از زمان‌های قدیم مردم در شمال و شمال‌شرق کشور به پرورش و نگهداری اسب مشغول هستند و این کار به یک فرهنگ و عنعنه در میان مردمان قطغن‌زمین تبدیل شده است. چانچه بزرگان منطقه، اربابان روستاها و تاجران که در مناطق محلی به آنان «بای» و همچنان خان گفته می‌شود، پول‌های گزافی را صرف هزینه‌ی نگهداری اسب می‌کنند و برای پرورش آن افراد باتجربه را استخدام می‌کنند.
در گذشته‌ها نگهداری اسب بیشتر به‌خاطر جنگ‌ها و سوارکاری سربازان صورت می‌گرفت؛ چون اسب حیوان چابک و تیزرفتار به حساب می‌رود.
در عصر تکنالوژی استفاده‌ی اسب در جنگ‌ها از بین رفته است و مردم از نگهداری آن به‌خاطر مسابقات بزکشی و نام و نشان خود استفاده می‌کنند.
تاجران در قندوز، مرکز زون شمال‌شرق کشور در چند سال اخیر با نگهداری و پرورش اسب‌ها و همچنان خریداری اسب از نسل‌های بهتر از کشورهای تاجیکستان، قزاقستان و آسیای میانه، برای خود شان نام و نشانی در این بخش در کشور به ارمغان آورده‌اند.
در چند سال اخیر قندوز شاهد مسابقات زیادی بزکشی بوده و پهلوانان و چاپندازان زیادی از این ولایت رشد کرده‌اند. چنانچه در مسابقات ملی بزکشی در سطح کشور، قندوز از مدعیان اصلی در هر مسابقه بود و چاپندازان آن زور بازوی خود شان را به رخ کشیده‌اند.
افزایش مسابقات بزکشی
بزکشی یکی از بازی‌های پر طرف‌دار مردمی در افغانستان است که بیشتر در ولایت‌های شمال و شمال‌شرق کشور رایج است. در این بازی، برگزارکنندگان مسابقات لاشه‌ی یک بز یا گوساله را به میدان بزرگ که در نهایت آن یک بیرق نصب شده است، قرار می‌دهند و به کسی که در اين بازی اشتراک می‌کند، چاپنداز میگویند و چاپندازان لاشه‌ی بز را با موانعی که فرا راه شان است، از زمین برداشته و سپس بز را به ساحه‌ی مشخصی که دايره‌ی حلال ناميده می‌شود، می‌اندازند و امتیاز بدست می‌آورند.
بزکشی یکی از بازی‌های قدیمی و عنعنه‌ای مردم قندوز است که از یک نسل‌به‌نسل دیگر انتقال یافته است و محبوبیت زیادی در میان شهروندان کشور، به‌ویژه باشندگان این ولایت دارد. در این مدت چاپندازان زیادی در این ولایت نام کشیده‌اند و در حال حاضر در مسابقات ولایتی و مرکزی و بیرون‌مرزی شرکت می‌کنند.
از چاپندازان مشهور قدیم و حال حاضر قندوز می‌توان از غفور پهلوان، اندرابی پهلوان، گلبدین پهلوان، خیبر پهلوان، ذبیح پهلوان و برات پهلوان نام برد.
در یک سال اخیر و با بهتر شدن وضعیت امنیتی، مسابقات بزکشی حالا به‌شمول مرکز قندوز، در ولسوالی‌های قلعه‌زال، امام‌صاحب، چهاردره، خان‌آباد، دشت ارچی و علی‌آباد برگزار می‌شود.
مسئولان فدراسیون بزکشی در قندوز میگویند که به منظور آمادگی به مسابقات مرکزی، در شش ماه اخیر مسابقات زیادی را در مرکز و ولسوالی‌های این ولایت راه‌اندازی کرده‌اند. به‌گفته‌ی آنان، برگزاری مسابقات بزکشی در مرکز و ولسوالی‌ها با استقبال گسترده‌ی مردم و حمایت آنان روبه‌رو شده و در تلاش رشد و برگزاری بیشتر مسابقات در این ولایت هستند.
چاپندازان در قندوز با ابراز خرسندی از برگزاری این مسابقات میگویند که برگزاری این مسابقات بسیار خوب است و مردم زیادی به تشویق و تماشا به میدان می‌آیند.
