نویسنده: تام اوکانر
در شرایطی که پاکستان و ایران با ناآرامی‌های فزاینده‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کنند که گروه‌های شبه‌نظامی فعال در افغانستان به آن دامن می‌زنند، ارتش جدایی‌طلب آزادی‌بخش بلوچستان (BLA) در برابر حضور چین در منطقه‌ی بلوچستان، قلب آسیا و مرکز منافع اقتصادی چین، اعلام جنگ کرده است.
در تازه‌ترین فوران خشونت‌هایی که پس تسلط طالبان بر افغانستان، پاکستان را فراگرفته، یک بمب‌گذاری انتحاری آشکار روز سه‌شنبه در یک مؤسسه چینایی در کراچی که از بزرگ‌ترین شهرهای پاکستان است، چهار نفر از جمله سه تبعه‌ی چین را کشت.
تیپ مجید ارتش آزادی‌بخش بلوچستان خیلی سریع از طریق کانال‌های رسمی رسانه‌های اجتماعی، «مسئولیت حمله انتحاری به چینایی‌ها در کراچی» را بر عهده گرفت و عامل این حمله را «شری بلوچ» با نام مستعار «برامش» معرفی کرد و گفت که او «نخستین زن انتحارگر این گروه» بوده است.
در تصاویری که به‌طور گسترده از این حمله به اشتراک گذاشته شده، زنی دیده می‌شود که هنگام عبور موتری از در ورودی مؤسسه کنفوسیوس در دانشگاه کراچی خود را منفجر می‌کند.
این وقایع هم‌چنین باعث پخش مجدد ویدیویی شد که به‌نظر می‌رسد اولین‌بار پس از حمله به توریست‌های چینایی در هتل پرل کانتیننتال در شهر بندری گوادر پاکستان در ماه می ۲۰۱۹ منتشر شده است. این ویدیو ظاهراً یک عضو نقاب‌دار ارتش آزادی‌بخش بلوچستان را در میان هم‌رزمانش نشان می‌دهد که راویی چنین هشداری است: «به چین و پاکستان، فوراً از بلوچستان عقب‌نشینی کنند».
این مرد گفت که گوادر، یکی از نقاط اتصال اصلی کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC)، «و بقیه بلوچستان متعلق به بلوچ است» و به همین دلیل «وظیفه‌ی ما حفاظت از سرزمین و دریای خودمان است.»
این مرد مدعی شد: «این یک عملیات مستمر است که برای محافظت از بلوچ‌ها در برابر چین، پاکستان و دیگر قدرت‌های خارجی آغاز شده است. چین، شما بدون رضایت ما به این‌جا آمدید، از دشمنان ما و ارتش پاکستان حمایت کردید و آن‌ها به روستاهای ما حمله کردند، اما اکنون نوبت ماست. ارتش آزادی‌بخش بلوچ به شما تضمین می‌دهد که CPEC در سرزمین بلوچ شکست فجیعی خواهد خورد.»
او گفت که تیپ مجید «به‌طور خاص برای حمله به مقامات و مؤسسات چینایی تشکیل شده است» و به شخص رهبر چین هشدار داد و گفت: «رئیس‌جمهور شی جین پینگ، تو هنوز وقت داری که یا از بلوچستان خارج شوی یا شاهد انتقامی از سوی دختران و پسران بلوچ خواهی بود که هرگز فراموش نخواهی کرد.»
تیپ مجید از آن زمان تاکنون مسئولیت تعدادی از حمله‌های دیگر را علیه مقامات چینایی بر عهده گرفته و با نیروهای پاکستانی درگیر شده است.
روابط چین و پاکستان به سرعت تحت تأثیر این حمله قرار گرفت، چنان‌که منیر اکرم، سفیر دایم اسلام‌آباد در سازمان ملل، یادداشتی را به همتای چینایی خود ژانگ جون تسلیم کرد که در آن نوشت: «ناراحتی و اندوه عمیق خود را برای مرگ سه برادر و خواهر چینایی ما، در حمله‌ی تروریستی بزدلانه در کراچی ابراز می‌کنم.»
اکرم گفت: «این تروریست‌ها توسط دشمنان ما حمایت میشوند که به دنبال خدشه‌دار کردن دوستی آهنین بین چین و پاکستان هستند. آن‌ها هرگز موفق نخواهند شد. عمیق‌ترین تسلیت خود را ابراز می‌کنم.»
در بیانیه دیگری که با نیوزویک به اشتراک گذاشته شد، وزارت خارجه‌ی پاکستان اعلام کرد که مقامات این کشور «شدیداً حمله‌ی تروریستی شرم‌آور در کراچی را محکوم می‌کنند که جان افراد بی‌گناهی از جمله شهروندان چینایی شاغل در مؤسسه کنفوسیوس را گرفت.»
این وزارت‌خانه افزود: «دولت و مردم پاکستان عمیق‌ترین تسلیت و همدردی خود را با خانواده‌های قربانیانی که در این حادثه جان خود را از دست دادند، ابراز می‌دارند. سازمان‌های مجری قانون در حال بررسی این حادثه برای دستگیری عاملان و سپردن آن‌ها به پنجه‌ی عدالت هستند. مقامات محلی نیز با تمام توان به مجروحان کمک می‌کنند.»
