تا همین یک سال پیش، در یکی از کارگاه‌های قالین‌بافی در گوشه‌ی از شمال‌غرب شهر هرات، شماری زیادی از زنان و مردان مشغول بافندگی قالین بودند؛ اما اکنون تعداد کارگران در این کارگاه تولیدی به تعداد انگشتان دو دست هم نمی‌رسند.
مسئول این کارگاه که تازه آن را به مکان جدید انتقال داده می‌گوید که سطح فروشات آن در یک سال گذشته بسیار کاهش یافته است.
علی‌سینا حیدری می‌گوید که در گذشته، در یک روز تا شش متر قالین را می‌بافتند اما در حال حاضر چون فروشات نیست، در یک روز دو متر بیشتر نمی‌بافند.
او می‌افزاید: «وضعیت بازار چندان تعریفی ندارد. قالین‌های که توسط ما بافته می‌شوند، در بازارهای جهانی و با نرخ کم به‌نام ایران و پاکستان فروخته می‌شود. وقتی به نرخ کم فروخته شود، دست‌مزد کارگر هم پایین می‌آید.»
مرتضی، یکی از بافندگان قالین در این کارگاه تولیدی است. او می‌گوید که به‌دلیل بیکاری و مشکلات اقتصادی، از هشت صبح تا شش شام در بدل ۲۰۰ افغانی روزانه قالین می‌بافد.
او می‌افزاید: «از صبح که می‌آیم، تا شام به همین شکل مصروف قالین‌بافی هستم. چه کنم، سرگذر هم کار نیست، ناچارم. حداقل با همین ۲۰۰ افغانی، پول نان خشک خانواده را که می‌شود بدست آورد.»
بافندگان زن
فاطمه، از دیگر بافندگان قالین به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید ناگزیر است که خرج خانواده‌ی ۱۰ نفری‌اش را از طریق قالین‌بافی بدست آورد.
او نیز از کسادی بازار ناراض بوده و می‌گوید که از یک سال به این‌سو با خریداران کم‌تر سر می‌خورد.
او می‌افزاید: «خیلی وقت می‌شود که همین کار را می‌کنم، اما حالی همه‌چیز قیمت شده؛ نخ و دیگر لوازم. به سختی یک قالین می‌بافم اما خریدار پیدا نمی‌شود».
فاطمه می‌گوید: «در دولت گذشته، یک قالینچه که در یک ماه می‌بافتم به هفت هزار افغانی می‌فروختم؛ اما حالی همان قالین را نیمه‌قیمت به سه تا چهار هزار افغانی می‌فروشم».
همین‌طور شمایل، زن کهن‌سالی که از صبح تا شام در گوشه‌ی از خانه‌اش برای تولید قالین در هرات دست‌وپا می‌زند تا بازار نیمه‌جان قالین‌های وطنی را گرم نگه‌دارد.
او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «از روی مجبوریت و فقر قالین می‌بافم. شوهرم فلج است و از همین طریق خرج زندگی خود را پیدا می‌کنم.»
او می‌افزاید ۳۰ سال است که قالین می‌بافد و در این مدت هیچ‌گاهی این‌گونه و با قیمت اندک قالین نبافته است.
از کار افتادن دستگاه‌های قالین‌بافی
مسئولان اتحادیه قالین‌بافی در حوزه غرب می‌گویند که به علت بی‌توجهی و واردات قالین‌های کشورهای همسایه، ۶۰ درصد کارگاه‌های تولیدی قالین‌های دست‌باف وطنی مسدود شده‌اند.
محمدرسول فایق، رییس اتحادیه قالین‌بافان حوزه غرب می‌گوید که در سال‌های پسین حدود ۶۰ درصد از مجموع 200 هزار کارگاه قالین‌بافی در سطح این حوزه تعطیل شده‌اند.