افزایش علاقه‌مندی برای نگهداری اسب
در طول بیست سال اخیر و پیش از آن مسابقات بزکشی با وجود ناامنی‌ها در ولایت قندوز برگزار می‌شد، اما در پنج سال اخیر نگهداری اسب به منظور بزکشی در این ولایت رشد کرده است.
حاجی عبدالرئوف، یک تن از اسب‌داران ولسوالی چهاردره است که سال‌ها می‌شود اسب نگهداری می‌کند و از آن در بزکشی‌ها کار می‌گیرد. این اسب‌دار قندوزی می‌گوید: «بزکشی در این دو سال اخیر که امنیت تأمین گردیده زیاد شده و ما هم نسبت به گذشته اسب‌های زیادی خریده‌ایم و به‌خاطر شوق و علاقه از آن نگهداری می‌کنیم و در میدان‌ها رقابت آن‌ها را تماشا می‌کنیم.»
محمدالیاس، چاپنداز قندوزی است که از سه سال بداین‌سو به چاپندازی و پهلوانی روی آورده است. او در این مدت به‌عنوان عضو تیم منتخب قندوز در مسابقات بزکشی لیگ کابل شرکت کرده و در رقابت‌های ولایت‌های زون شمال‌شرق نیز به میدان رفته است.
به‌گفته‌ی این چاپنداز جوان، بازی بزکشی و افزایش مسابقات برای آنان فرصت می‌دهد تا مهارت‌های‌شان را بالا ببرند و برای رقابت‌های بیرون‌مرزی آمادگی بگیرند.
بزکشی یکی از بازی‌های ملی در کشور است که علاقه‌مندان زیادی در شمال و شمال‌شرق کشور دارد. در یک سال اخیر با توجه به کاهش جنگ و بهتر شدن امنیت، مردم بیشتر به تماشای این بازی به میدان می‌آیند.
الیاس در این سه سالی که به چاپندازی روی آورده توسط اسب‌های پدرکلان خود و همچنان اسب‌هایی از اربابان ولسوالی چهاردره و دیگر مناطق قندوز به میدان می‌رود و بزکشی می‌کند.
محمداسماعیل، یک تن از اسب‌داران و اربابان در ولسوالی چهاردره قندوز است که از سال‌های زیاد بداین‌سو اسب نگهداری می‌کند. او می‌گوید که در دو سال اخیر اسب‌های خوبی را از کشورهای آسیای میانه خریداری کرده است.
این روزها محمداسماعیل اسب‌های خود را در هر مسابقه می‌برد و به چاپندازان ماهر برای بزکشی می‌دهد. او برعلاوه‌ی نگهداری اسب، چندین چاپنداز نیز دارد که اسب‌هایش را در مسابقات مهم سوار می‌شوند و بزکشی می‌کنند.
او می‌گوید میدان مرکزی برای بزکشی در قندوز مشکلات زیاد دارد و مسئولین باید آن را به‌گونه‌ی معیاری آماده بسازند تا اسب‌ها به سهولت در آن دوِش کنند.
فواید نعل شدن اسب‌ها
حیوانات اهلی چون اسب و مرکب برای تقویت و محافظت از پاها و جلوگیری از فرسودگی سریع سم‌ها نعل می‌پوشند. چون سم‌های این حیوانات شبیه ناخن‌های انگشتان دست‌وپا است و در صورتی که کوتاه نشوند، به‌طور مداوم رشد می‌کنند.
علاوه بر این، نعل‌ها می‌توانند از سم‌ها محافظت بیشتری در برابر آسیب‌پذیری در زمین‌های سخت یا سنگی بکنند. حتا می‌توانند به جلوگیری از ضعیف شدن سم‌ها توسط زمین‌های مرطوب یا گل‌آلود در آب‌وهوای مرطوب کمک کنند.
نعل‌ها معمولا از فلزاتی مانند فولاد یا آلومینیوم ساخته می‌شوند، اما ممکن است از مواد دیگری نیز مانند لاستیک، پلاستیک یا مس ساخته شوند. نعل اسب در قسمت کف سم نصب می‌شود.
