل اشاره کرد، دانشمندان صراحتا گفتهاند که بشر برای جلوگیری از گرمشدن فاجعهبار جهانی باید فورا انتشار گازهای گلخانهای را در نیمه آینده سال کاهش دهد؛ وقتی برای تمرکز بر گزینههای بلند مدت نیست.
فعالان اقلیمی از علاقه و کمک مالی نخبگان ثروتمند ایالات متحده پس از یک سال آتشسوزیهای شدید و طوفان، استقبال کردند. اما برخی همچنین اشاره میکنند که آسیبپذیرترین قشر امریکا میتوانند از اقداماتی ارزانتر مانند فضای سبز عمومی و سایه در شهرها برای فرار از افزایش گرما بهره ببرند.
از دیدگاه فعالان، افراد ثروتمند باید وضعیت افراد فقیر و رنگین پوست را درک کنند، به این ترتیب میتوانند واقعا دست به اقدامی مؤثر بزنند. برخی نیز معتقدند اقدام یک یا چند نفر در شکست یا پیروزی اهمیت چندانی ندارد. باید همه به میدان بیایند، درست مثل جنگ جهانی دوم.
ایلان ماسک
او چه میکند: او با ساخت تسلا، وسایل نقلیه الکتریکی و باتریهای خانگی، که اکنون با ارزشترین شرکت اتومبیل در جهان است، در خط مقدم کمک به ساخت جهانی با میزان کم آلایندگی است. «تکنوکینگ» که به تازگی طراحی شده نیز اخیرا متعهد شده که ۱۰۰ میلیون دالر به شرکتی بدهد که بتواند از عهدهی ساخت سیستمهایی برآید که تأثیر و مقیاس قابل اندازهگیری آن تا سطح گیگاتون برسد. تیمها باید نشان دهند که چگونه میتوانند دیاکسیدکربن را از جو و اقیانوسها خارج و برای همیشه محبوس کنند. ماسک گفت: «هزینهاش مهم نیست، زمان مهم است.»
آیا این کار عملی است؟ به عقیده دانشمندان بسیار بعید است که به سرعت و بدون نوعی «جهش بیش از حد» که مستلزم خارج کردن دیاکسیدکربن ساطع شده از اتمسفیر است، آلایندگی به صفر برسد؛ چه از طریق تلاش مجدد برای جنگلکاری و یا ماشین آلاتی که قادر به مکش گازها باشند و مستقیما آن را از هوا گرفته و یا زیر زمین مدفون کنند یا به منظور دیگری مورد استفاده قرار دهند.
مسأله اینجاست که این فناوری نسبتا جدید برای دستیابی به هدفش باید در سطح وسیعی مقیاسبندی شود. طبق یک مطالعه رساندن گرمایش جهانی به ۱.۵ درجه سانتیگراد بالاتر از دوران پیش از صنعت نیاز به جذب حدود ۸۱۰ میلیارد تن دیاکسیدکربن، معادل حدود ۲۰ سال انتشار فعلی دارد. در حال حاضر، سیستمهای حذف کربن نسبتا گران بوده و برای راه اندازیشان به گرما و در نتیجه تولید انرژی زیادی نیاز است.
بیل گیتس
گیتس که زمانی یکی از بیرحمترین تاجران جهان بود، ۲۰ سال گذشته ثروت خود را صرف مقابله با مسائل بزرگی از جمله فقر، بیماری و تغییر اقلیم کرده است.
او چه میکند؟ صندوق سرمایهگذاری وی، تعداد زیادی از میلیاردرها از جمله مایک بلومبرگ، جورج سوروس و مارک زاکربرگ جزو حامیان صندوق سرمایهگذاری وی هستند. این شرکت در پروژههای پرریسک و بلندمدت با هدف به صفر رساندن انتشار کربن سرمایهگذاری میکند.
از جمله، برنامهای برای تبدیل آب دریا به ذرات میکروسکوپی که به ابر تبدیل میشوند و باعث افزایش ابر شده و در نتیجه توانایی بازتاب نور خورشید به فضا را بیشتر کرده و باعث کاهش گرم شدن کره زمین میشود. طرح انجینری جغرافیایی میتواند سیاره را تغییر دهد، آسمان را ابری کند و الگوهای اقلیمی و جریانهای اقیانوس را تغییر دهد. وی در نیروگاههای هستهای جدید و فناوری سنتی «سبز» مانند خورشید و باد نیز سرمایهگذاری کرده است.