به بیان رییس اتحادیه قالین‌بافان حوزه غرب: «در سطح زون غرب ما اضافه‌تر از ۲۰۰ هزار دستگاه تولید قالین داشتیم که فعلا نظر به وضعیت اقتصادی که پیش آمده، این‌ها بسیار تقلیل یافته است؛ تقریبا به ۴۰ درصد رسیده».
به گفته آقای فایق، علت تعطیلی بیشتر این کارگاه‌ها، نبود زمینه صادرات، عدم حمایت دولت و افزایش قیمت نخ و ابزارآلات بافندگی بوده است.
آقای فایق همچنان می‌گوید که قیمت قالین‌های افغانی حدود ۵۰ درصد کاهش یافته و قالین‌های که در گذشته تا ۱۰۰ هزار افغانی به فروش می‌رسید، اکنون قیمت آن به ۵۰ هزار افغانی پایین آمده است.
براساس معلومات این اتحادیه، در حال حاضر در کارگاه‌های تولیدی بیش از ۱۰۰ هزار تن کار می‌کنند.
کاهش قیمت قالین‌های افغانی در بازار داخلی
قالین‌های تولیدی هرات، روزگاری نُقل خانه‌های مردم و حتا خارجی‌ها بود. امروزه اما نه بافندگان قالین و نه هم فروشندگان آن از بازار فروش راضی‌اند.
زلمی، سال‌هاست که فروشنده قالین‌های افغانی در منطقه چارسوی کهنه شهر هرات است. از دید او، دلیل کم‌رنگ شدن بازار فروش قالین‌های افغانی در کشور، واردات قالین و فرش‌های ارزان‌قیمت کشورهای ترکیه، ایران و پاکستان است.
او می‌افزاید: «قالین‌های افغانی نسبت به قالین‌های ترکی، ایرانی و پاکستانی به مراتب گران‌تراست. مردم علاقه‌مند خرید قالین‌های وطنی هستند؛ اما چون وضعیت اقتصادی خراب است، روی آوردند به خرید قالین‌های ارزان‌قیمت خارجی».
دیریست که رقابت‌های ناسالم کشورهای همسایه و تحولات سیاسی، این صنعت را صدمه بزرگی زده است.
تازه دهلیزهای صادرات قالین به‌نام افغانستان در بازارهای جهانی باز شده بود که دوباره کشور دست‌خوش تحولات سیاسی شد و بار دیگر بازار فروش قالین‌های افغانی با رکود مواجه گردید.
طالبان چه برنامه دارند؟
مولوی نعیم‌الحق حقانی، رییس اطلاعات و فرهنگ طالبان در هرات می‌گوید که برای حفظ و رونق دوباره‌ی بازار صنعت قالین‌بافی تلاش می‌کند.
مولوی حقانی می‌افزاید، در مورد جلوگیری از صادرات قالین‌های افغانی به‌نام کشورهای ایران و پاکستان با مقام‌های مرکزی طالبان صحبت می‌کند تا دیگر از نام قالین‌های افغانی استفاده سوء نشود.
سکتور خصوصی هرات در تلاش افزایش صادرات قالین
مسئولان اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات می‌گویند که با وجود ناامنی‌ها در سال ۱۴۰۰، بیش از ۷۹ هزار متر مربع قالین را به بیرون از کشور صادر کرده‌اند.
یوسف امین، مدیر اجرایی اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید در سال 1400 که تحولات سیاسی نیز رقم خورد، حدود ۷۹ هزار و ۸۸۵ متر مربع قالین که ارزش پولی آن به یک میلیون و ۴۰۸ هزار دالر آمریکایی می‌رسد، از حوزه غرب به بیرون از کشور صادر کرده‌اند.
آقای امین همچنان میزان صادرات قالین در سال روان را نیز امیدوارکننده می‌خواند. به گفته او، در سه ماه نخست سال روان حدود ۶۴ هزار و ۴۱ متر مربع قالین‌های افغانی که ارزش پولی آن به ۸۳۰ هزار دالر می‌رسد، به کشورهای خارجی از طریق اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات صادر شده است.