داکتر جمعه‌الدین عمرخیل، کارشناس بخش مالداری ریاست زراعت قندوز می‌گوید به‌صورت مجموعی حیواناتی چون اسب و مرکب نعل می‌شوند. به‌گفته‌ی آقای عمرخیل، این حیوانات به‌خاطری نعل می‌شوند که شکل و ساختمان سم‌های‌شان ضعیف است و در صورتی نعل شدن در برابر صدمات خارجی محفوظ و مقاوم می‌مانند. وی می‌افزاید اسب‌ها پس از نعل شدن با قوت و برجستگی کامل حرکت و دوش را انجام می‌دهند.
داکتر اسماعیل پاییز، یک تن از دام‌پزشکان در ولایت قندوز می‌گوید ساختمان اناتومیکی اسب قسمی است که باید نعل شود و در صورتی که نعل نشود فعالیت‌های جسمانی و سنگین را نمی‌تواند انجام دهد.
وی هدف از نعل شدن سم اسب و مرکب را بلند رفتن مقاومت پاهای‌شان در برابر عوامل و صدمات بیرونی عنوان می‌کند.
خوشبینی آهنگران
با افزایش نگهداری اسب برای بازی بزکشی در مرکز و ولسوالی‌های قندوز کار آهنگران نیز نسبت به گذشته‌ها بهتر شده است. آهنگران این روزها از ده تا بیست اسب را به‌طور اوسط نعل می‌کنند.
فیض‌محمد، از آهنگران قندوز است که از چهل سال بداین‌سو اسب نعل می‌کند. به‌گفته‌ی این آهنگر، اسب بدون نعل گشته نمی‌تواند و یک‌بار که نعل شود دو ماه می‌تواند به خوبی گردش کند.
اسب‌داران پس از دو ماه یا چهل روز اسب‌های‌شان را نعل می‌کنند.
این آهنگر قندوزی سابقه‌ی کار در کشور پاکستان دارد و در آن‌جا نیز اسب نعل می‌کرده و پس از مهاجرت نیز به همین کسب در این ولایت ادامه می‌دهد. او تأکید می‌ورزد که نعل کردن اسب خاصیت بوت انسان را دارد. چون انسان بدون بوت نمی‌تواند به درستی راه برود، اسب نیز بدون نعل پایش افگار شده و دوش کرده نمی‌تواند.
آهنگرانی که تجربه‌ی نعل کردن را نداشته باشند اسب را هنگام نعل کردن افگار می‌کنند. در حال حاضر او یک اسپ بزکشی را در بدل ۴۰۰ افغانی و اسب‌های کراچی و گادی را ۲۰۰ افغانی نعل می‌کند.
آگاهان امور مالداری میگویند در صورتی که علایمی چون، نعل اسب‌ها روی پای آن پیچ خورده، میخ‌ها از نعل بیرون شده باشند و نعل آن‌ها بیش از حد فرسوده شده باشند در آن صورت هرچه عاجل سم‌های حیوانات مرتب، تنظیم و نعل تازه زده شود تا اسپ با مشکل و عفونت‌های سم روبه‌رو نشود.
بازی بزکشی در فصل‌های خزان و بهار، در دشت‌های شمال و شمال‌شرق کشور برگزار می‌شود. مسئولان برگزاری بزکشی پیش از روز برگزاری مسابقه، گوساله یا هم بزِ بزرگ را حلال کرده، سر و پاهایش را از زانو و آرنج قطع کرده و از آن به‌عنوان بز میدان استفاده می‌کنند.
در این بازی چاپندازان در دو تیم رقابتی قرار گرفته و هر تیم می‌کوشند تا بز را از بیرق تعین شده دور داده و به دایره‌ی حلال برساند. هر تیمی که بیشترین امتیاز را کسب نماید برنده‌ی میدان محسوب می‌شود.
در قندوز و ولایت‌های شمال‌شرقی رسم بر این است که چاپندازانی که در میدان از خود مهارت نشان بدهند و گوساله یا بز را بیشتر حلال کنند یا هم «آخر اوغلاق» یا آخرین بز را به دایره‌ی حلال برسانند، جوایز نقدی از سوی اسب‌داران، بزرگان، اربابان و مردم عادی دریافت می‌کنند.