این وزارت‌خانه هم‌چنین این عملیات را «حمله‌ی مستقیم به دوستی پاکستان و چین و همکاری مداوم بین این دو کشور» دانست که به‌عنوان یکی از قوی‌ترین روابط در منطقه تلقی می‌شود.
سرکنسولگری چین در کراچی، روز سه‌شنبه بیانیه‌ای صادر کرد که در آن گفته است، پکن «شدیداً این حمله‌ی تروریستی را محکوم می‌کند و به قربانیان و مجروحان تسلیت میگوید.» کنسولگری هم‌چنین اعلام کرد که «فوراً یک طرح اضطراری را آغاز کرده که طرف پاکستانی را ملزم می‌کند از هیچ تلاشی برای درمان مجروحان به هر قیمتی دریغ نکند، حقیقت را به‌طور کامل بررسی کند، عاملان پشت صحنه را به‌شدت مجازات کند و سطح امنیتی نهادها، پروژه‌ها و پرسنل چینایی را بهبود بخشد.»
شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان نیز به خاطر جان‌باختگان در این حادثه ابراز تسلیت کرد و وزارت خارجه‌ی چین اعلام کرد که وی از سفارت پکن در اسلام‌آباد بازدید کرده است.
طبق اظهارات چین، او در آن‌جا گفت: «دولت پاکستان تحقیقات عمیقی در مورد این حادثه انجام خواهد داد، عاملان آن را مجازات مثال‌زدنی خواهد کرد و امنیت پرسنل، پروژه‌ها و مؤسسات چینایی در پاکستان را به‌طور همه‌جانبه تقویت خواهد کرد و دولت او هرگز به هیچ نیرویی اجازه نخواهد داد که دوستی پاکستان و چین را تضعیف کند.»
این سخن‌گو هم‌چنین خاطرنشان کرد که «تحقیقات تمام‌عیار» توسط مقامات محلی در ایالت سند و شهر کراچی «برای تعقیب عاملان» آغاز شده است.
سخن‌گو گفت: «وزارت امور خارجه‌ی چین و نمایندگی‌های دیپلماتیک چین در پاکستان هم‌چنان از ادارات مربوطه‌ی پاکستانی می‌خواهند تا به مسایل مربوط به کشته‌شدگان، درمان مجروحان و سرکوب قاطعانه‌ی سازمان تروریستیِ درگیر، به درستی رسیدگی کنند. خون مردم چین نباید بیهوده ریخته شود و کسانی که پشت این حادثه هستند مطمئناً تاوان آن را خواهند پرداخت.»
چنین حوادثی تهدیدی برای روابط مستحکم بین دو کشور است
چین و پاکستان روابطی را بنا نهاده‌اند که هر دو کشور آن را «مشارکت تعاونی استراتیژیک برای تمام فصول» می‌خوانند؛ شراکتی که در بین شراکت‌های جهانی پکن یکی از بالاترین رتبه‌ها را دارد و بعد از «مشارکت استراتیژیک جامع هماهنگی برای یک دوره‌ی جدید» بین چین و روسیه در رتبه‌ی دوم قرار دارد. با این حال، پکن و اسلام‌آباد در سطوح نزدیک‌تری نیز با هم هماهنگی دارند، زیرا CPEC یکی از مهم‌ترین قطب‌های ابتکار جهانی کمربند و جاده شی است.
با این حال، دوام این پروژه‌ی مهم اقتصادی توسط عاملان غیردولتی که در افغانستان ریشه دوانده‌اند، با تهدید مواجه است. این کشور مدت‌هاست میزبان گروه‌هایی است که حملات فرامرزی انجام می‌دهند، اما کشورهای همسایه از زمانی که طالبان در ماه آگست گذشته پس از عقب‌نشینی ارتش ایالات متحده از جنگ دو دهه‌ای در آن‌جا، امارت اسلامی را مجدداً پایه‌ریزی کردند، با نگرانی‌های عمیق‌تری مواجه‌اند.
پاکستان مدت‌هاست که رابطه‌ی نزدیکی با طالبان داشته و نقش خط مقدم را در تسهیل حمایت ایالات متحده از مجاهدینی که با مداخله‌ی شوروی در دهه ۱۹۸۰ مبارزه می‌کردند، ایفا کرد و سپس به حمایت و در نهایت به‌‌رسمیت‌‌شناختن اولین حکومت طالبانی در دهه ۱۹۹۰ روی آورد. با وجود این‌که پاکستان در «جنگ علیه تروریسم» به رهبری ایالات متحده که پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و مداخله در افغانستان به‌وقوع پیوست نقش داشت، اسلام‌آباد روابط خود را با طالبان حفظ کرد و به روابط دیپلماسی با دومین دوره‌ی امارت اسلامی ادامه داد.
