طالبان نگران از مقاومت احتمالی مسلحانه هستند تا جبههی جدید جنگ در ولایت هرات، در غرب افغانستان گشوده نشود. تا همین حالا هم فشار نیروهای مقاومت در پنجشیر و اندراب بر دوش طالبان سنگینی میکنند و طالبان دستآوردی نداشتهاند.
در زمان سقوط پیهم ولایتها در نظام جمهوریت بدست طالبان، هراتیان برای بیش از ۲۰ روز در مقابل حملات سنگین طالبان ایستادگی کرده بودند.
بررسی خانهبهخانه در شهر هرات جریان دارد و طالبان با شتاب زیاد این روند را ادامه میدهند. هدف طالبان مشخص است، جمعآوری سلاح و دفع احتمالی هر نوع مقاومت مسلحانه در آینده.
یافتههای روزنامه اطلاعات روز نشان میدهد که طالبان بیشتر خانههای مسکونی را با وکیلان گذر بررسی کردهاند، اما بازرسی کمتر خانهای با همراهی نیروهای زن صورت گرفته است.
مریم، ۲۴ سال سن دارد و در منطقه فرقه سابقه هرات زندگی میکند. چهار نیروی طالب روز (جمعه، ۱۸ سنبله) خانهیشان را بازرسی کردهاند و این بازرسی در نبود نیروی زن صورت گرفته است.
مریم عکسی از خانهیشان را به روزنامه اطلاعات روز روان کرده که نشان میدهد طالبان تمام وسایل خانه را برهم زدهاند و ۳۰ دقیقه به بازرسی ادامه دادهاند و به آنان هشدار داده که عکس و ویدیویی از خانهیشان به خبرنگاران و رسانهها نفرستند.
او میگوید که طالبان با اصطلاح تحقیرآمیزِ «سیاهسر» از آنان خواستهاند که به یک اتاق دیگر بروند تا بازرسی تمام شود.
اما بازرسی خانهیشان از سوی طالبان وی را شوکه کرده و هراس دارد که دوباره طالبان جهت بازرسی به خانهیشان بیایند: «با سلاح و مهمات بیامدند به خانهی ما و خیلی وسایل خانه را به هم ریز کردند و رفتند. من با مادر و خواهرانم خیلی ترسیده بودیم. این چه معنا میدهد که بیایند تمام خانهها را تلاشی کنند و بروند. از هیچ خانه در منطقه ما چیزی پیدا نکردهاند.»
«سلاح بیاورید»
نیروهای موظف طالبان برای بازرسی خانهبهخانه، هنگامی که به خانهها وارد میشوند، میپرسند که سلاحهایشان را تحویل بدهند تا مشکلی پیش نشود.
احمدخالد، ساکن ولسوالی انجیل هرات است و به روزنامه اطلاعات روز میگوید که وقتی در پاسخ نیروهای استخبارات طالبان گفته که سلاح ندارد، بازرسی خانهاش آغاز شد.
طالبان به وی مشکوک شده بودند و به همین خاطر بازرسی خانهاش تقریبا یک ساعت طول کشید: «طالبان دنبال سلاحهای امریکایی میگردند و به همین خاطر خانهها را تلاشی میکنند. طالبان به حریم خصوصی توجه نمیکنند و هر کاری که دل شان خواست، انجام میدهند.»
منابع مردمی به روزنامه اطلاعات روز گفتهاند که نیروهای استخبارات و همچنین نیروهای لباسشخصی طالبان مسئولیت روند بازرسی خانهبهخانه را بر دوش دارند.
در منطقه «پل خیمهدوزان» در روز جمعه، طالبان زنان سوار بر وسایط نقلیه و روی پیادهرو را جهت بازرسی بدنی به مسجد جامع این منطقه بردهاند.
منبع مردمی که خواست هویتاش فاش نشود، به روزنامه اطلاعات روز گفت که نیروهای زن طالبان این زنان را بازرسی بدنی کردند تا از نزدشان سلاح بدست بیاورند.
طالبان مشکوک هستند که برخی از زنان سلاحهای مردان خانهیشان را از جریان بازرسی خانهبهخانه پنهان و یا بهجای دیگر منتقل کردهاند.
با سقوط نظام جمهوریت بدست طالبان بخشی از تجهیزات نیروهای سابق ناپدید و برخی هم به کشورهای همسایه قاچاق شدهاند.
ناظران بر اوضاع امنیتی هرات معتقدند طالبان هراس دارند که مبادا روزی سلاحهای پیشرفته نظامی علیه شان استفاده شوند.
حدود دو ماه پیش نیروهای مسلح در چندین نقطه بالای طالبان حمله کردند و حتا موتر حامل کارمندان طالبان را در شهر هرات هدف قرار دادند و مهاجمان به درگیری با طالبان پرداختند.
این حمله طالبان را غافلگیر کرده بود و نشان داد که تهدید بالقوه علیه حاکمیت شان وجود دارد.
آتش بر خاطرات
بازرسی خانهبهخانه طالبان وحشت و سراسیمگی زیاد به کارمندان پیشین دولتی بهویژه کارمندان نظامی ایجاد کرده است.
