ولسوالی قلعهزال یکی از نُه ولسوالی ولایت قندوز است که با مرکزیت شهر آق‌تپه در شمال‌شرق افغانستان واقع شده است. قلعهزال از ولسوالی‌های درجه دوم قندوز است. با وسعت دو هزار و ۱۸۷ کیلومتر مربع و ۸۱ هزار و ۱۴۷ نفر جمعیت در سال ۱۳۹۹، هفتمین ولسوالی پر جمعیت قندوز به‌شمار می‌رود.
این ولسوالی از شمال‌غرب با تاجیکستان، از جنوب‌غرب با ولایت سمنگان، از غرب با ولایت بلخ، از شرق با ولسوالی امام‌صاحب و از جنوب‌شرق با ولسوالی چهار دره محدود میباشد. مردم این ولسوالی اکثرا به زراعت و مالداری مشغول هستند و بیشتر باشندگان آن را قوم ترکمن تشکیل می‌دهند.
تخریب پل
طی سالیان متمادی، مردم این ولسوالی که نصف آن در یک سوی دریا و مرکز آن در سوی دیگر دریا قرار گرفته، نسبت نبود یک پل مشکلات فراوانی را متقبل می‌شدند. دوازده سال پیش حکومت وقت تصمیم گرفت تا بالای این دریا یک پل بزرگ را که مرکز و مناطق دیگر قلعهزال را باهم وصل می‌کرد اعمار کند. کار ساخت اين پل با هزینه‌ی ۷۰۰ هزار دالر امریکایی از کمک بانک جهانی توسط وزارت فوايد عامه در ۱۸ نوامبر سال ۲۰۰۸ میلادی آغاز و دو سال بعد به بهره‌برداری سپرده شد.
این پل که سهولت‌های زیادی را به باشندگان این ولسوالی ایجاد کرده بود، در جریان جنگ‌ها میان طالبان و نیروهای امنیتی جمهوریت، از سوی گروه جندالله، وابسته به طالبان با استفاده از ماین جاسازی‌شده تخریب گردید و تا اکنون هیچ اقدامی برای اعمار و بازسازی دوباره‌ی آن روی دست گرفته نشده است. از تخریب این پل حدود هشت سال می‌گذرد و اکنون به ویرانه مبدل شده است.
اين پل که ١٢٠ متر طول و هفت متر عرض دارد، بزرگ‌ترین پل در شمال‌شرق کشور محسوب می‌شود که در حال حاضر از استفاده باز مانده است. شماری از باشندگان ولسوالی قلعهزال با ابراز نگرانی می‌گویند که با تخریب این پل با چالش‌های فراوانی روبه‌رو هستند.
عصمت‌الله، از باشندگان قلعهزال قندوز خواهان بازسازی پل تخریب شده میان ساحه‌ی مرکزی آق‌تپه و آن‌سوی قلعهزال است. به‌گفته‌ی این باشنده‌ی قندوزی، از سال‌ها بداین‌سو با استفاده از قایق از مرکز ولسوالی تا آن‌طرف دریا عبور و مرور می‌کنند که این وضع آنان را به ستوه آورده است.
عزیزالله، از دیگر باشندگان این ولسوالی می‌گوید که در طول هفته همه‌روزه -به‌جز روز جمعه- توسط قایق با موترسایکلش از دریا عبور می‌کند. این باشنده‌ی ولسوالی قلعهزال اضافه می‌کند که برای هر بار عبور کردن باید برای قایق‌ران‌ها ۵۰ افغانی بپردازد. او که در بازار آق‌تپه، مرکز این ولسوالی در برابر ۳۰۰ افغانی کار می‌کند، ۱۰۰ افغانی را باید روزانه برای عبور از دریا بپردازد. «هر روز ما توسط قایق از دریا عبور می‌کنیم. گاهی در وقت‌های ضروری قایق‌ران‌ها نیستند. بعضی وقت‌ها از طرف شب که یگان مریضی پیدا شود نیز قایق‌ران‌ها نمی‌باشند. ساعت‌ها در هوای سرد منتظر می‌مانیم. مشکلات ما خیلی زیاد است.»
سخی‌مراد، از دیگر باشندگان ولسوالی قلعهزال می‌گوید زمانی که پل اعمار شده بود به راحتی از آن عبورومرور می‌کردند و سهولت خوبی برای مردم دو طرف دریا ایجاد شده بود. به‌گفته‌ی او، قایق‌ران‌ها در تبانی با حکومت محلی طالبان این مسیر را قرارداد کرده‌اند و از مردم عام به‌جز نیروهای خودشان پول اخذ می‌کنند.
هنگام عبور از دریا، قایق‌ران‌ها از هر فرد پیاده ۲۰ افغانی، از موترسایکل‌سوار ۵۰ افغانی، از وسایط کوچک ۱۵۰ افغانی و از وسایط باربری بالاتر ۵۰۰ افغانی کرایه می‌گیرند.
عبور از دریا در زمستان
حفیظ‌الله، از بزرگان قومی در این ولسوالی می‌گوید که با فرا رسیدن فصل زمستان و بهار، آنان با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شوند. باشندگان دو سوی دریا در این دو فصل -هنگام سرازیر شدن باران و سیل- عبور شان توسط قایق از دریا ناممکن می‌شود. به‌گفته‌ی این بزرگ قومی، مردم این ولسوالی اکثرا زراعت‌پیشه، فقیر و نیازمند بوده و برای رفع مشکلات آنان باید اقدامات جدی صورت گیرد. او خواهان بازسازی دوباره‌ی این پل از سوی مسئولان محلی طالبان و مؤسسات است.
محمدامین، موتروان یکی از وسایط باربری در این مسیر است. زمانی که پل تخریب نشده بود، او از مزار شریف، مرکز ولایت بلخ به این ولسوالی مواد خوارکه می‌آورد. امین حالا مسیرش را عوض کرده و از طریق شاهراه بغلان و گاهی از مسیر «ایرگنک» به مزار شریف رفت‌وآمد می‌کند.
او که برای کار ضروری به آن‌سوی دریا در حال رفتن بود، گفت: «پل بزرگ که این‌جا موجود بود و در حال حاضر از میان دو نصف شده، مسیر عمومی باشندگان ولسوالی قلعهزال و مسیر رفت‌وآمد به ولایات سمنگان و بلخ به‌شمار می‌رفت. با تخریب این پل همه‌ی مردم با چالش مواجه هستند.» به‌گفته‌ی او، این پل در زمان جنگ و درگیری‌ها تخریب شد و تا امروز به حالت خود باقی مانده است. او از مسئولان محلی طالبان و مؤسسات همکار بین‌المللی می‌خواهد تا برای ساخت‌وساز دوباره‌ی این پل اقدام نمایند.
خواستیم در این‌باره دیدگاه مسئولان محلی طالبان در قندوز را داشته باشیم اما با تلاش‌های مکرر موفق نشدیم. طالبان در جریان درگیری‌های‌شان در بیست سال اخیر، ضمن تخریب پل قلعهزال، پل بزرگی را در ساحه‌ی آلچین، مرکز شهر قندوز و ده‌ها پل خورد و بزرگ را با کارگذاری ماین‌ها انفجار می‌دادند تا راه مواصلاتی را مسدود بکنند و به تحرکات خود ادامه بدهند.