کتاب جدید وی، «چگونه از بحران اقلیمی جلوگیری کنیم»، خواستار تغییرات مالیاتی و سرمایهگذاریهای کلان دولتها برای مقابله با آنچه «حق بیمه سبز» مینامد، است؛ تفاوت هزینه بین محصولاتی که کربن ساطع میکند و محصولاتی که کربن ساطع نمیکنند.
آیا این کارعملی است؟ گیتس ایدههای بسیار زیادی دارد و مدافع خستگیناپذیر به صفر رساندن میزان آلایندگی است. اما ایدههای بزرگ او ممکن است امکانناپذیر یا از نظر سیاسی قابل قبول نباشد. حتا شخصی با ثروت و نفوذ گیتس ممکن است برای تغییر فضای سیاسی جهانی تلاش کند. و مجددا، حمایت وی از بازارهای آزاد که در مسیر ایجاد بحرانی که اکنون با آن روبهرو هستیم نقشی زیادی دارد، مشروعیت وی را تضعیف میکند.
ییشان وونگ
او چه میکند: سیستمهای حذف کربن در طبیعت وجود دارد، البته به شکل درختان، خاکها و تالابها. ییشان وونگ، که مدیر اجرایی رددیت بود، از مقالهای دانشگاهی الهام گرفته و با کاشت جنگلهای گسترده میخواهد به جلوگیری از بحران اقلیمی کمک کند. او با ایجاد هزاران هکتار جنگل جدید در کشورهای گوناگونی مانند نیوزلند، اکوادور و اوگاندا سهم مهمی در این راستا دارد.
وونگ میگوید با استفاده از آبیاری مناطق بیابانی برای کاشت درخت، میتوان مسأله استفاده از زمین را با تمرکز بر جنگلکاری مجدد زمینهای غیرمولد که در حال حاضر برای هیچ چیز دیگری استفاده نمیشود، حل کرد.
آیا این کار عملی است؟ درختان، به ویژه درختان بزرگ و قدیمی که صدها سال در مناطقی مانند کالیفرنیا بودهاند، مقدار زیادی کربن را به همراه خاکهایی که هنگام مرگ و تجزیه آنها را جذب میکند، ذخیره میکنند و در مجموع حدود ۸۰ درصد کل کربن موجود در جو زمین را در خود دارند. به گفته بومشناسان، یکی از اولویتهای فوری جلوگیری از قطع درختانی است که هماکنون موجود است. در سطح جهان، هر ساله منطقهای جنگلی به بزرگی انگلستان حذف میشود تا به جای آن زمینهای کشاورزی، جاده و شهر ایجاد شود.
جف بزوس
او چه میکند: در ماه نوامبر، صندوق زمین بزوس اولین ۷۹۱ میلیون دالر کمک بلاعوض را به مجموعهای از گروههای محافظ اقلیمی اهدا کرد و به گفتهی بزوس این تازه شروع کمکهای مالیاش برای مبارزه با آنچه «بزرگترین تهدید» سیاره میخوانده است.
بزوس همچنین یک تعهد اقلیمی برای آمازون در نظر گرفته که در آن تا سال ۲۰۴۰، با انتقال به انرژیهای تجدیدپذیر و خرید ۱۰۰هزار وسیله نقلیه حمل و نقل الکترونیکی، این غول حمل و نقل به هدف انتشار صفر مطلق دیاکسیدکربن خواهد رسید. دهها شرکت دیگر متعهد شدهاند که از آمازون پیروی کنند، و مهمترین آن احتمالا شرکت IBM است.
آیا این کار عملی است؟ چشم انداز یکی از بزرگترین و قدرتمندترین شرکتهای جهان در زمینه اقدام در مورد وضعیت اقلیمی مورد استقبال فعالان وضعیت اقلیم قرار گرفت. با اینحال، برخی عدم ارائه جزئیات در مورد چگونگی رسیدن به صفر مطلق میزان انتشار آلایندگی را مطرح میکنند و برخی از کارمندان این شرکت از این شکایت دارند که بزوس از فسخ قراردادهایی که خدمات کامپیوتری ابری را به شرکتهای سوخت فسیلی ارائه میدهند، خودداری کرده است.
یکی از مشکلات بزرگ از دید وایل این است که «شرکتهای فناوری اجازه میدهند شرکت بیگ اویل (Big Oil) بحث سیاست را بهدست بگیرند. درحالیکه اکثر شرکتهای دیگر به جای دست به کار شدن در حاشیه نشستهاند، بیگ اویل برای تضعیف و به تأخیر انداختن سیاست سخت میجنگد. شرکتها باید به میدان آمده و مطمئن شوند که قانونگذاران میدانند که مسأله، مسألهی موجودیت و امکان ادامهی حیات است.»