«با وجودی که بهصورت قانونی و با دریافت ویزا وارد پاکستان شده بودم، ولی چشم پولیس عملا به جیبم دوخته بود و به اسناد اعتنایی نمیکرد. وقتی پنج هزار کلدار را با تهدید زندانیشدن و رد مرزشدن از من گرفت، متوجه شدم که برای پولیس پاکستان چیزی که بیشتر از اسناد هویت ارزش دارد پول است.»
این روایت عبدالله، یکی از شهروندان افغانستانی است که برای تداوی مادرش برای نخستینبار وارد پاکستان شده و پس از بازداشت از سوی پولیس با پرداخت پول رها شده است.
دریافت پول از سوی پولیس پاکستان از مهاجران افغانستانی این روزها در پاکستان رفتهرفته به امری طبیعی و اجباری مبدل شده است. بسیاری از افغانستانیها پس از روی کارآمدن رژیم طالبان به پاکستان سفر کرده و تعداد زیادی نیز طبق معمول برای تداوی بیمارانشان موقتا راهی این کشور شدهاند.
حمیده لسانی، یکی از افرادی است که پس از سقوط افغانستان به پاکستان مهاجر شده و تا اکنون چندینبار در دام پولیس افتاده است.
او در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید با وجودی که بهگونهی قانونی به پاکستان آمده اما در یکی از ایستهای بازرسی پولیس در بدل رهاییاش به زور وادار به پرداخت پنج هزار کلدار شده است. او میافزاید: «پولیس از من اسناد خواست، من عکس پاسپورت و ویزا را که در مبایلم بود نشان دادم اما اعتنایی نکرد و گفت برای ما قابل قبول نیست و مستقیم از من درخواست پول کرد. من برایش گفتم که پولی با خود ندارم، گفت اگر پول ندهم مرا زندانی میکند و کسی هم نیست که خبر شود و صدایم را بشنود. وقتی گفتم دو هزار دارم قبول نکرد و به زور پنج هزار کلدار را گرفت.»
در موارد مشابه بسیاری دیگر نیز میگویند که پولیس پاکستان از شهروندان افغانستان به زور پول گرفته و حتا تعداد زیادی از مهاجران افغانستانی -حتا زنان و کودکان- را عملا به پشت میلههای زندان فرستاده است. هماکنون، بنا بر آنچه مقامات طالبان گفتهاند حدود هزار و ۳۰۰ شهروند افغانستانی بهشمول زنان و کودکان بهدلیل نداشتن سند اقامت در ایالت سند پاکستان زندانی اند. اخیرا معاون سخنگوی وزارت امور خارجهی طالبان گفته است که ۱۹۰ زندانی افغانستانی بهشمول زنان و کودکان از زندان ایالت سند پاکستان آزاد شده و دوباره به افغانستان بازگشتانده شدهاند.
شکنجه و برخورد غیرانسانی
ویدیوهایی در شبکههایی اجتماعی دستبدست میشود که رفتار خشونتآلود پولیس پاکستان با افغانستانیها را نشان میدهد. در یکی از این موارد، پولیس پاکستان طنابی را به دور بازوهای مهاجران افغانستانی پیچانده است، طوری که همه پشت سرهم ردیف شده و بهسوی موترهایی میروند که ظاهرا راهی زندان اند؛ موترهایی که تمام چوکیهایش پر شده اما کماکان مهاجران افغانستانی به زور سوار میشوند. افراد بازداشتشده در این ویدیو میگویند که پولیس تمام وسایلشان را از جمله پول نقد و مبایلهایشان را برای خود گرفته است.
در ۱۴ حوت ۱۴۰۱، پولیس در منطقهی باراکاو در نزدیکی اسلامآباد به خانهی شماری از مهاجران افغانستانی در این منطقه هجوم برده و پس از بازداشت ۲۲ نفر از مهاجران، آنان را با موترهای بس به حوزهی امنیتی انتقال داده است. پولیس این اقدام را بررسیهای امنیتی عنوان کرده است.
حامد کرزی، رییسجمهور پیشین کشور در واکنش به بدرفتاری پولیس پاکستان با شهروندان افغانستان در یک رشتهتوییتی از دولت پاکستان خواسته که به روش سالم و حقوق بشری و در خور یک همسایهی خوب با افغانستانیها رفتار کند. او همچنان تأکید کرده که سازمان ملل متحد باید در قسمت تأمین شرایط بهتر زندگی مهاجران افغانستان در پاکستان تلاش کند. وزارت خارجهی طالبان نیز از پولیس پاکستان خواسته است که بدرفتاری و زندانیکردن افغانستانیها در آن کشور را متوقف کند.
