در پی افزایش ساحات و ولسوالی‌های زیر تصرف طالبان عمدتا در ولایت‌های شمال و غرب، نهادهای حقوق بشری، منابع محلی و باشندگان این ولایات از برخورد «توهین‌آمیز» و مخرب طالبان در برابر شهروندان، زنان و تأسیسات عامه اعتراض دارند. آنان می‌گویند که طالبان در هنگام ورود به محل سکونت‌شان نخست از همه در مواردی برخی از تأسیسات عامه مثل پل، ساختمان‌ها و مکاتب را تخریب کرده‌اند و سپس در برخورد با مردم، به‌ویژه زنان، نیز اصول دوران امارت‌شان را تطبیق کرده‌اند. قوانین و رفتاری که اکنون از نظر بسیاری از شهروندان در تضاد با اصول و آزادی‌های حقوق اساسی و بشری است.
محدودیت شهروندان
آنانی که زندگی در ساحات زیر تصرف طالبان را مشاهده کرده‌اند می‌گویند که طالبان در آن ساحات قوانین امارتی بیست سال پیش‌شان را تطبیق میکنند و هیچ تغییری نکرده‌اند. طالبان به زنان بدون محرم، اجازه‌ی بیرون‌شدن از خانه را نمی‌دهند. در ساحات زیر تسلط طالبان زنان مجبورند چادری بپوشند.
بهای چادر مخصوص زنان در ولایت تخار که گفته می‌شود تمام ولسوالی‌های آن اکنون در تصرف طالبان است، به یکبارگی از ۴۰۰ افغانی به یک هزار و ۶۰۰ افغانی رسیده است. گذشته از این، روزهای گذشته شماری از باشندگان ولایت تخار در نشست خبری اعتراضی در کابل گفتند که طالبان در ولسوالی‌های زیر تصرف‌شان از مردم خواسته‌اند که هر خانواده یک دخترشان را به نکاح طالبان درآورند. محمدیعقوب نظری، عضو شورای ولایتی ولایت تخار نیز به‌نقل از باشندگان آن ولایت میگوید که گویا در بخش‌هایی از ولایت تخار طالبان از مردم چنین درخواستی داشته‌اند. همچنان آقای نظری میگوید که طالبان در مناطق زیر کنترل‌شان به زنان فشار آورده‌اند که چادری بپوشند. همچنان گفته می‌شود که طالبان در ولایت تخار به جوانان هشدار داده‌اند که در هنگام ورزش فوتبال از لباس‌های ورزشی نه بلکه از «پیراهن‌تنبان» استفاده کنند.
بنابر گفته‌های منابع محلی، در ولایت قندوز، طالبان به هشت ولسوالی آن نفوذ و تسلط دارند. باشندگان این ولایت نیز نسبت به برخورد «توهین‌آمیز» طالبان با مردم و زنان اعتراض دارند. کریمه صادقی عضو شورای ولایتی قندوز میگوید که طالبان در ولسوالی خان‌آباد این ولایت به خانه‌های مردم به زور وارد شده و از آنان آب و نان خواسته‌اند. همچنان در بعضی مناطق و ولسوالی‌ها خانه‌ها و دکان‌های مردم ملکی را سوزانده، تخریب کرده و از آن به حیث سنگر جنگ استفاده کرده‌اند. از این سبب بسیاری از خانواده‌ها از روستاها به سمت شهر آواره شده‌اند، اکنون این خانواده‌ها با زنان و اطفال‌شان در سر جاده‌ها، چهارراهی‌ها، پارک‌ها و اماکن عمومی خیمه زده و مسکن گزیده‌اند. محدودیت شدید در گشت‌وگذار نیز وضع شده است.
گزارش‌های مشابه از سایر ولایات نیز به نشر رسیده که حاکی است طالبان از خانه‌های مردم ملکی به حیث سنگر استفاده میکنند. یا این‌که تلاشی خانه‌به‌خانه راه انداخته و باشندگان آن را با خود برده‌اند. به‌گونه‌ی نمونه در ولایت پروان طالبان در ولسوالی غوربند فروشگاه‌ها را آتش زده، تلاشی خانه‌به‌خانه کرده و شماری از موسفیدان را بدون دلیل با خود برده‌اند. شماری از اعضای شورای ولایتی پروان این موضوعات را تأیید میکنند.
