به‌دنبال به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان و قطع کمک‌های جامعه‌ی جهانی به حکومت این گروه، دستگاه صحی افغانستان در وضعیت دشواری قرار گرفته است و برای درمان برخی از بیماری‌ها، نه بودجه‌ی مورد نیاز وجود دارد و نه افراد متخصص.
شماری از داکتران بخش زنان و زایمان می‌گویند که نخست شیوع ویروس کرونا در کشور و به‌دنبال آن تغییر نظام سیاسی، روند ارائه‌ی خدمات صحی را متأثر ساخت و در این میان بیشترین آسیب به بخش خدمات صحی به افراد مبتلا به بیماری فیستولا وارد گردیده است. در حال حاضر روند درمان بیماران مبتلا به این بیماری متوقف یا به‌صورت بی‌سابقه‌ای کاهش یافته است.
فیستول یا فیستولا عارضه‌ای صحی است که برخی از زنان در هنگام زایمان به آن مواجه می‌شوند. این بیماری در هنگام زایمان باعث اتصال دو اندام زن، واژن و مقعد، می‌شود و معمولا این عارضه همرا با عفونت است. بنابر گفته‌ی داکتران، در برخی موارد این مشکل به حدی وخیم می‌شود که فرد مبتلا به آن دچار خون‌ریزی شدید و کما شده یا هم بر اثر فشار زیاد، مجرای تناسلی فرد مسدود گریده و زنان را عقیم می‌سازد.
براساس گفته‌های منابع روزنامه اطلاعات روز، بیشترین رقم افراد مبتلا به این بیماری در ولایت‌های خوست، غور، بدخشان، بغلان و دایکندی ثبت شده است. ریاست صحت و باروری وزارت صحت عامه‌ی حکومت سرپرست طالبان می‌گوید که برنامه‌ی درمان زنان مبتلا به فیستولای ولادی قسما و برای درمان فیستولای نارمل تنها در کابل فعال است. اما سخن‌گوی این وزارت تأیید می‌کند که روند درمان فیستولای ولادی متوقف شده است.
داکتر نفیسه سهاک، سرپرست ریاست صحت و باروری، فیستولای ولادی را «فاجعه‌ی خاموش» خوانده و می‌گوید: «با آن‌که عارضه‌ی فیستولای ولادی قابل درمان است، اما این عارضه بیماران را به انزوا می‌کشاند و حتا سبب طردشدن آنان از سوی خانواده‌های‌شان می‌شود.»
داکتران فیستولا و سایر ناهنجاری‌های ولادی را عارضه‌ی شایع و از مشکلات بسیار جدی زنان، به‌ویژه زنان ساکن در مناطق دورافتاده و خانواده‌های محروم از خدمات صحی عنوان می‌کنند. براساس گفته‌های داکتران، بیشتر زنانی بین سنین ۱۵ تا ۴۹ سال در افغانستان دچار این عارضه می‌شوند.
وزارت صحت عامه‌ی حکومت سرپرست طالبان و صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل یا یونسیف می‌گویند که سالانه بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار ولادت در سراسر افغانستان ثبت می‌شود و از این میان حدود ۳۶ هزار مادر در هنگام زایمان دچار عارضه‌ی فیستولا و دیگر انواع عارضه‌های ولادی می‌شوند.
یک منبع در ریاست صحت و باروری وزارت صحت عامه‌ی حکومت سرپرست طالبان به شرط محفوظ‌ماندن نامش می‌گوید که نبود داکتران متخصص در بخش زنان و زایمان و ناچیزبودن عرضه‌ی خدمات صحی در مراکز درمانی، دوری مراکز درمانی، زایمان در خانه و عدم دسترسی زنان به خدمات صحی آمار افرادی که دچار فیستولا می‌شوند را افزایش داده است.
اما شرافت زمان، سخن‌گوی وزارت صحت عامه‌ی حکومت طالبان بدون نام‌بردن از روند خدمات صحی برای درمان عارضه‌ی صحی فیستولا، می‌گوید که شماری از پروژه‌ها در حکومت پیشین متوقف شده بود و اکنون کار برای شروع آن‌ها جریان دارد.
نبود بودجه
نفیسه سهاک، سرپرست ریاست صحت و باروری در وزارت صحت عامه می‌گوید که پیش از شیوع کرونا در افغانستان چهار مرکز صحی برای تداوی فیستولا فعال بود اما با شیوع این همه‌گیری و سپس تغییر نظام سیاسی، مراکز درمانی فیستولای ولادی در هرات و ننگرهار کاملا و در کابل قسما مسدود شده است.
سهاک افزود: «متأسفانه از مراکز تداوی بخش فیستولا در کابل، ننگرهار و هرات عملا فقط مرکز تداوی فیستولا در شفاخانه ملالی با امکانات بسیار ناچیز فعال است. شفاخانه بین‌المللی کیور که قبلا مسئولیت شبیه [عملیات ترمیم و درمان] را داشت فعلا بیماران اختلاطی فیستولا را تداوی نمی‌کند.»
او همچنان می‌افزاید که دفتر «یوانافپیای» که پیش از این برنامه‌ی تداوی فیستولای ولادی را تمویل می‌کرد، طی سال‌های اخیر همکاری‌اش را محدود کرده است و در نتیجه درمان نارسایی و ناهنجارهای ولادی، ولادت‌های غیرطبیعی و فیستولای ولادی اکنون محدود شده است. این محدودیت زنان مبتلا به ناهنجارهای ولادی را دچار مشکل کرده است.
