شهریار فرهمند
بزرگ‌ترین طرح عملیاتی حمایت از زنان در افغانستان روز گذشته با حضور رییس جمهور غنی و رییس اجرایی حکومت وحدت ملی کلیک خورد. این طرح را سازمان توسعه‌ی بین‌المللی امریکا برای حمایت از زنان افغانستان ایجاد کرده که با هزینه‌ی 216 میلیون دالر برای توان‌مندسازی زنان اجرا می‌شود. بر اساس این طرح، سازمان توسعه‌ی بین‌المللی امریکا 75 هزار زن 18 تا 30 ساله را بین سال‌های 2015 تا 2025 در بخش سیاسی، اقتصادی و حقوقی آموزش می‌دهند تا آن‌ها در آینده در مدیریت و رهبری کشور نقش داشته باشند. رییس جمهور امریکا در پیامی از این طرح حمایت کرد و آن را نشانه‌ی تعهدهای ایالات متحده‌ی امریکا برای حمایت از زنان در افغانستان عنوان کرد. هم‌چنان رییس جمهور غنی نیز در سخنرانی‌اش در مراسم افتتاح این طرح، اعلان کرده که تغییر بنیادی در وضعیت زنان در افغانستان در اولویت برنامه‌های حکومت وحدت ملی قرار دارد.
در طول سیزده سال گذشته این نخستین برنامه‌ی کلان عملیاتی برای کمک به بهبود وضعیت زنان افغانستان است که طرح می‌گردد. با این‌که بهبود حقوق زنان همواره به عنوان یکی از اولویت‌ها و اهداف اصلی دولت افغانستان و جامعه‌ی بین‌المللی عنوان شده؛ اما تا کنون هیچ‌گاه برنامه‌ی منظم و تلاش عملی برای این امر در نظر گرفته نشده است. جامعه‌ی بین‌المللی تا کنون از بهبود وضعیت زنان در افغانستان به مثابه یک امر تبلیغاتی استفاده کرده است. تلاش‌های آن‌ها در این راستا از چند بیانیه و اعلامیه‌ی تبلیغاتی، برنامه‌های تشریفاتی و نمایشی و چند ورکشاپ یا سمینار بی‌روح و بی‌تأثیر، کار بیش‌تری برای بهبود وضعیت زنان افغانستان انجام نداده‌اند. در این مدت ده‌ها نهاد داخلی و خارجی با عنوان دفاع از حقوق زنان ایجاد شدند و پول‌های زیادی به این بهانه گرفتند؛ اما هیچ‌گاه صادقانه در این راستا کار نکردند. دولت افغانستان که در التهاب جنگ و صلح و مسایل دیگری درگیر بود، اصلا مجالی برای پرداختن به این موضوع نیافت. در نتیجه، تغییر بنیادین در وضعیت زنان در افغانستان رونما نشد.
هرچند وضعیت امروز زنان افغانستان نسبت به ده سال پیش و حاکمیت طالبان و قبل از آن قابل مقایسه نیست. امروز هزاران زن در عرصه‌های مختلف اجتماعی و سیاسی کشور فعال و در سطوح مختلف اداری به کار و فعالیت مصروف اند. ده‌ها هزار دانشجوی دختر در دانشگاه‌های مختلف مشغول تحصیل اند یا فارغ شده‌اند و صدها هزار دختر دانش‌آموز در نقاط مختلف کشور آزادانه به درس و مکتب می‌روند و از همه مهم‌تر این‌که امروز مجالی برای طرح گفتمان حقوق زنان در کشور ایجاد و روزبه‌روز گسترش می‌یابد؛ اما با همه‌ی این‌ها، این تغییرات چندان بنیادین نیستند. زن افغان در روستاها و نقاط دوردست هنوز هم زیر چکمه‌های زمخت سنت و مردسالاری له می‌شود. با وجود تمام این تغییرات، اما در وضعیت زنان روستایی بی‌سواد تغییری به میان نیامده و آنان هنوز هم از حقوق مدنی و طبیعی خود آگاه نیستند. خشونت و بدرفتاری با این قشر زنان افغانستان مثل گذشته جریان دارد و آگاهی آن‌ها از حقوق‌شان صفر است.
برنامه‌ی جدید سازمان توسعه‌ی بین‌المللی امریکا برای حمایت از زنان افغانستان قابل قدر و چشم‌گیر است. اگر این برنامه به گونه‌ی درست مدیریت و اجرا شود، بدون تردید تغییرات چشم‌گیری در وضعیت زنان افغانستان ایجاد خواهد کرد. با این برنامه هزاران زن و دختر افغانستان از مهارت‌ها و دانش عالی برای ایفای نقش برجسته‌تر در کشور بهره‌مند می‌شوند و بازگشت دوباره‌ی این افراد به کشور و جذب آن‌ها به حکومت افغانستان و دیگر عرصه‌های مدیریتی، می‌تواند تغییر جدی بر نگرش و تصامیم سیاسی دولت در ارتباط با زنان بگذارد. اما مهم این است که اجرا کنندگان این طرح باید آن را صادقانه و شفاف و بر اساس برنامه‌های کارآمد و مؤثر اجرا کنند. ادامه دادن به مسیر گذشته و گرم کردن بازارهای فند و پروژه به نهادهای سوء استفاده‌جو، هرگز تغییری در وضعیت زنان ایجاد نخواهد کرد. باید این هزینه را خودشان و در همکاری با دولت افغانستان به مصرف برسانند.