سایه تنشهای داخلی پاکستان روی مهاجران
پاکستان این روزها حالت نسبتا نظامی را به خود گرفته است. هواداران عمران خان که رهبرشان متهم به فروش هدایای متعلق به دولت است و تحت پیگرد نیز قرار دارد، مثل آتشِ زیر خاکستر هرازگاهی آتش اعتراضات را در خیابانها روشن میکنند که در نهایت منجر به درگیری با پولیس میشود. از همینرو، حالا در کلانشهرها، بهویژه لاهور، پیشاور، اسلامآباد و راولپندی ایستهای بازرسی پولیس برای کنترل اعتراضات و شناسایی آشوبگران بیشتر از پیش به چشم میخورد. این نیز یکی از چالشهای اصلی مهاجران افغانستانی در پاکستان است که با پررنگشدن حضور پولیس در سطح شهر باید شانس با آنان یاری کند که به این ایستهای بازرسی برخورد نکنند.
عبدالله، یکی از شهروندان افغانستان که برای تداوی مادرش راهی پاکستان شده بود در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید شبهنگام در حالیکه مسیر شفاخانه تا هتل محل اقامت خود را با تاکسی طی میکرده، در ایست بازرسی متوقف شده است. عبدالله میگوید: «برای اولینبار بود که از ناچاری وارد پاکستان شدم. نمیدانستم که در این کشور به علاوهی پرداخت هزینههای گزاف به شفاخانهها، باید به افرادی که در کنار خیابانها لباس رسمی و نظامی دارند نیز پول پرداخت کنیم. پولیس شبهنگام در حین برگشتن از شفاخانه من را گرفت، وقتی فهمید افغانستانی هستم از من خواست که برای او پول نقد بدهم. تصور میکردم چون اسناد دارم و نسخههای داکتر در دستم بود من را رها کند اما تا پنج هزار کلدار ندادم رهایم نکرد.»
مشکلات ویزا و دریافت سیستماتیک پول
دریافت پول از شهروندان افغانستان تنها در کنار خیابان و ایستهای بازرسی از سوی پولیس خلاصه نمیشود. این روزها بازار خرید و فروش ویزای پاکستان در افغانستان بسیار گرم است؛ ویزایی که پیش از سقوط حکومت بهگونهی رایگان قابل دریافت بود حالا اما هر ویزا به بیش از ۸۰۰ دالر به فروش میرسد.
محمدجاوید که در چهارراهی انصاری شهر کابل دکان تکتفروشی دارد در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید که برای دریافت ویزای یکسالهی پاکستان که بهگونهی عاجل در سایت ثبت میشود باید تمام پولی را که از مشتری میگیرد به دلالان یا مراجع مربوطه پرداخت کند. بهگفتهی او، تنها ۱۰۰ دالر برای او میماند. اما این پایان ماجرا نیست؛ بخش عظیمی از مشکلات ویزا، ثبت و راجستر پولیس حین داخلشدن در پاکستان و معرفی ماهانهی شخص به حوزههای پولیس برای مهاجران افغانستانیای که بهگونهی قانونی وارد آن کشور شده، است.
نفیسه، یکی از شهروندان افغانستان که از پس از سپریشدن یک سال اقدام به تمدید مجدد ویزای خود کرده، میگوید که با مراجعهکردن به این ادارهها پولیس پاکستان دنبال بهانهتراشی برای دریافت پول است. او که برای تمدید ویزای خود در پاکستان اقدام کرده بود میگوید که پولیس در وزارت داخلهی پاکستان از خود و دخترش تقاضای پرداخت ۴۰۰ دالر کرده است.
او در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میافزاید: «برای تمدید ویزا هفت هزار کلدار پرداختم، اما در طول شش ماه خبر تأیید یا رد ویزا مشخص نشد. در نهایت مجبور شدم برای بار دوم به وزارت داخلهی پاکستان بروم. وقتی باز آنجا رفتم آنان برای من گفتند که ویزای تو چند ماه پیش رد شده و حالا تو و دخترت هر دو نفر ۴۰۰ دالر باید پرداخت کنید وگر نه تا فردا باید فورا پاکستان را ترک کنی.»
با سقوط حکومت و روی کارآمدن طالبان، بهدلیل مسدودشدن سفارت کشورهای خارجی، افراد آسیبپذیر و تعداد زیادی از همکاران دفاتر خارجی برای گرفتن وقت مصاحبه به این سفارتها راهی پاکستان شدند که بخشی بزرگی از آنان تا اکنون بیسرنوشت اند.