از ولایت بلخ نیز گزارش‌ها حاکی است که طالبان در مناطق زیر کنترل‌شان زنان را شلاق می‌زنند که از خانه بیرون نشوند و چادری بپوشند. محمدفرهاد عظیمی والی بلخ، اخیرا به رسانه‌ها گفته است که طالبان در ساحات زیر تسلط‌شان قوانین بیست سال پیش‌شان را تطبیق میکنند، زنان را مجبور به پوشیدن چادر کرده و شلاق می‌زنند.
فواد امان، معاون سخن‌گوی وزارت دفاع افغانستان در گفت‌وگو با اطلاعات روز میگوید که هرازگاهی شهروندان از مناطق زیر کنترل طالبان از ولایات مختلف گزارش می‌دهند که حقوق شهروندی، اساسی و بشری‌شان توسط جنگ‌جویان طالبان نقض شده است. بسیاری از شهروندان کوچ اجباری داده شده، خانه‌های‌شان تخریب و اموال‌شان تاراج شده است. زنان و کودکان نمی‌توانند از خانه بیرون شوند و به آموزشگاه‌ها بروند. در بین کوچه و پس‌کوچه‌های مناطق مسکونی زیر کنترل طالبان جنگ‌جویان خارجی پاکستانی، چچنی و ازبیکستانی جا‌به‌جا شده و برای شهروندان وحشت خلق کرده‌اند. به گفته‌ی آقای امان طالبان در ولایت‌های پروان، قندوز و فاریاب فروشگاها و خانه‌های مردم را آتش زده و اموال و دارایی‌شان را غارت کرده‌اند.
طالبان این ادعاها را رد میکنند. برعکس ادعاهای مسئولان وزارت دفاع، طالبان می‌گویند که حمله‌های هوایی نظامیان حکومت افغانستان باعث شده است که شماری از خانه‌ها و فروشگاه‌های مردم در ولایات قندوز، فاریاب و پروان تخریب شود.
ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان میگوید که رابطه طالبان با مردم «پرعاطفه» و خوب است. در مناطق زیر کنترل‌شان رفتار مردم با اصول «شریعت» برابر است و هیچ محدودیت و شرایطی به آنان وضع نشده است. آقای مجاهد میگوید که برخی از اوراق که در وضع محدودیت‌ها برای زنان نشر شده نیز جعلی و تبلیغات و شایعات حکومت است. اگر افراد طالبان در برخورد با مردم مرتکب خطا شوند به‌زودی جلوگیری خواهد شد.
طالبان هجوم به منازل و جست‌وجوی خانه‌به‌خانه شهروندان ملکی را نیز رد میکنند. طالبان می‌گویند که در ساحات جدیدی که تصرف کرده تنها به خانه‌های شماری از فرماندهان محلی و سربازان «اربکی» مراجعه کرده و آنان را خلع سلاح کرده‌اند. این کار را در ساحات محدود به اساس ضرورت نظامی کرده‌اند.
تخریب ساختمان‌ها و تأسیسات عامه
طالبان می‌پذیرند که پس از تصرف شماری از ولسوالی‌ها، ساختمان‌های دولتی و پایگاه‌های نظامی را تخریب کرده‌اند. در هفته‌های اخیر که دامنه‌ی جنگ سربازان دولتی با طالبان بر سر تصرف ولسوالی‌ها، مراکز شهر‌ها و پایگاه‌های نظامی افزایش یافته است، تصاویری در شبکه‌های اجتماعی به نشر می‌رسد که نشان می‌دهد شماری از ساختمان‌های دولتی و تأسیسات عامه، در آتش می‌سوزند و انفجار داده می‌شوند. این کار با واکنش تند مسئولان حکومتی و شهروندان روبه‌رو شده است. مسئولان حکومتی و شهروندان در خطاب به طالبان می‌گویند که «ساختمان‌ها کافر نیستند، تخریب نکنید.»