اما با افزایش حملات علیه پاکستان که نه تنها توسط جدایی‌طلبان بلوچ، بلکه شبه‌نظامیان اسلام‌گرای هم‌سو با تحریک طالبان پاکستان(TTP) نیز صورت گرفت، بی‌ثباتی‌هایی به وجود آمد. هم‌زمان با افزایش تنش‌ها در ماه جاری، طالبان نیروی هوایی پاکستان را به انجام حملات هوایی بی‌سابقه در خاک افغانستان متهم کرد که حاکی از جبهه‌گیری جدیدی است که اصطکاک بین دو کشور را بیشتر می‌کند.
و در حالی‌که چین بارها نگرانی‌های خود را در مورد فعالیت‌های جدایی‌طلبانه در افغانستان، به‌ویژه فعالیت‌های مربوط به جنبش اسلامی ترکستان شرقی (اویغورهای اسلام‌گرا) مطرح کرده، همسایه‌ی غربی افغانستان نیز احساس خطر می‌کند.
مجموعه‌ای از حملات اخیر در داخل خود افغانستان که شاخه خراسان گروه شبه‌نظامی دولت اسلامی مسئولیت آن را بر عهده گرفت، باعث فجایع خون‌باری در میان جامعه قوم هزاره این کشور شده است، قومی عمدتاً شیعه که مدت‌هاست با تبعیض و ظلم در میان اکثریت سنی‌نشین افغانستان مواجه بوده است. ایران که بزرگ‌ترین جمعیت مسلمان شیعه جهان است، خشم خود را از این حملات ابراز کرده است.
نماینده‌ی دایم ایران در سازمان ملل متحد، یک روز پس از انفجاری که ده‌ها نفر را در مسجد شیعیان سه دکان در شهر مزار شریف در شمال افغانستان کشت، در بیانیه‌ای به نیوزویک گفت: «ایران عمیقاً نگران افزایش شدید تعداد این گونه فعالیت‌های تروریستی در افغانستان است.»
در این بیانیه آمده است: «متأسفانه برخی از نیروهای افراطی به خاطر اهداف سیاسی متعصبانه‌ی خود دست به بی‌عدالتی‌های نژادی و قومی در افغانستان می‌زنند.»
طالبان بارها تأکید کرده‌اند که اجازه نمی‌دهند تا از خاک افغانستان برای حمله به کشورهای دیگر استفاده شود. با این حال، در پی خونریزی‌های اخیر، هیئت ایران درخواست‌های تهران از این گروه برای سرکوب این ناآرامی‌ها را تکرار کرد و از «تشکیلات حاکم در افغانستان خواست تا عاملان این جنایات فجیع را فوراً شناسایی و مجازات کنند.»
این هیئت افزود: «جمهوری اسلامی ایران مانند گذشته از تمام ظرفیت‌های خود برای ایجاد بهترین روابط با افغانستان استفاده می‌کند و صلح و امنیت در این کشور همسایه را ضروری می‌داند.»
تهران نیز شراکت استراتیژیک مهمی را با پکن آغاز کرده است، شراکتی که توافق حاصل‌شده در مارچ ۲۰۲۱ آن را تقویت کرد. ژنرال وی فنگه، وزیر دفاع چین قرار بود روز سه‌شنبه در تلاش برای تقویت همکاری‌های دفاعی از ایران بازدید کند.
بخش‌هایی از ایران نیز مانند جنوب افغانستان در منطقه‌ی بلوچستان بزرگ قرار دارند. این امر ایران را بر آن داشته تا با شورش بلوچ‌های خود که توسط گروه‌های شبه‌نظامی سنی مانند جندالله و انصار الفرقان رهبری میشوند، مبارزه کند.
علی‌رغم این‌که نیوزویک قبلاً گزارش داده بود که تهران و اسلام‌آباد به دنبال همکاری با یک‌دیگر در زمینه‌ی مسایل افغانستان هستند، در این جبهه نیز تنش‌هایی به وجود آمده است، زیرا پاکستان ادعا می‌کند که جدایی‌طلبان بلوچ در حال تجدید قوا در خاک ایران هستند. بر اساس گزارش روزنامه پاکستانی داون، اواخر ماه گذشته وزارت کشور پاکستان در پاسخ به سوال یک قانون‌گذار بر این ادعا تأکید کرد.
ایران هم‌چنین مجبور شده با ناآرامی در مرز خود با افغانستان، جایی که درگیری‌های پراکنده با مرزبانان طالبان رخ داده است، مقابله کند. تنش‌ها در این هفته منجر به بسته شدن یک گذرگاه در نتیجه‌ی اختلاف مرزی جدید شد.
با توجه به تمرکز بیشتر جامعه بین‌المللی، از جمله ایالات متحده، بر جنگ جاری روسیه در اوکراین، ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران، از ایالات متحده و متحدانش در ناتو انتقاد کرد که در طول اقامت ۲۰ ساله‌ی خود «چیزی جز ویرانی و کشتار» در افغانستان که به گفته‌ی او اکنون هنوز به توجه جهانی نیاز دارد، به ارمغان نیاورده‌اند.
رئیسی گفت: «جنگ و درگیری در اوکراین نباید توجه را از بحران افغانستان و مشکلات مردم دور کند.»