نبود متخصص
در کنار نبود بودجه، کمبود نیروی متخصص برای درمان عارضه‌ی صحی فیستولا عامل دیگری است که روند درمان افراد مبتلا به این عارضه‌ی صحی را مختل کرده است. سرپرست ریاست صحت و باروری می‌گوید که مراکز درمانی، به‌ویژه در بخش درمان فیستولا با کمبود کادرهای متخصص مواجه است. او گفت: «مراکز درمان فیستولا از سبب نداشتن مهارت‌ها و کادر آموزش‌دیده، در این بخش کم‌تر به عملیات‌های شبیه [عملیات ترمیم] دست می‌زنند.»
سهاک عوامل نبود نیروی متخصص را توضیح نمی‌دهد اما منابع دیگر می‌گویند که شماری از نیروی متخصص در بخش ارائه‌ی خدمات صحی به مادران و کودکان وظایف خود را ترک کرده یا از کشور خارج شده‌اند. براساس گفته‌های منابع، تمامی کادر درمانی فیستولای ولادی شفاخانه‌های حوزوی هرات و ننگرهار از افغانستان بیرون شده‌اند و تنها در کابل شماری محدود مانده‌اند.
منبعی که نمی‌خواهد در این گزارش نامش ذکر شود، در این مورد گفت: «خیلی از داکتران زن را می‌شناسم که در اعتراض به سیاست‌های زن‌ستیزانه‌ی گروه حاکم وظایف‌شان را ترک کردهاند. به‌طور نمونه، از شفاخانه‌ای که من در آن‌جا کار می‌کردم، هشت نفر یک‌جا برآمدیم.»
این منبع که در بخش مراقب‌های ویژه در یکی از شفاخانه‌های مرکزی در کابل کار می‌کرد، در اعتراض به سیاست‌های زن‌ستیزانه‌ی طالبان و اشتراک در برنامه‌های اعتراضی مورد پی‌گرد قرار گرفته بود و بعد از بازداشت‌شدن شماری از زنان معترض افغانستان را ترک کرده و به پاکستان پناه برد. او گفت که شمار قابل توجه داکتران به شرایط دشوار زندگی زنان و شرایط دشوار کاری داکتران معترض اند.
یک منبع دیگر نیز که نمی‌خواهد در این گزارش نامش فاش شود، می‌گوید که در حال حاضر تنها سه داکتر متخصص در بخش درمان فیستولای ولادی در افغانستان باقی مانده‌اند و آن‌هم داکترانی اند که سن شان بالای ۵۰ سال است.
حکومت سرپرست طالبان حق کار و تحصیل را از زنان گرفته است. در حال حاضر تنها در بخش‌های محدود صحی زنان اجازه‌ی کار دارند. این محدودیت‌ها باعث شده است که شمار زیادی از نیروی مختصص در دستگاه حکومت و خدمات‌رسانی خانه‌نشین شده و بخش‌های مختلف از این وضعیت متأثر شده است. پیشتر دانشگاه جانز هاپکینز در مورد آزار و اذیت کارمندان صحی زنان توسط طالبان گزارش‌هایی منتشر کرده بود که در آن ۸۱ درصد زنان کارمند در بخش خدمات صحی گفته بودند که از سوی طالبان مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند.
براساس گفته‌های منابع، درمان عارضه‌ی صحی فیستولا هزینه‌بر است و به‌طور اوسط حدود ۲۰۰ هزار افغانی هزینه نیاز دارد. این هزینه را در گذشته دفتر «یوانافپیای» پرداخت می‌کرده است. اکنون با قطع حمایت این نهاد از بخش صحی، وزارت صحت عامه توجه لازم را برای تهیه بودجه‌ی مورد نیاز نکرده است.
داکتر نسا محمدی، متخصص بخش صحت و باروری می‌گوید زنانی که دچار عارضه‌ی صحی فیستولا می‌شوند، در مواردی از خانواده و جامعه طرد شده‌اند. او گفت: «از ۱۰۰ هزار زایمان در افغانستان، ۶۳۸ مادر در هنگام زایمان جان خود را از دست می‌دهند و علت مرگ پنج نفر از آنان فیستولای زایمان است.»
اما سخن‌گوی وزارت صحت عامه‌ی طالبان این گفته‌ها و گزارش‌های کاهش میزان ارائه‌ی خدمات صحی را رد می‌کند و می‌گوید که هیچ داکتر وظیفه‌اش را ترک نکرده است و هیچ غفلت و پنهان‌کاری صورت نگرفته است. به‌گفته‌ی او، وزارت صحت عامه شش هزار داکتر جدید که نیم شان زنان است را استخدام کرده است.
او گفت: «در زمان حکومت فاسد در افغانستان ۵۰ درصد مردم افغانستان از خدمات صحی محروم بودند، ولی حالا ارائه‌ی خدمات خوب‌تر شده است. ۲۰۰ مرکز صحی ثابت و ۵۰۰ تیم سیار در ساحات سفید (مناطقی که به خدماتی صحی دسترسی ندارند) مصروف ارائه‌ی خدمات صحی است. راپورهای که در مورد کاهش خدمات صحی تهیه و منتشر شده، یک طرفه، بی‌اساس و به دور از واقعیت است.»