علیشاه (مستعار)، یکی از نظامیان سابق ارتش ملی در هرات است. او از ترس طالبان یونیفورم و همچنین اسناد خود را با مطلع شدن از روند بازرسی خانهبهخانه آتشزده است.
او با این کار خواسته تا بخشی از ریسک در بازرسی خانهبهخانه را کم کند و میگوید که اگر طالبان مطلع میشدند که در نظام سابق کار کرده، از وی سلاح طلب میکردند و شاید هم زندانیاش میکردند.
او نظام طالبان را «سرکوبگر» میداند که با تکیه بر زور بر قلمروی افغانستان حاکمیت دارد: «طالبان خانههای مردم را بازرسی میکنند و همگی را پریشان میسازند. من تمام عکسها، تقدیرنامهها و یونیفورم نظامی خود را آتش زدم تا مشکلی بر من پیش نشود. آتش زدن خاطرات دهسالهی من در ارتش خیلی سخت بود، اما مجبور شدم.»
در روند بازرسی خانهبهخانه، در کنار کارمندان سابق دولتی، آوازخوانان و نوازندگان هم دلهره و ترسی زیادی دارند؛ هنرمندانی که با رویکارآمدن طالبان از شغلشان محروم شدهاند و هماکنون داشتن آلههای موسیقی یادآور خاطرات شیرینشان اند.
فرزند یکی از پیشکسوتان موسیقی محلی هرات با حفظ هویتاش به روزنامه اطلاعات روز میگوید که ترس از بین بردن آلههای موسیقی در بازرسیهای خانهبهخانه طالبان را دارد.
او از طالبان درخواست دارد که لااقل آسیبی به آلههای موسیقی نرسانند و این آلهها بخشی از فرهنگ هرات است: «طالبان تمام فعالیتهای هنری را بر ما منع کردهاند و ما بیکار به خانههای خود نشسته هستیم. حالا هم ترس داریم که در بازرسی خانهبهخانه آلههای موسیقی را نشکنند.»
موسیقی محلی هرات پر مخاطب و مشهور است و تا پیش از حاکمیت طالبان آلههای رباب و دوتار با کیفیت در این ولایت ساخته میشد.
طالبان در بخش هنر موسیقی تاریخ را تکرار کردهاند و با ممنوعیت اجرا و پخش موسیقی نشان دادهاند که هیچ تغییری نسبت به دوران نخست حاکمیت شان در نیمهدوم دهه ۹۰ میلادی نکردهاند.
احتمالا افغانستان تنها کشوری بدون سازوسرود در سطح جهان است و طالبان مقصر این وضعیت هستند.
حمیدالله متوکل، سخنگوی والی طالبان برای هرات در یک پیام ویدیویی گفته است که بازرسی خانهبهخانه به حکم وزارت داخله آنان صورت گرفته است: «براساس حکم وزارت امور داخله، در بسیاری از نقاط ولایت هرات عملیات تلاشی صورت گرفته است. این عملیات به منظور جمعآوری سلاحهای دولت پیشین که بدست مردم افتاده و همچنین برای تأمین امینت بیشتر صورت گرفته است.»
او مدعی شده است که هراتیان از بازرسی خانهبهخانه استقبال کردهاند و در این بازرسیها پولیس زن نیز حضور دارد.
اما بخش زیادی از هراتیان مخالفت شان را با این بازرسیها ابراز داشتهاند.
آرین آرون، نویسنده در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید که بازرسی خانهبهخانه طالبان، هیچ دلیل حقوقی ندارد و باعث میشود که مقاومت علیه شان را تشدید کند.
او با اشاره به شعار معروف «بترسان و حکومت کن» تأکید دارد که تاریخ انقضای این شعار پایان یافته و استفادهی آن توسط طالبان مؤثریت ندارد: «بازرسی خانهبهخانه از سوی طالبان نقض جدی حریم خصوصی است و طالبان با این کار میخواهند که مردم را زیر فشار قرار دهند و بترسانند. تمام کار طالبان در طول یک سال ایجاد رعب و وحشت بوده و این کارها بیشتر باعث تنفر مردم علیه طالبان میشود.»
برای افراد میانسال و کهنسال، بازرسی خانهبهخانه طالبان یادآور حکومت حزب دموکراتیک خلق افغانستان است.
حاجی نبی، ۶۰ سال دارد و از بازرسی خانهبهخانه طالبان ناراحت است و از طالبان میخواهد که بیشتر از این مردم را رنج ندهند: «خوبی همین ۲۰ سال جمهوریت همین بود که این قسم تلاشی تمام خانهها در هرات صورت نمیگرفت. طالبان اشتباهاتی را انجام میدهند که حکومت کمونیستی سابق انجام داد. همین واردشدن به خانههای مردم بود که مردم بیشتر علیه آنان شورش کردند.»
او بهگونهی تلویحی به طالبان خطاب میکند که هیچ حکومت مبنی بر زور و سرکوبگری در افغانستان بقا ندارد و دیر یا زود سرنگون میشود.