ذبیح‌الله مجاهد سخن‌گوی طالبان در گفت‌وگو با اطلاعات روز می‌پذیرد که ساختمان ولسوالی اناردره‌ی ولایت فراه را به‌خاطری موقعیت استراتژیک آن انفجار داده تا دوباره به سنگر سربازان دولتی تبدیل نشود: «آگاهی داشتیم که حکومت دوباره می‌خواست ولسوالی را بگیرد. موقعیت آن قسمی بود که پیش آن دشت بود که اگر به سنگر تبدیل می شد جایی برای مقاومت نداشت. مجاهدان را از آن‌جا زیر آتش می گرفتند و ولسوالی از دست می‌رفت.»
همچنان طالبان می‌گویند که ساختمانی در ولسوالی قیصار فاریاب را نیز به‌دلیل این‌که نتواند به سنگر سربازان دولتی تبدیل شود، تخریب کرده‌اند. آقای مجاهد میگوید به‌جز این موردها و مواردی که در اثر درگیری‌ها تخریب شده باشد، دیگر عمدا دست به تخریب نزده‌اند.
در ادامه‌ی خرابکاری‌ها، روزهای گذشته ایستگاه خط آهن روزنک–هرات نیز تخریب و تجهیزات آن دزدیده شد. مسئولان نظامی حکومت گزارش دادند که تخریب این ایستگاه نیز کار طالبان بوده است. طالبان این ادعا را رد میکنند و می‌گویند، زمانی که سربازان دولتی از آن ایستگاه فرار کرده‌اند، افراد ناشناس با استفاده از فرصت در آن‌جا هجوم آورده و دروازه و شیشه‌های آن را تخریب کرده و شماری از تجهیزات آن‌را با خود برده‌اند. به گفته‌ی آقای مجاهد اکنون طالبان در آن ساحه رفته و از مردم خواسته‌اند که تجهیزات را برگردانند.
سخن‌گوی وزارت دفاع افغانستان میگوید که طالبان در هر ولسوالی که تصرف کرده‌اند، نخست تأسیسات عامه‌ی مثل پل، پلچک، مکاتب، ساختمان‌ها، ایستگاه و جاده‌های آن را تخریب کرده‌اند. این‌گونه در هر ولسوالی میلیون‌ها افغانی به تأسیسات عامه ضرر زده‌اند. به گفته‌ی آقای امان، هدف طالبان ویرانی است. از طرف دیگر، طالبان می‌دانند مناطقی که تصرف کرده‌اند را نمی‌توانند حفظ کنند و دوباره از دست خواهند داد، ازین‌رو تأسیسات عامه، ساختمان‌ها و پایگاه‌های نظامی را تخریب میکنند.
تخریب تأسیسات عامه از سوی طالبان از زبان باشندگان ولسوالی‌های زیر تسلط طالبان نیز گزارش می‌شود. کریمه صادقی عضو شورای ولایتی قندوز به اطلاعات روز میگوید که طالبان در ولسوالی‌هایی که تصرف کرده‌اند نخستین کاری که کرده‌اند تمام پل، پلچک، جاده و سایر مکان‌های عمومی مورد استفاده‌ی شهروندان را تخریب کرده‌اند. مکاتب را تخریب و از آن سنگر ساخته‌اند، میز و چوکی‌ها را با خود برده‌اند. خانم صادقی میگوید که اگر طالبان اراده‌‌ای برای حکومتداری دارند پس چرا تخریب و ویران میکنند. خانم صادقی میگوید که طالبان همان رفتاری را دارند که بیست سال پیش داشتند. او نگران است که در صورت نتیجه‌ندادن روند صلح حکومت با طالبان افغانستان ممکن است به عقب برگردد و در وضعیت ۲۰ سال پیش قرار گیرد.
همزمان با خروج کامل نظامیان خارجی دامنه‌ی جنگ حکومت با طالبان بر سر تصرف ولسوالی‌ها و پایگاه‌های نظامی افزایش یافته است. اکنون طالبان ادعا دارند که بیش از ۱۸۰ ولسوالی را زیر کنترل دارند. اما حکومت این ادعا را رد کرده می‌گویند که طالبان تنها به ۸۰ ولسوالی تسلط دارند.